Księgarnia Akademicka Publishing

Komunikowanie dziedzictwa kulturowego

Leszek Korporowicz — 2024-10-08

COMMUNICATION OF CULTURAL HERITAGE

The globalisation processes of the modern world are far from the predictions and forecasts made in the last decades of the last century. Unification processes have engulfed the world of technique and technology, management, natural sciences and information technology, but the world of culture, symbolic values and modes of communication has moved in a completely different direction. The phenomena of deterritorialisation, social mobility, virtualisation and hybridisation of content and ethnic identities under the conditions of a new media civilisation have resulted in an unprecedented increase in their use and expansion of the infrastuctural framework of social interaction at every possible level and area. Firstly, the extent of these interactions is changing, and secondly, their frequency. Thirdly, the pace at which they take place is changing and is being greatly accelerated with the technical possibilities of their organisation. Fourthly, their diversity is increasing, encompassing interactions that run through different cultures and environments. Fifthly, new competences, especially information and communication competences, which are a requirement but also a result of the development of new media, which on the one hand broaden, but on the other depend on the technical and technological component of interaction, are becoming an important factor of interaction. In a situation of increasing diversity, the ability to share, understand but also preserve the rights of creative development of cultures in the processes of continuous interaction of individual communities is perhaps the most important challenge of modern times. In practice, it boils down to the ability to communicate cultural heritage.

Człowiek i woda

Konrad Meus — 2024-10-02

Szanowni Państwo,

Wadowickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji już od 90 lat pe/ni bardzo ważną misję w życiu mieszkańców ziemi wadowickiej. Wyposażeni w nowoczesny sprzęt, wykorzystując doświadczenie i wiedzę, stosując nowe technologie, troszczymy się o komfort życia mieszkańców oraz środowisko naturalne. Osiągamy parametry wymagane prawem krajowym i unijnym w zakresie czystości wody oraz jakości oczyszczonych ścieków. Nie by/oby firmy, nie obchodzilibyśmy tego pięknego Jubileuszu, gdyby nie poprzednicy i obecni pracownicy - ludzie przez lata tworzący i budujący markę spółki. Nie zapomnieliśmy o przeszłości! Z inicjatywy Pana burmistrza Wadowic Bartosza Kalińskiego oraz Zarządu spółki po raz pierwszy w historii została opracowana i wydana monografia o historii wadowickich wodociągów Człowiek i woda.

Teraźniejszość i przyszłość są w naszych wspólnych rękach.
To one będą budować i rozwijać przedsiębiorstwo, wspierać samorząd, służąc jednocześnie mieszkańcom ziemi wadowickiej. To wiośnie im wszystkim, w podziękowaniu za pracę i rozwój wadowickich wodociągów, dedykowany jest ten dokument historyczny.

Z wyrazami uznania i szacunku
Jerzy Obstarczyk
Prezes Zarządu

Towarzystwo Kursów Naukowych 1978-1980

Marek Kunicki-Goldfinger — 2024-10-01

SOCIETY FOR ACADEMIC COURSES 1978-1980

This book is divided into two main parts: the first, presented by the publisher as an original monograph, and the second, a collection of documents. The book explores the foundation, operation, and history of a state-independent institution established in communist Poland in January 1978 to defend fundamental human rights, including freedom of conscience, thought, expression, science, and education. This institution was named the Towarzystwo Kursów Naukowych [Society for Academic Courses], referencing the tradition of a similar organisation that existed in partitioned Poland when, during a brief period of liberalisation following the 1905 Revolution, the Russian authorities allowed such an institution to operate legally in the so-called Kingdom of Poland.

Samorząd Studentów Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1980-1982

Marek Kunicki-Goldfinger — 2024-10-01

THE UNIVERSITY OF WARSAW STUDENT LIAISON COMMITTEE IN THE YEARS 1980-1982

This book, which focuses on the activity of the Student Liaison Committee from September 1980 to September 1982, is divided into two parts. The first is a monographic study of the subject, while the second consists of a selection of the Committee’s documents, compiled and edited by the author of the monograph. The two parts are preceded by Professor Henryk Samsonowicz’s foreword entitled “Student Self-Governance”, in which he discusses the relationship between self-government and the traditions of Western civilisation, particularly emphasising the role of student unions in the development of universities. The first part of the book is organised into several chapters. The opening chapter explores differences between what self-government should ideally be and how much self-governance was tolerated under real socialism, from the post-Stalinist period up until 1980. The second chapter traces the grass roots efforts to establish various forms of student unionisation at Warsaw University between 1973 and 1977. Given the failure of these efforts, the chapter that follows discusses the significance of students’ illegal activities in support of self-governance, particularly as part of Student Solidarity Committees.

Wadowice. Dzieje miasta. Tom 1

Tomasz Graff — 2024-09-24

WADOWICE: HISTORY OF THE CITY
VOLUME 1: UNDER THE RULE OF THE PRINCES OF OŚWIĘCIM AND ZATOR

In the intention of the Authors and Editors of the volume opening Wadowice: History of the City, its first part was devoted to presenting an interdisciplinary view of the history of the city and, more broadly, of the towns currently located in the Wadowice commune, together with the neighbouring areas. It reveals the geographical environment and archaeology of the Wadowice region, the history of the transformations of the coat of arms and seal of the city of Wadowice from the Middle Ages to the present day, as well as the material cultural heritage of the Wadowice commune. In turn, the second part of the publication is devoted to the history of the city and its inhabitants in the Middle Ages and at the threshold of the early modern era.

Secondary Raw Materials in the Circular Economy

Rita Remeikienė — 2024-09-17

The book offers a comprehensive examination of the theoretical and practical aspects of secondary raw material markets within the context of the circular economy. The utilisation of secondary raw materials is of vital importance in the reduction of reliance on non-renewable primary resources, and plays a pivotal role in the development of circular economy business models, as emphasised by the OECD and the EU Circular Economy Action Plan. The study highlights the significance of secondary raw materials (i.e. aluminium, plastics, textiles, etc.) in promoting sustainability and competitiveness, particularly in sectors characterised by high resource consumption. The monograph seeks to provide a multifaceted understanding of secondary raw material markets, offering valuable insights into their development and the legal frameworks necessary to support a sustainable circular economy.
The book is structured into four chapters, each addressing a discrete aspect of the secondary raw material market. The initial chapter addresses the sustainable management of these materials, examining the challenges and opportunities encountered by businesses and including case studies that illustrate successful practices. The second chapter explores the conceptual aspects of the secondary raw material market, examining its role within the circular economy and identifying key indicators and challenges for future market development. The third chapter presents exemplary practices from countries such as Belgium, the Netherlands, and Estonia, with a particular focus on innovative strategies and the role of trading platforms in market advancement. The concluding chapter examines the legal dimensions of trade in waste and secondary raw materials, contrasting international and Lithuania’s national regulatory frameworks and analysing judicial practices to elucidate their implications for sustainable resource management.
This monograph represents the collective output of scientific collaboration between authors affiliated with the Public Security Academy of Mykolas Romeris University (Lithuania) and the Strategic Analysis Department of the Krakow University of Economics (Poland).

U progu niepodległości

Piotr Cichoracki — 2024-09-13

AT THE DAWN OF INDEPENDENCE: “POLISH CHRONICLES” OF THE CENTRAL POLISH AGENCY IN LAUSANNE (AUGUST – OCTOBER 1918)

The volume is an edition of sources on the history of Poland in the last months of the post-partitions period, falling between 1795 and 1918. The main part of the publication contains monthly reports on the situation in the Polish lands, as well as in emigration centres of the Polish population in the Western hemisphere, in the period from August to October 1918. These reports were compiled by the Central Polish Agency in Lausanne and distributed under the common name of „Polish Chronicles”. The Agency was established in Switzerland in September 1915, i.e. about a year after the outbreak of the World War. The initiator of its creation was Erazm Piltz, an important fi gure on the Polish political scene at the time. Piltz had been associated since the beginning of the 20th century with the Party of Real Politics, the most important Polish conservative group of the Russian partition. The Agency’s main task became to inform public opinion in Europe about the situation in the Polish lands. The CAP was intended to be politically neutral organisation. However, both the person of its founder and the affi liations of the vast majority of its co-workers quickly placed it in the constellation of structures representing pro-Allied attitudes (with the Polish National Committee at the forefront). This was refl ected in the choice of content and tone of the studies produced under the Agency’s banner. This also applies to the „Polish Chronicles” published in this volume.

„Nie żałuję wyboru…”

Alicja Kędziora — 2024-09-11

Wartość naukowa zaproponowanych artykułów widoczna jest zarówno w wykorzystaniu nieznanych archiwaliów, jak i w niesztampowej, konstruktywnej analizie powszechnie dostępnych materiałów źródłowych. Każdy z artykułów nie tylko potwierdza znakomitą znajomość przedmiotu badań, ale świadczy także o erudycji i szerokiej wiedzy jego autora. Różnorodność zaprezentowanych zagadnień kolejny raz dowodzi, że temat Heleny Modrzejewskiej nie został jeszcze wyczerpany, a wciąż odkrywane nowe materiały weryfikują wiedzę na temat życia i działalności znakomitej artystki.

Z recenzji dr Agnieszki Kowalskiej

Gynybos baudžiamajame procese pagrindai

Remigijus Merkevičius — 2024-09-10

FUNDAMENTALS OF CRIMINAL DEFENCE

This monograph continues the research on criminal procedure that started five years ago (Merkevičius, 2018). It focuses on one of the most important practical procedural institutions – “defence in criminal proceedings”. There is lack of deeper analysis of said institution of criminal procedure law in Lithuania.

For user-friendly reference, this scientific monograph is divided into two parts. The first part of the book covers the basics of defence in criminal proceedings: the discourse on defence lawyers (attorneys), the historical background and development of “professional criminal defence” in criminal proceedings, its constitutional basis, the designation, aim and functions of the defence lawyer’s participation in criminal proceedings, the defence lawyer’s relations with the key subjects of criminal procedure, the content (essence) of defence, its concept (strategy or methodology), the objectives, positions and methods of defence, as well as the general concept of the rights of the defence lawyer, and broader analysis of two rights of the defence lawyer that are relevant to defence practice: the right to meaningful access to their clients in private before, during and after the hearings or any procedural action and the right to have access to the pre-trial investigation materials and the criminal case. The second part continues the analysis of the most important rights of the defence lawyer. It discusses the defence lawyer’s right to be present during the investigative or evidence-gathering acts performed by law-enforcement authorities (e.g. interviews or searches) and procedural decisions (e.g. when remanding the defendant in custody), the right to conduct an independent investigation (to collect evidentiary data necessary for the defence) and the right (or obligation) to make a closing statement. This section also focuses on the principles of the trial (hearings) that are most important for the defence.

Gynybos baudžiamajame procese pagrindai

Remigijus Merkevičius — 2024-09-10

FUNDAMENTALS OF CRIMINAL DEFENCE

Wybory samorządowe w Polsce w 2024 roku w świadomości najmłodszego elektoratu województwa małopolskiego

Ewa Bujwid-Kurek — 2024-09-09

Książka, którą oddajemy do rąk Czytelnika, poświęcona została aktualnej tematyce dotyczącej wyborów samorządowych w Polsce w 2024 roku i jest efektem realizowanego projektu badawczego dotyczącego partycypacji wyborczej polskiego społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem ludzi młodych (uczniów szkół średnich województwa małopolskiego), którzy w dniu wyborów samorządowych (7 i 21 kwietnia 2024 roku) nabyli prawa wyborcze.

Zaprezentowane studium teoretyczno-empiryczne poświęcone analizie wyborów samorządowych w Polsce w 2024 roku w świadomości najmłodszego elektoratu województwa małopolskiego, oparte na pilo tażowych badaniach ankietowych, stanowi odzwierciedlenie stanu realnego: wiedzy, świadomości i postaw obywatelskich młodego pokolenia w Małopolsce, ale też, co cenne, ukazuje pogłębioną refleksję nad współ- czesną kondycją demokracji partycypacyjnej, samorządności i społeczeństwa obywatelskiego.

Studia historyczno-społeczne

Jakub K. Jezierski — 2024-09-04

In an article dedicated to antiquity, Przemysław Kmiecik reconstructs Theodoric the Great's views on late antiquity circus spectacles based on selected fragments of Variae by Cassiodorus, chancellor of the Ostrogothic kings. Tomasz Szymczyk refers to the Middle Ages and presents the image of Peter Abelard – philosopher, theologian and pioneer of scholasticism, which emerged from Gesta Friderici, written by Bishop Otto of Freising. Katarzyna Walczyk discusses the early modern period in her work and shows how the image of Jane Grey, the Queen of England, was presented in the historiography and literature of the sixteenth century. Karolina Wójcik demonstrates a broad view of the Inca tradition and its influence on the national identity of Peruvians. The monograph further contains Szymon Orzoł’s analysis of selected themes of the 19th-century economic thought of Eugen von Böhm-Bawerk, one of the fathers of the Austrian school of economics, who critiqued Marxism from a free-market perspective. In one of the articles about 20th-century subjects, Mateusz Matysiak reconstructs the political thought of the syndicalist Kazimierz Zakrzewski, looking at it from a Nietzschean perspective. Piotr Ruciński discovers the legacy of Jan Kwieciński, a little-known publicist whose most significant achievement was a utopian political programme for the restoration of Poland and the world before the Second World War, while Mateusz Musiał identifies key features in the complexity of Turkish-Russian relations in the years 2002-2016. The Annex is a final report by Tomasz Kisiel, President of The Jagiellonian University Scientific Society of History Students (KNHS UJ) in the 2016/2017 term.

Prawo do prywatności a regulacje antyterrorystyczne w demokratycznym państwie prawa

Jacek Karakulski — 2024-08-27

THE RIGHT TO PRIVACY AND ANTI-TERRORISM REGULATIONS IN A DEMOCRATIC STATE RULED BY LAW

The anti-terrorism legislation is nowadays strongly expanding. Several regulations formulated in the framework of the implementation of the policy for countering and combating terrorism are extremely intrusive in relation to the human rights protection system. One of the rights that is subject to particular limitation in this context is the right to privacy. The impact of anti-terrorism regulations on the extent of state interference in the multifaceted privacy of an individual is a research area that is extremely interesting. Its exploration constitutes the fulfilment of one of legal science’s functions, which is not only to describe but also to reliably examine emerging or already existing regulations in the light of scientific knowledge using appropriate methods. This monograph is built around a central hypothesis based on the statement that the perspective of a terrorism threat causes a far reaching limitation of the right to privacy possessing in this particular case a specific protection standard. Although it is relatively trivial on the surface, in reality none of its elements are obvious. Firstly, it is not – from a scientific point of view – academically clear what terrorism, and therefore the threat of terrorism, or even more precisely the risk of terrorism offences, is. Secondly, the right to privacy is a multifaceted right that is very difficult to define. Thirdly, answering the question concerning the specificity of the protection standard requires not only to establish what such standard is in general, but also to thoroughly verify whether its specificity is not merely a logical consequence of the threats’ nature and in fact does contain any deviation from the familiar principles of legitimate legislators’ intrusion into the sphere of constitutional (and also internationally recognised) individual rights and freedoms.

Trybunał Konstytucyjny i Sąd Najwyższy jako organy władzy sądowniczej

Aleksandra Dębowska — 2024-08-27

THE CONSTITUTIONAL TRIBUNAL AND THE SUPREME COURT AS JUDICIAL AUTHORITIES – THE POSITION WITHIN THE SYSTEM AND THE PROBLEM OF MUTUAL RELATIONS

In view of the constitutional crisis progressing since 2015, addressing the issue of the systemic location of the Supreme Court and the Constitutional Court seems particularly important now. The analyses carried out in this dissertation are aimed at indicating the fundamental assumptions that determine the way both authorities operate. A reconstruction of these assumptions should be reflected in particular in an analysis of the historical process that has led to the adoption by the legislator of certain normative solutions. Against this background, it is possible to answer the question to what extent the model of the judicial authority system, together with the role of the Supreme Court (SC) and the Constitutional Tribunal (CT) defined within it, has been determined by the Polish legal culture and being a resultant of certain historical experiences, and to what extent our legal culture has not defined this model.

Wątki polskie w „Dzienniku” o. Piotra Semenenki

Maciej Gawlik — 2024-08-20

Książka ta traktuje o trzech miłościach: człowieka do Boga, człowieka do kraju ojczystego i człowieka do tych, którzy z tego kraju pochodzą. Człowiekiem, o którym tu mowa, jest o. Piotr Semenenko (1814-1886), współzałożyciel zgromadzenia zmartwychwstańców, emigrant rodem z Podlasia, niepospolitej miary erudyta o niesłychanej dobroci. Jego cykliczne obiady z kard. Mieczysławem Ledóchowskim, dyskretna opieka nad Marią Skazą, konferencje w zacisznym klasztorze Panien Wizytek przy ul. Krowoderskiej w Krakowie, kazania w pełnej słuchaczy katedrze we Lwowie, znoszenie potwarzy po klęsce powstania styczniowego, bolesne odejścia współbraci ze zgromadzenia – to tylko niektóre wydarzenia z jego życia, które znamy dzięki jego „Dziennikowi”, pisanemu przez 35 lat. A łączy je wszystkie szeroko rozumiana miłość do Ojczyzny, której starał się pomagać ze wszystkich swoich sił; czy to będąc na miejscu, w Rzymie, odwiedzając rodaków rozsianych po Europie czy też wreszcie przebywając w Polsce. Miłość ta miała źródło w miłości do Boga. Dlatego o. Semenenko marzenia o wolnym kraju przemieniał w wołanie o nawrócenie i o wolność wewnętrzną oraz w konkretną, różnorodną pomoc. Wołanie to nie straciło nic z aktualności.

„W annałach zgromadzenia żywot Ojca Piotra – pisał w nekrologu o. Semenenki Ludwik Dębicki – odsłonić się winien ze strony duchowej, z cnót, miłosierdzia, świątobliwości, z zatopienia w Bogu i mnogich łask, jakie modlitwą zdobywał, jakie dla Polski jednał”. Odsłoni się – autor wierzy w to mocno – także i za sprawą tej książki.

W trosce o cząstkę dziedzictwa nam powierzoną

Mieczysław Rokosz — 2024-08-13

Książka ta jest zbiorem przemówień jedenastego prezesa istniejącego od 1820 roku Komitetu Kopca Kościuszki w Krakowie, wygłoszonych z różnych okazji w ciągu trzech dekad, od 1994 do 2024 roku. Jest to więc swoista dokumentacja wydarzeń, jakie miały miejsce w Krakowie i poza Krakowem – w Polsce i na świecie. Wszystkie one dotyczą – mówiąc ogólnie – spraw Kościuszkowskich, lub innych patriotyczno-niepodległościowych, czy życia Komitetu. Przemówienia te są wyrazem troski Komitetu, by Kopiec co wiosnę zielenił się świeżą trawą. Są w nich echa starań o odbudowę, gdy siły natury postawiły go w dramatyczny stan katastrofy budowlanej. Jest w nich echo dwóch ważnych jubileuszy: 200-lecia zgonu Kościuszki i 200-lecia istnienia Kopca i Komitetu. Są wyrazem konserwatorskiego starania nie tylko o fizyczny, materialny stan tego Pomnika, ale też o aurę, jaką spowiły go pokolenia, o ową treść ideową zabytku, o jego wartość niematerialną, słowem: o tożsamość tego Pomnika; gdyż zawsze – jak powiedział Andrzej Tomaszewski – ,,zmaterializowane dzieło jest nośnikiem zakodowanych w nim wartości”. Staraliśmy się, by Kopiec Kościuszki nie był traktowany tylko jako punkt widokowy, lecz także jako miejsce zadumy i refleksji. W przemówieniach tych są ślady konsekwentnych dążeń Komitetu do odziedziczonych po przodkach, lub wyznaczonych sobie, celów.

Polski przemysł naftowy i gazowniczy (do 1945 roku)

Konrad Meus — 2024-08-13

Monografia wieloautorska Polski przemysł naftowy i gazowniczy (do 1945 roku) jest pokłosiem trzech międzynarodowych konferencji, zorganizowanych wspólnie przez Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego (SITPNiG) oraz Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej (wcześniej Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie). Konferencje te odbywały się pod patronatem i przy wydatnym wsparciu Polskiej Spółki Gazownictwa, a następnie Fundacji ORLEN. Dwie pierwsze konferencje historyczne zatytułowane „Polski przemysł naftowy i gazowniczy (do 1939 roku)” odbyły się w Krakowie (2018) oraz we Lwowie (2019). Wówczas wśród węzłowych zagadnień, które omawiano, znalazła się m.in. kwestia zasobów bibliotecznych i archiwalnych zlokalizowanych w Polsce oraz poza jej granicami, wykorzystywanych w badaniach dziejów polskiego nafciarstwa. W dniach 29-30 listopada 2023 roku w Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce odbyła się III Międzynarodowa Konferencja pt. „Polski przemysł naftowy i gazowniczy (do 1939 roku)”. We wspomnianych konferencjach brali udział badacze z kilkunastu uniwersytetów, muzeów i stowarzyszeń naukowych. Polskę reprezentowali m.in. naukowcy z Uniwersytetu Łódzkiego (UŁ), Uniwersytetu Wrocławskiego (UWr), Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM), Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (UMK), Uniwersytetu Rzeszowskiego (UR), Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (UEK), Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (UKEN), Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (AGH), Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach (UJK), Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego w Bóbrce oraz SITPNiG-u. W gronie prelegentów znaleźli się również historycy z Republiki Czeskiej i Ukrainy związani z następującymi instytucjami: Uniwersytetem Technicznym w Libercu, Uniwersytetem Narodowym Politechnika Lwowska, Lwowskim Uniwersytetem Narodowym im. Iwana Franki oraz Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie.

Wykładnia prawa i inne zagadnienia teorii prawa

Michał Araszkiewicz — 2024-08-12

Niniejszy tom jest dedykowany Profesorowi Krzysztofowi Płeszce z okazji jego siedemdziesiątych urodzin. Tematyka tekstów dotyczy kwestii bliskich zainteresowaniom naukowym Jubilata, takich jak interpretacja prawa, aksjologia prawa, rola konstytucji w procesie stosowania i wykładni prawa czy spór o naturę prawa. Zestaw autorów tomu odzwierciedla fakt długoletniego i nieprzerwanego uczestnictwa Profesora w życiu naukowym i odgrywania wielu ról w społeczności teoretyków prawa, które zmieniały się z biegiem czasu: roli ucznia, kolegi, współpracownika i współautora oraz opiekuna młodych adeptów teorii prawa.

Pisarze i księgi miejskie z Królestwa Polskiego doby jagiellońskiej

Zdzisław Noga — 2024-07-19

Kancelarie miejskie doby przedrozbiorowej, ich personel i wytwory mimo wiekowej już tradycji badań wciąż kryją wiele tajemnic. Ogłaszane regularnie studia szczegółowe uzupełniają wprawdzie wiedzę na ich temat, ale problematyka ta nadal pozostawia wiele do odkrycia. Jeszcze mniej zbadane, a przecież równie istotne są losy ksiąg miejskich, które w zawieruchach dziejowych ginęły, były wywożone albo w wyniku decyzji administracyjnych wędrowały z archiwum do archiwum, by zakończyć niekiedy wędrówkę w zgoła nieoczekiwanych miejscach, takich jak muzea i biblioteki. Śledzenie tych przypadków może być fascynujące, o czym świadczą zamieszczone w niniejszym tomie teksty poświęcone księgom krakowskim, sandomierskim i podlaskim. Znalazły się w nim również artykuły dotyczące wybranych fragmentów ksiąg, odzyskiwanych z makulatury lub przechowywanych w spuściznach, a niekiedy i w nieznanych dotąd miejscach. Kilka tekstów dotyczy pisarzy miejskich doby staropolskiej, a inne to refleksje źródłoznawcze.
Niniejszy tom zawiera poszerzone i uzupełnione po dyskusjach wersje referatów wygłoszonych na konferencji Kancelarie i księgi miejskie w miastach Królestwa Polskiego doby jagiellońskiej w Zamościu w dniach 3-4 listopada 2023 roku. Konferencja ta była jednym z elementów grantu realizowanego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki Epoka jagiellońska i jej dziedzictwo w I Rzeczypospolitej do 1795 roku. Problematyka gospodarcza i społeczna, dzieje miast.

Marcin Szyszkowski jako biskup krakowski

Bartłomiej M. Wołyniec — 2024-07-18

MARCIN SZYSZKOWSKI AS THE BISHOP OF KRAKÓW (1616-1630): BISHOP – SENATOR – FOUNDER

The present monograph is a comprehensive presentation of the government of bishop Marcin Szyszkowski over the Kraków Diocese, his ministry, administration, political activity as a senator, and foundation efforts that include erecting sacral and residential buildings. The main part of the book, which is split into parts corresponding to various areas of his activity: ecclesiastical (Bishop), political (Senator), and foundational (Founder), is preceded with an extensive introductory chapter outlining the life and activities of Szyszkowski prior to taking the dignity of the Kraków Bishop. The annex attached at the end comprises, among other things, the itinerary, which let us trace the paths Szyszkowski trod throughout the territory of his diocese.

Turkish Vocabulary in Aleksander Chodźko’s Vocabulaire français-turc (1854)

Ewa Siemieniec-Gołaś — 2024-07-12

TURECKA LEKSYKA W VOCABULAIRE FRANÇAIS-TURC ALEKSANDRA CHODŹKI (1854)

This book presents Turkish lexical material selected from the dictionary Vocabulaire français-turc, which is part of the textbook Le Drogman turc donnant les mots et les phrases les plus nécessaires pour la Conversation. Vade mecum indispensable à l’armée d’Orient par A. Ch. written by the nineteenth-century orientalist Aleksander Chodźko.
The main aim of this book is to present and discuss the Turkish vocabulary contained in Vocabulaire français-turc. The analysis refers not only to the semantics of the collected material, but also to phonetics and grammatical forms. The lexical material presented by Chodźko presents the nineteenth-century Turkish, i.e. the so-called New-Ottoman language. In the dictionary of Chodźko, however, there are words in archaic forms typical of the older period of development of the Ottoman-Turkish language. This archaic character is manifested not only in the phonetics of words and the morphemes they contain, but also in numerous lexical archaisms. However, they are similar in meaning to their counterparts attested in modern Anatolian dialects. The phenomena occurring in the studied material may indicate that the process of modernization of the Ottoman-Turkish language was not yet completed at the time when the textbook in question was written.

Mosty zamiast barier

Anita Całek — 2024-07-09

BRIDGES INSTEAD OF BARRIERS: LITERARY STUDIES AND PSYCHOLOGY – ABOUT REATIONS AND INTERDEPENDENCIES

The relationship between psychology and the study of literature seems paradoxical. On the one hand, these fields do not have much in common, neither in terms of the subject of research, nor in terms of methodological or theoretical aspects. They have separate discourses, deeply rooted in the traditions of their own disciplines and obtaining their scientific validation there. On the other hand, it is difficult not to notice common research interests, especially in the field of creativity, biographical research or literary texts themselves, which are taken up by both literary scholars and psychologists, although they do it less often.
The search for a universal language of the humanities in the 20th century ended in failure and the final separation of sciences, and then – further specialisation, which today makes communication and cooperation between disciplines difficult. At the core of this monograph is the idea to build bridges to facilitate understanding and implementation of specific research projects. Therefore, it is not about understanding in general, but about seeking cooperation and coexistence around specific problems that are worth analysing together, and not separately. This is the basic message of the book: bridges are better than barriers because they allow us to jump over the walls that separate particular fields from each other and look for understanding, the foundations of which are relationships based on mutual respect, empathy and partnership cooperation.
The whole book consists of sixteen chapters, quite diverse, although connected by common threads, gathered around four overarching ideas, important in terms of interdisciplinarity, which are: relationships, biography, creator and literature. In these areas, it was possible to build a space for coexistence and cooperation between literary studies and psychology in theory and in the process of interpretation (the fourth chapter of each part is devoted to practical testing of the possibilities of such cooperation in relation to a specific research challenge).

Katalog pieczęci proboszczów śląskich kościołów parafialnych do 1419 roku

Jagna Rita Sobel — 2024-07-05

Jednym z głównych zadań sfragistyki jako nauki pomocniczej historii jest niewątpliwie inwentaryzacja i publikacja zabytków sfragistycznych celem dostarczenia materiału źródłowego do dalszych studiów. Realizacją tego zadania jest prezentowany katalog pieczęci proboszczów kościołów parafialnych na Śląsku w okresie przedhusyckim. Obejmuje on 77 zabytków z lat 1228-1419. Wyszczególniono w nim informacje m.in. na temat ich zachowanych odcisków, tekstu legendy, wyobrażenia napieczętnego, elementów formalnych czy bibliografii. Opisy katalogowe zawierają również komentarz na temat interpretacji pieczęci oraz jej dysponenta, a także wysokiej jakości fotografię najlepiej zachowanego odcisku. Książka prezentuje materiał niepoddawany dotąd szerszym badaniom i niewątpliwie przyczyni się do dalszych studiów nad sfragistyką kleru parafialnego na średniowiecznym Śląsku.

Z opozycji do wspólnoty

Magda Huzarska-Szumiec — 2024-07-02

Tego dnia zakopiańscy licealiści wybierali się na wycieczkę w Tatry. Większość z nich znała otaczające ich rodzinną miejscowość góry jak własną kieszeń. Skaliste turnie, granie, przełęcze od urodzenia były ich żywiołem, a wędrówki po nich ulubionym sposobem spędzania wolnego czasu. Tylko Ela, choć należała do paczki i zawsze miała szalone pomysły, za każdym razem wymigiwała się od tych wypraw. Na szczytach nie czuła się bezpiecznie. Może przyczyną tego był fakt, że ze sportem była trochę na bakier. A może zwyczajnie bała się, że sobie nie poradzi. Jednak jeden z kolegów uparł się, że nauczy dziewczynę chodzić po Tatrach. Zaczął od dobrej rady: „Idź przy ścianie i nie patrz w dół”. Ela pomyślała, że to niegłupie, więc podjęła wyzwanie. Po latach przypomniała sobie o słowach kolegi. Towarzyszyły jej na nieraz krętych drogach, po których szła odważnie, patrząc w górę i pamiętając, by zawsze się o Kogoś opierać. Ten Ktoś kierował jej życiem, choć czasem Mu się wymykała. Jednak On się nie poddawał, nawet gdy od Niego odchodziła, buntowała się, stawiała na swoim. Bo Elżbieta Krawczyk – lekarka, działaczka opozycji antykomunistycznej i wreszcie zakonnica w Zgromadzeniu Małych Sióstr Jezusa – to niełatwy orzech do zgryzienia, nawet dla samego Pana Boga. Pewnie dlatego, że – jak sama mówi – szuka prawdy, błądząc.

Wokół filozofii kultury

Marcin Karas — 2024-06-25

Wokół filozofii kultury to tom jubileuszowy dedykowany Profesorowi Piotrowi Mrozowi z okazji Jego siedemdziesiątych urodzin. Na tom złożyły się artykuły kilkunastu uczonych, kolegów, przyjaciół, współpracowników i uczniów jubilata. Lektura książki przynosi szeroką perspektywę rozmaitych zagadnień, które wykraczają ponad dzieje wąsko pojętej filozofii, wpisując się w tytułowy nurt filozofii kultury, a więc mądrościowej refleksji nad naszą cywilizacją.

Prof. Piotr Mróz (ur. 8 kwietnia 1953 r. w Krakowie) to polski historyk filozofii i filozof, profesor nauk humanistycznych, kierownik Zakładu Filozofii Kultury w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w fenomenologii, filozofii egzystencji, estetyce, filozofii kultury. Jest autorem książek, w tym także napisanych w języku angielskim, w których podejmuje ważne zagadnienia naukowe z filozoficzną wnikliwością i w ciekawy, literacki sposób.

Księgi miejskie z obszaru Królestwa Polskiego (do roku 1600)

Zdzisław Noga — 2024-06-20

CITY BOOKS FROM THE KINGDOM OF POLAND (UP TO 1600)

The book is the result of a grant by the National Programme for the Development of the Humanities the Jagiellonian Era and its Legacy in the First Republic until 1795. Economic and Social Issues, History of Cities. The data posted here is also available online at: https://ksiegimiejskie.pth.net.pl/. The territorial scope of this summary is the lands of the Kingdom of Poland before the Union of Lublin (1569), including Red Ruthenia, Podolia, Podlasie and Mazovia, but excluding Prussia, which was omitted both because of its different political system and the specific nature of the cities there. The chronological range, on the other hand, is 1300–1600.
Most of the inventoried archival material is the classic series of council, jury or aldermanic books, often combined (usually aldermanic and jury). Occasionally, both pure transcripts and minutes have been preserved (e.g. in Kraków, Poznań, Przemyśl).
In smaller centres, a single book was usually kept for all authorities, which was titled differently (e.g. a combined office book). They contain entries of the official actions of all municipal authorities, usually in the chronological order. A significant group is made up of financial and accounting books, mainly for the larger cities. Also preserved are several customs books and a city law admission book, as well as statements of will and inventories (as a separate series of council books). In addition, 120 books of craftsmen’s guilds and brotherhoods are included, The full listing of copybooks has been dispensed with, as it is not possible to determine in every case whether a copybook was created before 1600 and continued thereafter, Only selected examples of these are included in the Annex.

Dialekty Buchary w świetle europejskich XVIII- i XIX-wiecznych źródeł leksykograficznych

Kinga Paraskiewicz — 2024-06-18

BUKHARA DIALECTS IN LIGHT OF EUROPEAN 18TH AND 19TH CENTURY LEXICOGRAPHIC SOURCES

This work is devoted to the Bukhara dialects, described by 18th-century travelers, from the times of the decline of the Bukhara Khanate (18th-19th century). The state, which existed for more than four centuries and was founded by Uzbeks with its center in Mawarannahr, also covered other regions of Central Asia at various times. In the first half of the 18th century, it bordered on the north with the Khanate of Kokand, on the east with the Khanate of Badakhshan, on the south with Balkh (Kingdom of Afghanistan), and on the west with the Khanate of Khiva. The aim of this work is to characterize the lexis of both Bukhara dialects (Iranian and Uzbek) preserved in lexicographic works from the 18th to the early 20th century. Its analysis clearly indicates that the Uzbek dialect was heavily Iranianized, hence researchers (like Klaproth) had doubts whether it really belonged to a Turkic family. Similarly today, in Bukhara and Samarkand there is a phenomenon of bilingualism and even polylingualism, which not all researchers took into account. Hence, there were doubts as to what languages the Bukharians spoke. This book presents the dialectal analysis of the lexica characteristic of two Bukharan dialects, as well as the examples of these words in the explanatory dictionary, the etymology of the words, and their meanings.

Harcerstwo polskie na ziemi grodzieńskiej

Grzegorz Baziur — 2024-06-13

POLISH SCOUTING IN THE GRODNO REGION

The work is titled Polish Scouting in the Grodno Land, which refl ects the scope of the subject matter of the study, its purpose and the territory concerned. It deals with the history of scouting activities in the Grodno region in 1917–2021, i.e., from the emergence of the first scout team to the situation of Po lish scouting in Belarus after the social protests against the August 2020 presidential election in Belarus, rigged by the regime of Alexander Lukashenko as the previous one. The aim of the study is to discuss the history of Polish scouting in Grodno in light of the changing historical, social and geopolitical conditions in 1917–2021. It focuses, therefore, on the changing structures, educational staff and members of the Polish scout organizations operating in the period under discussion. The work begins with an introduction in which the author presents his research theses, discusses the structure of the work, the methodology of conducting historical research, and source queries and literature used while conduc ting the research. The main part of the study consists of seven chapters which discuss subsequent stages and periods of the history, educational work and the struggle to preserve Polishness in the Grodno Land from 1939 to the present. The conclusion contains asummary of the research and a response to the theses presented in the introduction. Finally, the bibliography is attached.

Słowiańska frazeologia gwarowa III

Maciej Rak — 2024-06-12

Słowiańska frazeologia gwarowa III to wieloautorska i wielojęzyczna monografia, kolejna część cyklu (po SFG i SFG II), którego celem – jak można się spodziewać choćby na podstawie tytułu – jest opis frazemów gwarowych. Dziś z pewnej już perspektywy możemy stwierdzić, że te publikacje przynoszą językoznawstwu różne korzyści, bo też frazeologia gwarowa może być wykorzystywana w różnych celach. Jest ważna nie tylko w przypadku badań nad historią frazeologii polszczyzny ogólnej i innych języków słowiańskich, lecz także pozwala zrekonstruować frazeologię prasłowiańską. Jest też źródłem wiedzy (jako zwierciadło kultury) o dawnych wierzeniach, zachowaniach społecznych i kulturowych, obrzędach i obyczajach. Dokumentuje również kontakty językowe oraz poświadcza (jako archiwum języka) dawną leksykę i historyczne zjawiska morfologiczne. Jednym słowem, badania filologiczne, jeśli nie uwzględniają frazematyki gwarowej, nie są pełne.

Między tradycją a nowoczesnością

Maria Stinia — 2024-06-03

BETWEEN TRADITION AND MODERNITY: 60 YEARS OF THE JAGIELLONIAN UNIVERSITY ALUMNI ASSOCIATION (1964–2024)

The Jagiellonian University Alumni Association, established in 1964, was founded and developed thanks to graduates who had the vision to maintain ties with their Alma Mater and continually contribute to it. Among the founders were representatives of all fields of study. The Association was also open to graduates of the departments that were abolished or separated from the University by the communist authorities in the 1950s, and thanks to them, the idea of the pre-war Jagiellonian University was preserved. The main statutory tasks of maintaining ties with the University, undertaking various forms of social activities for its benefit, popularizing its traditions and achievements as well as helping to organize scientific and self-education efforts of its members have been consistently carried out to this day. In the first period after the establishing, the organization focused on creating structures (including a dozen regional branches) and setting the tone of its activity. The initiatives taken were of a popular-scientific, cultural, educational, tourist, and sightseeing nature. The modes of activity followed good intelligentsia models of regular contact with theater, poetry, prose, and music. The imposition of martial law in 1981 halted the work of the Association, severed contacts and limited its functioning, which resulted in a significant decline in the number of members. As soon as it became possible, efforts were made to restore normal operations. At present, the Association’s activity is based on extensive self-education of its members, active participation in the life of the University and undertaking urban space actions.

Biblioteka pedagogiczna przyszłości. Niekonwencjonalne zasoby i użytkownicy jutra

Marta Ślusarek — 2024-05-28

Wielu z nas codziennie obserwuje żywiołowy rozwój „cyfrowego świata”. Rzeczywistość ulega szybkim przekształceniom, zmieniają się potrzeby i aspiracje ludzi, a nowe technologie otwierają przed nami nieznane wcześniej możliwości, które dotychczas żyły tylko w wizjach literatów futurologów. Często wydaje się nawet, że nowoczesne realia wykraczają daleko poza dawniejsze wyobrażenia.
Rozważania nad miejscem, formą istnienia i rolą bibliotek pedagogicznych, w tej dokonującej się na naszych oczach przemianie, były tematem przewodnim VII Nowego Ogólnopolskiego Forum Bibliotek Pedagogicznych, które odbyło się w dniach 15-16 czerwca 2023 roku. Wśród zagadnień poruszanych na konferencji znalazły się: przyszłość bibliotek pedagogicznych w kontekście dynamicznego rozwoju nowych technologii cyfrowych, kompetencje współczesnych bibliotekarzy, oczekiwania i potrzeby czytelników oraz sposoby kształtowania bibliotek jako nowoczesnych centrów informacji i edukacji.
Niniejszy tom prezentuje zarówno przegląd propozycji teoretyków przewidujących dalsze ścieżki rozwoju nowoczesnego bibliotekarstwa, jak i relacje bibliotekarzy praktyków, którzy starają się nadążyć w biegu za nowoczesnością.

Spowiedź życia mojego

Karol Estreicher — 2024-05-17

MY LIFE’S CONFESSION: KAROL ESTREICHER SR.’S DIARIES FROM THE YEARS 1847-1905

The diaries of Karol Estreicher Sr. for the years 1847-1905 originate from the Estreicher family’s estate preserved at the Kraków Society of Friends of the Fine Arts. They comprise two sections: unedited manuscripts (First Book, from 15 August 1847 to 2 June 1849; Third Book, from 8 June 1849 to 12 March 1850) and typescripts (from 9 December 1847 to 10 February 1849; from 16 March 1850 to 29 August 1905) prepared for publication by the bibliographer’s daughter, Maria Estreicher, in the first half of the 20th century. Currently, the documents have been transcribed and combined into a single collection. Existing annotations have been modernised, expanded, and supplemented with new ones, creating a compendium of over 2,500 explanations of factual, bibliographical, biographical, geographical, lexical, and other details. Among the daily entries, one also finds copies of private and official letters, and library reports, which were included in the diaries by Karol Estreicher himself. They provide a compelling addition to the memoirs. From a chronological point of view, the entire collection spans 58 years of the author’s life and is divided according to his place of residence into Lviv, Warsaw, and Kraków periods. It includes events significant for the history of the Estreicher family, as well as depictions of the literary, theatrical, scholarly, and political life of the time.

Ormianie w literaturze Polskiej

Grzegorz Pełczyński — 2024-05-13

ARMENIANS IN POLISH LITERATURE: ESSAYS

This is a book about Armenians in Polish literature of the 19th and 20th centuries, the characters in various fictional works (to a lesser extent in other genres), as well as about their authors, often of Armenian descent. The author attempts to make readers aware of the presence of Armenians in various discourses of Polish people, and also highlights numerous issues connecting both groups. The book consists of twelve essays, most of which were published in journals, including Armenian ones. They have undergone standardization processes to create a coherent whole. However, uneven treatment of the discussed topics is inevitable – some of them are detailed, others generalized, and some omitted. Repetitions may also occur.

E-administracja

Sławomir Dudzik — 2024-05-08

E-GOVERNMENT CHALLENGES FOR DIGITAL PUBLIC SERVICES IN THE EU

This monograph is the third in the Krakow series of Jean Monnet Research Papers and was written as part of the Jean Monnet Module project, carried out by the Chair of European Law at the Jagiellonian University, “E-government – European Challenges for Public Administration in EU Member States and Partner Countries/eGovEU+.” The book presents an analysis of the implementation and functioning of digital public services in Poland and Europe with a particular focus on the challenges involved. These include the development of ICT infrastructure, preventing digital exclusion and ensuring privacy and security of citizens. The monograph is addressed to researchers in administration, administrative and European law as well as to practitioners in the mentioned fields. We hope the publication will broaden the readers’ knowledge of the digitization of public services and encourage the scientific community to further research in this area.

Między powieścią gotycką a podaniem ludowym – demitologizacja „Kwaidanu Opowieści i esejów o rzeczach niesamowitych” Lafcadia Hearna

Angelika Funek — 2024-04-30

BETWEEN THE GOTHIC NOVEL AND THE FOLK TALES – DEMYTHOLOGISATION OF LAFCADIO HEARN’S „KWAIDAN: STORIES AND STUDIES OF STRANGE THINGS”

The main objective of the book Between the Gothic Novel and the Folk Tales – Demythologisation of Lafcadio Hearn’s ’Kwaidan: Stories and Studies of Strange Things’ is to examine the title collection of stories in the context of concretisation understood as a phenomenon interlinked with the relation between the cultural codes of the author and the recipient. The book reveals that the tales contained in the analysed collection are not original stories from Japanese folklore, but only a testimony of their perception by Lafcadio Hearn. The work includes the writer’s biography and his potential literary inspirations. Both of these elements are juxtaposed with an outline description of the historical period during which Hearn lived in Japan. This approach allows for presenting the contrast between Hearn’s ideas about Japan and the prevailing cultural and political climate of the country. The last part of the thesis focuses on the analysis of individual stories from the collection, divided into six categories based on the similarity of supernatural themes occurring in them. The stories are compared with records from traditional Japanese folklore, as well as the corresponding threads from Gothic and horror literature from the 18th and 19th centuries. In this way it is shown to what extent Hearn – dwelling in the creativespace between the two cultural traditions – concretised the Japanese folk stories he heard, and to what extent he retained their original meaning. The study confi rms the main research thesis that the stories from Kwaidan should be treated as the original creations of Lafcadio Hearn, partly inspired by Japanese folklore, corresponding to the cultural convention of enchantment and fascination with the Orient.

Książka Między powieścią gotycką a podaniem ludowym przedstawia kompleksową analizę najpopularniejszego na Zachodzie zbioru japońskich podań i opowieści. Kwaidan Lafcadia Hearna przez lata kształtował wyobrażenia badaczy i czytelników dotyczące folkloru Kraju Kwitnącej Wiśni. Postać Yuki-onny znana z opowieści o tym samym tytule wpłynęła na ikoniczne wyobrażenie japońskiego kobiecego demona w literaturze i kinie. Również figura bezuchego mnicha okaleczonego przez duchy na zawsze przeniknęła do popkultury.

Mundial w Katarze

Marcin Fic — 2024-04-29

QATAR WORLD CUP: POLITICAL GAMES ON FOOTBALL PITCH

The following book focuses on diplomacy in sports with an emphasis on the Qatar World Cup 2022. The authors focused on describing the relationship between sport and politics. It was crucial to describe sports diplomacy, as well as the history of Qatar as a political being. The first two chapters introduce the aforementioned topics. In order to understand the phenomenon of the Qatar World Cup 2022, the authors had to describe the decision-making process of FIFA and UEFA that led to the organisation of the World Cup in Qatar. That particular process was marked by corrupt behaviour of not only FIFA members, but also French politicians. This process is explained in Chapter Three of the book. The following chapters focus on topics related to the organisation of the World Cup itself and the reaction of the Polish media to the events described. Chapter four revolves around the situation of workers in Qatar. The authors have presented the conditions in which workers were being held at the time and how Qatar as a state was treating those who were working there. Chapter Five describes Qatar’s promises to host a carbon free World Cup and whether it kept its promise. In Chapter Six readers can find some information about LGBT+ rights violations in Qatar and the protests related to the topic. Chapter Seven describes protests that erupted over the US-Iran conflict after Mahsa Amini’s death. Chapter Eight illustrates the issue of protests related to the conflict between France and Morocco over a territorial dispute. In Chapter Nine the authors discuss the ‘Qatargate’ affair and the involvement of European MEPs in the affair. Finally, Chapter Ten is focused on the Polish national team and the bonus scandal involving representatives of the Polish government.

Kariera prowincjonalnego szlachcica

Agata Kwiatek — 2024-04-29

THE CAREER OF A PROVINCIAL NOBLEMAN: THE EVENTS OF LIFE OF JAN PISARZOWSKI (1599–1679), ZATOR WRITER AND LAND JUDGE

This monograph presents the career of Jan Pisarzowski (1599–1679), a Lesser Poland nobleman from the village of Pisarzowice near Zator. The topic of socio-political advancement among members of middle noble families has only been discussed to a limited extent in Polish literature on the subject. Historians have described the careers of only some members of the nobility in separate publications, most of which were merely contributory articles in magazines, collections of post-conference materials, or short entries in the Polish Biographical Dictionary. This undoubtedly stemmed from deficiencies in the source materials. Polish archives and libraries mainly preserve documents related to members of families belonging to the senatorial and dignitary elite of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the early modern era.

Hanfu

Magdalena Grela-Chen — 2024-04-29

HANFU: RESURRECTING THE SPLENDOR OF IMPERIAL CHINA WITH THE LOOK TO THE FUTURE

Hanfu were created because of disappointment which occurred after APEC Summit held in China in 2021. Another breaking through event was the appearance of Wang Letian dressed in hanfu in public in 2003. These two events led to the creation of so called Hanfu Movement (hanfu yundong). The design of hanfu have evolved from the Chinese clothes worn mostly during the Imperial China. Firstly, this work states that hanfu are completely new fashion, not just the reconstruction of clothing from the past. Hanfu can be considered as a fashion, not just as a costume. The second hypothesis claims that the image of hanfu wearers is based on their historical prototypes. Hanfu nowadays are phenomenon which expands the goals of Hanfu Movement founders which were linked with Han nationalism. These clothes are flourishing, new designs and patterns are developed because they are ruled by the mechanism of fashion. In the world of hanfu different styles has appeared. One group of them contains clothes based on Zhou, Han, Wei, Jin, Tang, Song and Ming dynasties. The second one, covers inspired hanfu and inspiration of hanfu i.e. Wei Jin style, minorities style, inspiration taken from movies and tv series, as well as so called Han element, which links Chinese traditional fashion with other ideas. This attire has been breaking traditional rules. Women can wear the clothes styles traditionally linked with a male attire. At the same time, men can wear women skirt matched with other garments and create design unknown during Imperial China. Hanfu let the wearer become like a chameleon changing its colours. However, hanfu enthusiasts stand up from the crowd. Each design is correlated with certain inspiration from the past. It is why the attires of emperors, warriors, sons of officials, scholars and refined aristocrats gained a new life. The complete image of hanfu enthusiast, even if modernized, creates a harmonious effect by choosing the right clothing with suitable accessories, hairstyles and make-up. The crucial point of this creation lies with resurrecting all these characters. Thanks to this, hanfu offer something more than just a clothing, they deliver a set of certain characteristics hidden behind them.

Rok 1923 w Krakowie

Zdzisław Noga — 2024-04-29

The year 1923 turned out to be tragic for Kraków. On November 6 several dozen workers and soldiers died in fratricidal fighting on the streets of the city. The origins and course of these events were politically abused for years, which was also symbolically reflected in the terminology used to describe them. Today, a hundred years after those events, Kraków historians have once again analyzed both the course of the fighting and its genesis in a broad political and social context, revealing various aspects of that tragedy. They described it from the perspective of political parties and movements of that time, the hardships of everyday life, and the Kraków garrison. A separate segment is dedicated to the analysis of historical studies regarding these events. Through these insights, it was possible to obtain a new image of the city, devoid of ideological fierceness, during the difficult period of economic crisis and the associated dramatic consequences, symbolized by the graves of victims from both sides of the conflict at the Rakowicki cemetery.

Współczesne portrety profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego

Anna Jasińska — 2024-04-26

The professor portrait gallery in possession of the Collegium Maius Museum is the only collection of its kind in Poland and one of the most interesting university collections in Europe. The tradition of portraying the academics of the Krakow Alma Mater continues to this day. The Collegium Maius collection has been the subject of scientific research for many years. In 2010, a monograph titled Nowożytne portrety profesorów Akademii Krakowskiej w zbiorach Collegium Maius (Modern Portraits of Professors of the Krakow Academy in the Collections of Collegium Maius) was published, covering the oldest set of paintings from the 16th to the end of the 18th century. In 2019, another catalog was released, Portrety profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego działających od 1800 do 1945 roku w zbiorach Muzeum Collegium Maius (Portraits of Professors of the Jagiellonian University from 1800 to 1945 in the Collections of the Collegium Maius Museum). This publication is the third and final volume presenting the collection of professor portraits in possession of the Jagiellonian University Museum. It presents works painted after 1945. The created corpus constitutes an iconographic documentation presenting the portraits of distinguished professors while also establishing a narrative about the history of the oldest Polish university – the Krakow Alma Mater.

Dzieła pośmiertne (znalezione za życia)

Piotr Bartula — 2024-04-26

The book compiles twenty-nine short essays to form a collection of Dzieła pośmiertne (znalezione za życia) [Posthumous Works (discovered during a lifetime)]. The title alludes to the well-known aphorism “Life is short, art long, opportunity fleeting, experience perilous, and judgment difficult,” which regards medicine/art/philosophy as human endeavour transcending the span of an individual’s life. Immortality is achieved through culture, as a familiar slogan proclaims. Applause serves as currency with which books are offered at a promotional price, and occasionally even for free. All of this is done in pursuit of vain glory which fades after the proverbial fifteen minutes. Yet, this is a significant, indeed the utmost, achievement attainable in life. The essence of the Posthumous Works can be succinctly encapsulated in the titles of two lifetime discoveries: Wszystkie powody, aby się nie narodzić [All the Reasons Not to Be Born] and Kazanie o nadziei [A Sermon on Hope]. The individual volumes address significant philosophical issues including consciousness, taboo, infinity, doubt, evolution, authenticity, money, friendship, war, chance, fate, evil, hope, etc. The character of the book is not funereal, although an aura of transience accompanies both the individual texts and the work as a whole. The stylistic approach chosen by the Author easily confirms that the text was not penned by AI, as he employs a variety of literary genres, such as dialogue, experiment, interview, philosophical parable, and sermon.

Язык и мышление

Beata Rycielska — 2024-04-17

LANGUAGE AND THINKING: COGNITIVE STUDY OF RUSSIAN AND POLISH

The monograph examines important and interesting linguistic problems, using, among others, imaging theory and network models of linguistic categories. The assumptions of Ronald W. Langacker’s cognitive grammar and George Lakoff ’s and Mark Johnson’s conceptual metaphor adopted in this work have become popular in linguistic research since the 1970s. They have been used to characterize the cognitive and communicative side of any natural language. It should be emphasized that in Polish linguistics, the model developed by cognitive linguistics was used for translation research, and also turned out to be useful for translators. The theory and practice of translation owe their development in a cognitive direction to Elżbieta Tabakowska – a specialist in cognitive linguistics and translation theory.

Różne barwy historiografii

Jacek Jędrysiak — 2024-04-15

Profesor Jerzy Maroń to w środowisku polskich historyków człowiek instytucja, znany polihistor, który jest autorytetem sprawnie poruszającym się w realiach niemal każdej epoki historycznej. Szczególnie studia militarne przyniosły mu liczne grono uczniów i naśladowców, zwanych niekiedy „wrocławską szkołą historii wojskowości”. Prezentowany zbiór tekstów przyjaciół i uczniów Mistrza stanowi unikalną szansę na zapoznanie się z bogactwem zainteresowań Jubilata. Księga ku jego czci zawiera oryginalne wyniki badań inspirowane postacią tego wybitnego uczonego, dedykowane mu z okazji 65. rocznicy urodzin.

Ginący świat dziedzictwa kulturowego małych wspólnot w Rumunii

Ewa Kocój — 2024-04-12

THE VANISHING WORLD OF THE CULTURAL HERITAGE OF SMALL COMMUNITIES IN ROMANIA

Anthropological study of cultural heritage and cultural memory is one of the areas of scholarship that experienced a remarkable growth in the late 20th and early 21st centuries. Almost every new year brings forth the emergence of new concepts, issues or questions pertaining to the research of this area of past and contemporary culture. As a result, today we are talking not only about the varied aspects of heritage, forming new interdisciplinary confi gurations with each other, but also about future possibilities for research, suitable for the present time. Th e cultural codes associated with heritage – the senses, meanings or images specifi c to particular communities, as well as material and immaterial aspects of it – have become a space for new attractions and scholarly, institutional, social or amateur explorations. At present, we are facing comprehensive attempts to extract information about cultural heritage from diverse sources – ethnographic, anthropological, historical, legal, archaeological or linguistic, including oral history and memory research exploring the collective memories of communities in many areas of the world. Heritage is drawn out from old visual or iconographic sources (paintings, icons, photographs, films, maps, posters, postcards, pattern books or blueprints), it is also reconstructed, re-documented or mapped by various depositaries and stakeholders. Heritage also makes it presence in the activities of many contemporary cultural institutions – in the form of projects linking the present with the past, showing how the past can inspire discovery, interpretation, preservation and creative application by current generations. Moreover, in contemporary research an idea has emerged of looking at the present from the point of view of currently existing manifestations of tangible and intangible culture which might become resources in the area of cultural heritage at some point in the future. Th is is a new approach, raising awareness of the contemporary culture as well as projecting new possibilities, spaces and contexts for future cultural heritage.

Zanim przyjdą Chińczycy

Jan Tomkowski — 2024-04-09

Jan Tomkowski, prozaik, eseista, historyk literatury i badacz idei, łączy w swej twórczości rozmaite gatunki, tematy i dziedziny. Obok monografii, syntez, esejów, szkiców i przyczynków publikuje również powieści i opowiadania. W 1985 zadebiutował jako prozaik powieścią Ragadon, cztery lata później ukazały się Opowieści Szeherezady. Mniej więcej z tego okresu pochodzą pierwsze fragmenty powieści Zanim przyjdą Chińczycy.
Jest to konstrukcja wielowątkowa, hermetyczna, pełna ukrytej symboliki, tropów prawdziwych i fałszywych, fabularnych gier i erudycyjnych aluzji. Akcja tego utworu rozpoczyna się całkiem zwyczajnie, w Polsce w latach osiemdziesiątych, niedługo po stanie wojennym. Polska jest tu krajem, w którym ówcześni młodzi ludzie pragną w miarę wygodnie się urządzić, a najlepiej – z niego wyemigrować.

Laskowa

Zdzisław Noga — 2024-03-27

LASKOWA: THE HISTORY OF THE VILLAGE AND MUNICIPALITY UP TO 1989

The book is a collaborative monographic study on the history and art of the villages currently comprising the Laskowa municipality in southern Poland, nestled along the Łososina River in the Beskid Wyspowy range, between Bochnia and Nowy Sącz. The volume opens with an overview of the natural environment by Józef Żychowski, who, aside from engaging with the relevant literature, has also incorporated findings from his own fieldwork. The part devoted to history has above all a solid, source-based foundation. The authors have used a variety of sources, in view of the area’s diversity in terms of ownership. In the Old Polish period, only Laskowa and Wola Laskowska were the property of the nobility, whereas the remaining villages, Jaworzna, Kamionka Mała, Kobyłczyna, Krosna, Laskowa, Sechna, Strzeszyce, Ujanowice, and Żmiąca, were part of a vast estate belonging to the convent of the Order of Saint Clare in Stary Sącz, constituting merely a fraction of it. Jacek Laberschek’s comprehensive overview of the history of the villages in the Middle Ages draws especially on documents found in diplomatic codices and scarce manuscript sources. The primary source material regarding most villages is available in the enormous Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu [Historical-Geographic Dictionary of the Kraków Voivodeship in the Middle Ages], co-edited by the late author of the chapter himself.

Wystawa światowa w Chicago w 1893 roku

Aleksander Ignasiak — 2024-03-15

THE WORLD’S COLUMBIAN EXPOSITION OF 1893

The World’s Columbian Exposition of 1893 was a celebration of the 400th anniversary of Columbus’ discovery of North America. Over six months, the fair was visited by over 27 million people who came not only from the United States of America, but from every corner of the world to see exhibits presented by 46 countries on 280 hectares in Chicago’s Jackson Park. Wystawa Światowa w Chicago w 1893 roku describes the history of this event, which has never before been the object of an in-depth study in Polish literature, from its conception to the closing of the fair. The first chapter serves as an introduction to the history of world expositions, with an emphasis on the two most important – in the author’s opinion – fairs that preceded the one in Chicago: The Great Exhibition in London in 1851 and the Centennial International Exhibition of 1876 in Philadelphia. The next chapter contains the history of the organisation and building of the Chicago Exposition, a fundamental part being the analysis of the architectural aspect of the exposition, including artistic aspects such as painting and sculpture. The third chapter is intended to be a cross-sectional view of the exhibits shown during the fair and is organised in accordance with the official classification used in 1893. It details the more interesting exhibits showing how participating countries wanted to present themselves. The last two chapters outline the reception of the fair in the daily press, American and Polish-American respectively. The sources used in this volume consist mainly of official documentation and plans along with the works published during the time of the fair, supplemented by contemporary monographs. The photographs presented here were the official photographic views approved for publication by the exhibition authorities: this allows the reader to see the exposition the way it was seen by everyone 130 years ago.

Szkice pigoniowskie

Bogusław Dopart — 2024-03-08

ESSAYS ON PIGOŃ

The monograph Essays on Pigoń [Szkice pigoniowskie] is divided into two parts. The first part is titled A Man of Knowledge and University [Człowiek nauki i uniwersytetu] and focuses on texts related to the academic biography of Stanisław Pigoń and his research endeavors, primarily in the field of Mickiewiczian studies. The article Student, Scholar, Spreader of Knowledge. Stanisław Pigoń at the Jagiellonian University [Żak, uczony, siewca wiedzy. Stanisław Pigoń na Uniwersytecie Jagiellońskim] explores Pigoń’s philological studies and research work at the Jagiellonian University, particularly through his autobiographical records (Z Komborni w świat [From Kombornia into the Wide World], Z przędziwa pamięci [From the Spindle of Memory]). The article The Writer Stanisław Pigoń [Stanisław Pigoń pisarz] is part of a series of works addressing the style and composition of the scholar’s academic, documentary, and essayistic writings. It deals with Pigoń’s literary art and important themes and sources of his writing.

Komisje porządkowe cywilno-wojskowe województwa krakowskiego w dobie Sejmu Wielkiego (1790-1792)

Przemysław Jędrzejewski — 2024-03-07

CIVIL-MILITARY ORDER COMMISSIONS IN KRAKÓW VOIVODESHIP IN TIMES OF THE GREAT SEJM (1790-1792)

Decentralization of the Polish-Lithuanian state and deterioration of the country’s structures of administration since mid-17th century led to decrease of the state’s international significance and limitation of the Commonwealth’s independence. The only possible way of saving the country was to follow modern West-European states and adop their renaissance methods of rule. An attempt to mend Poland was made during the reign of Stanisław August (1764-1795), and progressive reforms were introduced during the Great Sejm (1788-1792). In order to organize a modern regional administration, which required introducing new ways of obtaining recruits and financing the army, new civil-military order commissions were established. Their operations influenced the evolution of structural transitions in the regional administration of the entire voivodeship.

Arabska mądrość ludowa w 1001 egipskich przysłów i porzekadeł

Elżbieta Górska — 2024-03-05

ARAB FOLK WISDOM IN 1001 EGYPTIAN PROVERBS AND SAYINGS

This study falls within the scope of comparative paremiology. It offers a comprehensive lexical, semantic, and pragmatic analysis of over a thousand Egyptian folk proverbs and sayings, as well as literary Arabic ones, comparing them to their well-recognized Polish counterparts, or in the absence of such, authorial translations along with commentary. This approach showcases the richness of human imagination expressed in two distinct language families: Afro-Asiatic (Semitic) and Indo-European (Slavic). It does so by comparing metaphors that have originated in diverse geographic, social, and cultural contexts. The author deliberately refrains from commenting on the origins of these metaphors or suggesting the reasons behind the formation of a particular image within a given community. To accomplish this, further interdisciplinary studies would be essential, encompassing linguistic, historical, sociological, and cultural dimensions. Future projects of this sort would require substantial collaborative effort. This work aims to acquaint the reader with a selection of Arabic proverbs and sayings, which have been relatively unknown and unpublished in Poland until now. It also strives to present meticulously compiled source material, encompassing over a thousand examples. Contrasting this with the existing body of Polish proverbs may stimulate the reader’s imagination and prompt independent reflection on the perception of the world by societies that differ in many aspects. It may also draw attention to these distinctions, sensitizing individuals to their existence, and encouraging further exploration of the issues raised.

Szept nocy letniej

Jerzy Marcinkowski — 2024-03-04

Szept nocy letniej koresponduje z Szekspirowskim Snem nocy letniej na fali naturalnego ładu, który staje się fundamentem zmian osoby i grupy zachodzących pod wpływem nieznanych dotychczas sił. Stan natury i zabawy dziecięce (kluczowe tu zabawy w wojnę, w bokserów, w dom) z pewnością będące źródłem radości dziecięcej, pełnią funkcję kodu, za pomocą którego zapisane zostają mechanizmy kulturowe, społeczne, historyczne i polityczne. W tej grze chodzi o coś więcej, a tym czymś jest moim zdaniem zachowanie autentyczności, siła woli do tego potrzebna, a także sporządzenie dla potomnych notatki z niewyrastania z poczucia więzi z pochodzeniem. I tak jak u Szekspira, w tej samowolnej zabawie, w tej komedii rodzajowej stylizowanej na mowę - mądrość i logikę dziecka chodzi o tragedię dorosłych.

Aleksandra Dziuban

Wokół legendy Marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza

Arkadiusz Bąk — 2024-02-15

15 listopada 2021 r. na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie została przeprowadzona ekshumacja szczątków z kwatery 139, gdzie według środowisk piłsudczykowskich w tajemnicy 6 grudnia 1941 r. pod nazwiskiem Adama Zawiszy został pogrzebany Edward Śmigły-Rydz, Marszałek Polski i Naczelny Wódz.
Czytelnik niniejszego tomu sięga po pozycję, która swój prolog miała właśnie w jesiennej scenerii kolorowego listowia i wąskich alejek warszawskiej nekropolii. Myśl towarzysząca uczestnikom tamtych listopadowych wydarzeń – czy Historia się obroni, czy kwerendy archiwalne i badania historyczne potwierdzą się po otwarciu wieka trumny i zamkną w ten sposób pojawiające się w przestrzeni publicznej wątpliwości dotyczące pochówku Śmigłego-Rydza – zrodziła wśród nich asumpt do głębszego poruszenia tematu wybitnej, ale niejednoznacznie ocenionej przez Klio postaci ostatniego Marszałka II Rzeczypospolitej.
Próbując podjąć to wyzwanie, 2 grudnia 2022 r. Muzeum Armii Krajowej w Krakowie wspólnie z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Małopolskim Urzędem Wojewódzkim w Krakowie zorganizowało konferencję naukową w 81. rocznicę śmierci Śmigłego-Rydza. Niniejsza publikacja jest kolejnym krokiem ku temu. Tom w pierwszej części zawiera cztery artykuły naukowe wybitnych polskich historyków: prof. Marka Kornata, prof. Wiesława Jana Wysockiego, dr. hab. Krzysztofa Szwagrzyka oraz dr. Grzegorza Kały. W drugiej części znalazł się m.in. zapis z debaty eksperckiej pomiędzy prof. Wiesławem Janem Wysockim, dr. hab. Krzysztofem Klocem oraz dr. hab. Maciejem Zakrzewskim.
Trzecią część tomu stanowią natomiast niepublikowane wcześniej w całości wspomnienia Bazylego Rogowskiego dotyczące pobytu na Węgrzech w latach 1939-1941, w tym prawie roku w roli adiutanta Śmigłego-Rydza. Ten obszerny opis wicewojewody tarnopolskiego uzupełnia opracowana w ten sam sposób relacja pochodzącego z Chochołowa kuriera Polskiego Państwa Podziemnego – Stanisława Frączystego „Staszka”.

Polskie studia wywiadowcze

Artur Gruszczak — 2024-02-13

POLISH INTELLIGENCE STUDIES: THE STATUS AND PROSPECTS OF RESEARCH

This book aims at conducting a comprehensive diagnosis and evaluation of the achievements, challenges and prospects of Polish intelligence studies (IS). Against the background of global intelligence studies, the popularity of this research field has been growing in Poland for two decades. However, research activities and their outcomes have been highly dispersed and unstructured, most often carried out by single researchers or small teams. The lack of a vehicle integrating the scattered research foci and entities in the IS area – in the form of a website, a flagship journal or a cyclical conference – furthers an identity crisis and organizational dispersion.
We propose an in-depth systematization of how intelligence services and their activities are investigated in Poland. We carry out an intellectual inventory of this area, analysing key themes, threads and products. We consider Polish IS as a whole, looking at dominant research trends, identifying degrees of insights into specific aspects of IS, highlighting topics which have not yet been sufficiently investigated, and suggesting issues that deserve a detailed examination. We present the centres where Polish IS have been developing, treating them as equally important, with each of them having its own vital role to play, “spécialité de la maison” and achievements. Concurrently, we argue that a significant atomization of the IS epistemic community is one of its core weaknesses. The conclusions drawn from the research presented in this study are far from optimistic. However, they should not be treated as “sounding the alarm”; rather, this book is meant as a kind of “call to arms”.

Rola polskich arystokratek w projektowaniu i zakładaniu ogrodów krajobrazowych w II połowie XVIII i I połowie XIX wieku

Aleksandra Knapik — 2024-02-12

THE ROLE OF POLISH ARISTOCRATS IN DESIGNING AND ESTABLISHING LANDSCAPE GARDENS IN THE SECOND HALF OF THE 18TH CENTURY AND FIRST HALF OF THE 19TH CENTURY

The aim of the research undertaken in this study was to develop the issue of the role of women originating from some Polish aristocratic families in the designing and founding landscape gardens in the second half of the 18th century and first half of the 19th century. The subject presented in the title was narrowed down to the activities of five representatives of aristocratic houses: Izabela Czartoryska née Flemming (1745-1835), Izabela Lubomirska née Czartoryska (1736-1816), Helena Radziwiłłowa née Przeździecka (1753-1821), and Aleksandra Ogińska née Czartoryska (1730-1798) and Magdalena Morska née Dzieduszycka (1762-1847). They were characterized by a similar mentality, conditioned by tradition, customs, upbringing, family ties and mutual social contacts. This procedure served to present, in the most thorough way, attitudes and patterns inspired by Polish "fashionable ladies" which were adopted by other social circles. The critical state of the research concerning the foundation activity of the aristocrats in question has been presented in the introductory part. The next chapter of the work is an attempt to show the beginnings of the English landscape garden on Polish territory in terms of composition and functional changes. The problem of the genesis of free assumptions was included in the framework of the cultural, social and political changes of the Commonwealth of Poland. Further chapters have been dedicated to the activities of five noblewomen in the field of garden art. The characteristics of the creative personalities of the noblewomen in question as patrons and garden designers, amateurs of gardening, collectors and authors of gardening treatises served to determine their contribution to the development of landscape gardens on Polish soil.

Mówimy po arabsku

Paweł Siwiec — 2024-02-06

E-book ten jest efektem adaptacji strony internetowej https://www.mowimypoarabsku.pl do formatu epub. Wychodzi on naprzeciw tym użytkownikom, którzy chcieliby mieć pod ręką coś, co układem przypomina książkę i jednocześnie nie wymaga dostępu do Internetu.

Ujęty w nim materiał językowy odzwierciedla w pełni treści prezentowane na ww. stronie internetowej. Są to więc podstawy gramatyki arabskiej, testy gramatyczne, słowniczki tematyczne oraz wprowadzenie do dialektu irackiego. Zachowane też zostały w zasadzie wszystkie komponenty interfejsu użytkownika łącznie z nagraniami dźwiękowymi i elementami interaktywnymi.

Nadzieją autora jest, że publikacja ta okaże się przydatnym uzupełnieniem strony internetowej i będzie dodatkową zachętą do poznawania języka arabskiego.

Wspólnoty wartości

Franciszek Czech — 2024-02-02

Zainteresowania intelektualne – a w ślad za tym naukowe i społeczne – Profesora Andrzeja Porębskiego od samego początku jego aktywności na wielu polach wiązały się z poszukiwaniem tego, co w różnorodności współczesnego świata pozwala łączyć odmienne typy wartości, działań oraz reguł ładu społecznego. W analitycznym, ale i humanistycznie przysposobionym podejściu Profesora można dostrzec metodyczne dążenie do harmonijnego połączenia potrzeby uszanowania i wykorzystania dziedzictwa kulturowego oraz otwarcia na nieuniknione przeobrażenia. Tak określone ramy intelektualne stanowią istotny punkt odniesienia dla refleksji, którą podjęli autorzy niniejszego tomu dedykowanego Profesorowi Andrzejowi Porębskiemu.
Na tom złożyły się studia, których autorzy podejmują kwestie pryncypialne dla zrozumienia jednostki, jej duchowego wymiaru, powinności i roli w świecie, oraz funkcjonowania społeczeństw, także takie, w których formułowane są różne niepokoje, wynikające nie tyle z pesymizmu czy katastrofizmu, ile z troski i odpowiedzialności za wspólnotę. Nie mogło również zabraknąć rozdziałów podejmujących problematykę niezwykle inspirującej wspólnoty, jaką jest Konfederacja Szwajcarska, oraz innych społeczeństw i kultur europejskich współtworzących ulegający nieustannym przeobrażeniom, ale niezmiennie stanowiący dla nas punkt odniesienia krąg kulturowy. Do tej kategorii w sposób szczególny przynależą również rozdziały traktujące o Polakach, Polsce i polskiej kulturze. Wreszcie w tomie można znaleźć rozdziały dotyczące innych, niekiedy odległych regionów – autorzy podejmują wątek współistnienia kultur w różnych kontekstach, a przede wszystkim wspólnot kulturowych, ich dziedzictwa oraz tożsamości.

Galicja

Przemysław Jędrzejewski — 2024-01-30

GALICIA. THE LEGACY OF THE HABSBURG MONARCHY IN THE PERSPECTIVE OF GENEALOGICAL RESEARCH

The presented book is the outline of the debate of the Second Krakow Genealogical Conference, entitled ‘Galicia – the Legacy of the Habsburg Monarchy in the Perspective of Genealogical Research’, organised by the Your Roots Association in Poland together with the Krakow National Archives and the Galicia Jewish Museum, which took place on May 25-26, 2023. The texts included in the monograph have a variety of topics. The chronological framework includes in particular the period of existence
of Galicia and Lodomeria as a crown country – the years 1772-1918 – but since several documents were created outside of these dates, some of the articles touched on the pre-partition issues, as well as the events after the end of the First World War.
The main territorial criterion in this study is the area administratively belonging to Galicia in the 18th-20th centuries. However, the areas directly adjacent to it, which are important for its populationfrom economic, educational and migration perspectives among others, including Cieszyn, Orava, and the Kingdom of Poland, were not omitted. The editor of the volume did not decide on the typical division of the book into chapters, but he did not leave the ranking of individual articles to chance. The publication opens with three texts devoted to the resources and collections of state, church and scientific institutions.
Genealogists, regionalists, those interested in history and professional researchers receive a valuable, interdisciplinary volume of studies. It is undeniable that the advantage is the promotion of widely unknown archival sources useful for genealogy. On more than one occasion, the authors point to the still existing limitations in access to materials, their non-development, as anappeal to institutions related to the cultural heritage of the long nineteenth century. The richly illustrated book is also an extended genealogical handbook kept in a way that is partly personal, as it contains the authors' invaluable personal genealogical experiences. This, in turn, flexibly brings the popular audience closer to learning.

Marsz

Wiesław Stanisław Kuniczak — 2024-01-29

Do dzisiaj aktualne pozostają słowa tłumacza Marszu – Juliusza Kydryńskiego, który kilkadziesiąt lat temu podkreślał, że do smutnych paradoksów naszej współczesnej historii należy nieznajomość w Polsce uznanej za granicą twórczości Wiesława Kuniczaka, poświęconej najtragiczniejszym dziejom naszego narodu. Sam Autor zaznaczał, iż „źródłem nieustającej ironii” pozostaje fakt, że napisana przez niego trylogia wojenna, dzieło o tak polskiej tematyce, zostało opublikowane w 17 językach, z wyjątkiem polskiego właśnie. To wyjątkowe przedsięwzięcie literackie, przedstawiające walki Polaków na najważniejszych frontach II wojny światowej, „swoista synteza polskich losów wojennych”, stanowi niewątpliwie opus magnum w twórczości Kuniczaka, które przyniosło Autorowi sławę „Hemingwaya polskiego Września”. Przyrównywano go m.in. do Tołstoja, Pasternaka czy amerykańskiego pisarza wojennego Johna dos Passosa.
Wiesław Kuniczak uważał Marsz (1979) za najważniejszą część swojej trylogii. Jak wspominał, pracował nad powieścią dziesięć lat. Przedstawił w niej obraz sowieckiej okupacji oraz formowanie armii generała Andersa. Krytycy byli zdania, że Kuniczakw opisach łagrów nie ustępuje Sołżenicynowi, a „szczytowy punkt jego artyzmu” widzieliw ukazaniu zbrodni katyńskiej, której nikt wcześniej nie opisał w podobny sposób – dzień po dniu, godzina po godzinie.
Dzięki współpracy z Ohio State University, który przekazał badaczom z Uniwersytetu Jagiellońskiego maszynopis autoryzowanego przez Kuniczaka przekładu Marszu, oraz pomocy Polonii Amerykańskiej mogła powstać niniejsza edycja, będącapierwszym wydaniem Marszu w języku polskim. Mamy nadzieję, że wprowadzi onato cenne dzieło do obiegu polskiej humanistyki, wniesie do badań nad prozą XX wiekuoryginalną problematykę, przyczyni się do poszerzenia wiedzy na temat literackiej spuścizny Kuniczaka i do umiejscowienia jej w komparatystycznej perspektywie, a przede wszystkim pozwoli Autorowi zająć należne mu miejsce w powojennej historii literatury polskiej.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Kobiety w polityce

Monika Banaś — 2024-01-24

Publikacja jest kontynuacją rozważań podjętych w dwóch wcześniejszych monografiach wieloautorskich: Kobiety w polityce (2017) oraz Kobiety w polityce. Sfera publiczna (2020). Obecne wydanie skupia się na przedmiotowej kwestii z perspektywy XX wieku, rzucającej światło na pierwszą połowę XXI stulecia. Czy będzie ona należała do kobiet? Byłoby to wysoce wskazane, zwłaszcza w kontekście społecznych niepokojów, politycznych turbulencji oraz trwających krwawych konfliktów, obejmujących zasięgiem coraz większe obszary naszego globu. Konfliktów generowanych, reżyserowanych i prowadzonych przez męską część politycznych aktorów. Obecność kobiet w polityce każdego szczebla, z podkreśleniem tego najwyższego, wydaje się zatem koniecznością, a nie tylko modą, kurtuazją czy fanaberią.

Zapusty na Kujawach

Alena Leshkevich — 2024-01-24

Słowo „karnawał” najczęściej przywołuje obrazy żywiołowych parad tak charakterystycznych dla Wenecji i Rio de Janeiro. Zapomina się przy tym, że karnawał był i jest świętowany także w Polsce. W Wielkopolsce, na Śląsku, Kujawach czy Mazowszu pozostały tradycje obchodów karnawałowych i ciekawe zwyczaje zapustne.
W niniejszej książce autorzy koncentrują się na Kujawach. Tu świętowanie zapustów było związane z chodzeniem z kozą oraz zabawą – podkoziołkiem. Najbardziej widowiskowe są jednak grupy zapustne, które odwiedzają domy i instytucje. Podstawą publikacji są materiały etnograficzne zebrane w okolicach Lubrańca podczas zapustów 2023 r. Autorzy opisują zapustników z Paniewa, Kruszyna i Lubania, a także przybliżają wybrane zagadnienia chodzenia z kozą: performatywność, spontaniczność, (nie)formalność, kwestie genderowe, obecność alkoholu. Podejmując te wątki, nie koncentrują się na semiotyce zwyczaju i postaci, jak inni badacze, ale rejestrują obecny stan grup i praktykowanego zwyczaju. Nawiązują przy tym do teorii karnawału oraz wypróbowują podejścia związane z performatywnością i gender studies. Recenzent podkreślił, że książka „przynosi wiele wartościowych danych na temat współczesnego funkcjonowania grup przebierańców zapustnych […]. Wsposób wiarygodny ukazuje motywy działania ludzi, zaangażowanych w tę tradycję”. Walorem jest także narracja, miejscami przyjmująca styl reportażu, który wciąga czytelnika w wydarzenia zapustne i pozwala współuczestniczyć w chodzeniu z kozą.

(Dez)informacja w czasach (post)prawdy

Katarzyna du Vall — 2024-01-23

W czasach, gdy niepokojąca (anty)jakość w obcowaniu z faktami staje się coraz bardziej powszechna, książka (Dez)informacja w czasach (post)prawdy będzie przewodnikiem dla nauczycieli i lokalnych działaczy społecznych. Stanie się z pewnością lekturą obowiązkową dla studentów i młodzieży szkolnej a także dla wszystkich tych, którzy są zainteresowani poszerzeniem swojej świadomości medialnej i doskonaleniem umiejętności poruszania się w środowisku współczesnej polityki.

• Ukazuje bowiem, jak wieloznacznymi zjawiskami są (dez)informacja i (post)prawda
• Pozwala rozróżnić metody i techniki komunikowania się polityków ze społeczeństwem
• Przedstawia formy i mechanizmy wykorzystywane w języku mediów
• Obnaża zagrożenia związane z technologią deepfake’ów i dynamicznym rozwojem sztucznej inteligencji
• Odwołuje się do najnowszych badań w tej dziedzinie.

Dziewiętnastowieczny spór o kodeks Liwiusza z kościoła św. Piotra i św. Pawła w Legnicy

Michał Broda — 2024-01-22

NINETEENTH-CENTURY DISPUTE OVER LIVY’S CODEX FROM THE ST. PETER AND ST. PAUL’S CHURCH IN LEGNICA

This publication presents a dispute over the codex of Livy from the library of the Church of St. Peter and St. Paul in Legnica, which took place in 1870-1871 between the historian Hermann Kraffert and the philologist Rudolf Peiper in the Silesian newspapers Liegnitzer Stadtblatt, Breslauer Zeitung and Schlesische Zeitung, as well as in the scholarly magazine Jahrbücher für Classische Philologie. It was initiated by a note in Liegnitzer Stadtblatt of 10 May reporting the discovery of a manuscript containing unknown books of Livy’s Ab urbe condita.
Several threads are noticeable in the dispute. The first is the question of whether Kraffert was indeed the discoverer of the codex, to which he laid claim; among the others are its age, its value to science, its provenance and its owners, as well as the matter of publicising the discovery worldwide. The dispute also provided an opportunity to present other issues relating to the codex of Legnica and Livy’s manuscript tradition, particularly the fourth decade of the codex, books 31-40. Initially it proceeded in a calm atmosphere, but as time passed, the antagonism between the two adversaries began to grow.

Młoda Rosja

Martyna Kowalska — 2024-01-19

Monografia została obmyślona w momencie, gdy rozważania nad Rosją, jej historią, kulturą czy mentalnością nagle stały się niepopularne w polskim dyskursie naukowym, a jednocześnie pozostają niezwykle potrzebne i mają szansę odegrać ważną rolę społeczną, pomagając czytelnikom w uchwyceniu istotnych cech charakteryzujących kulturowo-społeczną i ideową przestrzeń rosyjską. […] Tom odznacza się wielogłosowością, dyferencjacją tematyki i metodologii oraz różnym stopniem szczegółowości, a jednocześnie jest zaskakująco spójny, ponieważ wydobywa nieoczywiste aspekty systemowości i niesystemowości, które okazują się zdumiewająco sobie bliskie. W różnorodnych przykładach negacji zastanych form autorzy zbioru wykazali bowiem odniesienia do tych samych kategorii: prawdy, szczerości, autentyczności i prawa indywidualizacji przeżycia.
dr hab. Monika Sidor, prof. KUL

Tom stanowi potrzebną, bardzo wartościową publikację, radykalnie poszerzającą wiedzę o współczesnej kulturze rosyjskiej w jej pozasystemowych emanacjach, które – jak przekonują Autorzy – są istotnym głosem młodego pokolenia Rosjan niewpisujących się w oficjalną propagandowo-polityczną, agresywną narrację władz państwowych bądź świadomie sprzeciwiających się unifikującym tendencjom współczesnej kultury masowej.
dr hab. Andrzej Dudek, prof. UJ

„Kiedy Mars stępił swe groty...”

Roman Dąbrowski — 2024-01-19

‘WHEN MARS BLUNTED HIS SPEARHEADS…’ THE WORKS OF JĘDRZEJ ŚWIDERSKI

The subject of this monograph is the entire literary output of Jędrzej Świderski, a legionary officer, one of the prominent figures of the late Enlightenment period, who first published two volumes of poetry entitled Zabawki wierszem i prozą [Plays in Poetry and Prose] in 1804, while his last work was the poem Syn marnotrawny [The Prodigal Son], published in 1824. In the book, after an introduction containing mainly biographical information, his individual publications are discussed in separate chapters and in chronological order. In addition to these mentioned above, the subjects of attention here are thus: the drama Olind i Sofroni [Olind and Sofroni] (1805, a paraphrase of a work by Louis Sébestien Mercier), and the poems: Muza polska [The Polish Muse] (1807), Galicja oswobodzona [Galicia Delivered] (1810), Pustelnik narodowy [The National Hermit] and Poświęcenie łoża małżeńskiego [The Consecration of the Marriage Bed] (1816), Józefada [Josephade] (1818). Each time, the relationship of the work in question to the historical context to which it relates is indicated. An important observation is the category of the speaker itself, assuming various roles or characters. The rhetoric dominating the stylistic shape of the works is highlighted. Considerable attention was also paid to the genological aspect of Świderski’s works, with particular emphasis on the eclecticism present almost everywhere; the presence of features characteristic of important aesthetic categories such as classicism (above all), rococo, sentimentalism or Youngism was noted. The recurrence in successive works of certain themes and motifs, such as the prophetic or instructive dream, the idyllic image of love, the importance of hope in human life, the defence of peasants, the charms of life in a country cottage, and the depiction of battle, alluding to the epic tradition, was repeatedly pointed out. The monograph consistently emphasises Świderski’s considerable skill in showing military actions (also at sea), which he knew very well from his own experience. The monograph stresses the constancy of his fundamental worldview beliefs, his faith in the order of the world as arranged by God, guiding historical processes, his patriotism, and his affirmation of a modest and virtuous life. Finally, Świderski’s attitude to his own work also comes under scrutiny, accepting its lack of originality but accentuating the fact that it is the result of diligence (which the poet-soldier values highly).

Dziedzictwo

Magda Huzarska-Szumiec — 2024-01-17

Stary, murowany dom we wsi Ochojno jest otoczony przez ogród z wypielęgnowanymi rabatami, rzucającymi cień drzewami i alejkami, które prowadzą do sielskiego oczka wodnego. Wkomponowany w piękny pejzaż budynek robi wrażenie nie tylko z zewnątrz. Do środka przyciąga ciepło gospodarzy, zapach szarlotki i ciasta z powidłami, a także wystrój pokoi, pamiętających niegdysiejsze czasy. Zawieszone na ścianach obrazy i fotografie przedstawiające przodków komponują się z twórczością współczesnych malarzy, którzy wystawiają swoje dzieła w mieszczącej się w przyziemiu galerii sztuki.

Ten dom stoi na bardzo mocnych fundamentach. Jerzy Leszek Batko ma szczęście czerpać z nich siłę od urodzenia. Rodzina, wiara, tradycja – to wartości, które dawały mu wolę walki o wolną Polskę i nie pozwalały poddać się, kiedy komuniści najpierw zamknęli go w wojskowych koszarach, a później internowali. Nawet w więzieniu nie dał się złamać, zawsze opowiadając się po stronie „Solidarności”. Choć bardziej tej chłopskiej niż robotniczej, gdyż nigdy nie odciął się od swoich wiejskich korzeni, pielęgnując z czułością odziedziczone po przodkach gospodarstwo.

Kobiety małopolskiej „Solidarności”

Magdalena Maliszewska — 2024-01-16

Minęły 42 lata od wprowadzenia stanu wojennego. Wielu bohaterów tamtych czasów nie ma już między nami, a w każdej chwili mogą odejść następni. O ile udział mężczyzn w tamtych wydarzeniach i ich zaangażowanie w podziemną działalność i niezależny ruch wydawniczy jest stosunkowo dobrze opracowany, o tyle udział kobiet, ich motywacje do podziemnej działalności, przeżycia z tamtego okresu, dylematy oraz dalsze losy wciąż jeszcze czekają na opisanie. Książka Kobiety małopolskiej „Solidarności” stara się choć w niewielkim stopniu wypełnić tę lukę dzięki zebraniu kilkunastu relacji kobiet i o kobietach z Małopolski, które w latach 1980-1981 aktywnie zaangażowały się w działalność legalnej „Solidarności”, po wprowadzeniu stanu wojennego były internowane, a następnie brały czynny udział w działalności podziemnej (druku, kolportażu, pomocy rodzinom internowanych, organizowaniu podziemnych struktur). Mroczne lata stanu wojennego pokazały ich niezłomną postawę, ale też przyczyniły się do wielu osobistych i rodzinnych tragedii. Mimo to bohaterki tej książki nie załamały się, cały czas wierząc, że ich walka doprowadzi nas do wolnej Polski.

Pokolenie Solidarności

Patrycja Pelica — 2024-01-15

W niniejszym tomie prezentujemy trzy teksty, które zostały nagrodzone w kategorii non-fiction w drugiej edycji konkursu literackiego „Pokolenie Solidarności”, zorganizowanej w 2022 roku przez Instytut Literatury dla uczczenia 42. rocznicy powołania NSZZ „Solidarność” oraz w 41. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego. Pierwsze miejsce w konkursie zajął reportaż Słowa, słowa, słowa Patrycji Pelicy. W tej pracy na pierwszy plan wybija się atmosfera zmagań „ze słowem i za pomocą słowa”, pracy z „bibułą” – drukami ulotnymi, które odgrywały w tamtym okresie znaczącą rolę i miały ogromną siłę przekazu. Drugie miejsce w kategorii non-fiction przyznano ex aequo Janowi Martiniemu i Krzysztofowi Stasiewskiemu. Tekst Jana Martiniego Moja „Solidarność”. Wspomnienia i konkluzje to drobiazgowa opowieść o ludziach tworzących pierwszą „Solidarność” z dala od wielkich miast, o ich dziś już zapomnianych czynach i losach podczas stanu wojennego. Poker face Krzysztofa Stasiewskiego natomiast dotyka realiów epoki i zarazem najciemniejszych elementów systemu.

Stefan Śnieżko

Kazimierz Jędrzej Wosiek — 2024-01-15

Biografia Stefana Śnieżki napisana została w 2022 roku na bazie przeprowadzonych z nim kilkunastu rozmów, uzupełnionych następnie dokumentami. [...] Starałem się zachować oryginalne brzmienie wypowiedzi Stefana Śnieżki (zostały wyróżnione kursywą), choć czasem pozwalałem sobie na pewne modyfikacje, wynikające z prozaicznego powodu: rozmowy z nim są inspirujące, rozmawialiśmy godzinami, wielokrotnie wracając do niektórych motywów. Były to rozmowy o konkretach, ale i o sprawach nieistotnych (pozornie nieistotnych, jak się potem okazało). Istotniejsze wydaje się zachowanie ducha wypowiedzi.
Starałem się do minimum ograniczyć swoje uwagi. Nie do końca mi się to udało – zamieściłem też swoje rozważania, dygresje, roztrząsania niektórych kwestii. To „wina” Śnieżki – przekornie napiszę, kiedy wrócę do myśli o inspirującym charakterze naszych rozmów. Czasem stosuję obszerne wyjaśnienia. To celowy zabieg. Dla ludzi pamiętających tamte czasy (mówimy zwłaszcza o latach PRL-u i „Solidarności”) mogą wydawać się niepotrzebnymi wtrętami. Celem (ba, marzeniem!) autora jest jednak, by po biografię Stefana Śnieżki sięgnęli też i młodzi ludzie, pokolenie XXI wieku. Dlatego nawet te wszystkie „oczywiste oczywistości” (jak powiedział kiedyś jeden ze znanych polityków) są ważne. Znalazły się też – za co z góry przepraszam, ale inaczej nie mogłem tego ująć – dwa zwroty uważane za wulgaryzmy. Całość napisana jest w duchu sine ira et studio, słów, które Tacyt umieścił na początku swego dzieła Annales (Roczniki), zapewniających o obiektywizmie autora – bez gniewu i bez upodobania, bezstronnie i obiektywnie.

Fragment Tytułem wprowadzenia

Poemat romantyczny, epopeja, summa poetica

Bogusław Dopart — 2024-01-15

ROMANTIC POEM, EPIC, SUMMA POETICA. PAN TADEUSZ BY ADAM MICKIEWICZ

The aim of this monograph is to reflect on and revise issues in the field of historical genology and literary aesthetics related to Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz. The author seeks to answer questions such as whether the current understanding of Pan Tadeusz meets the criteria for historically adequate interpretation, and what significance exploring the artistic and aesthetic potential of the romantic poem – as well as reconsidering the attributes of Pan Tadeusz as a national epic poem and modern epic poem – would have for a deeper understanding of the work. The discussed work presents the highest complexity of features of an open romantic form: internal diversity of compositional elements and poetic language, intense intertextuality in terms of genre-specific style and imagery, richness of references to literary tradition, and forms of reception of literature from earlier epochs. This led the author to propose a series of methodological solutions in the field of aesthetic-genological reading within the context of historically adequate literary interpretation, including a description – inspired by romantic literary criticism – of the assumptions of the so-called universal poem and romantic genre categories (epic, lyricism, drama).

Projekt sfinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu Doskonała Nauka II

Bieg z przeszkodami

Konrad W. Tatarowski — 2024-01-12

Autobiografia, którą oddaję do rąk Czytelników, jest tekstem wieloskładnikowym. Pierwszoosobowa narracja wzbogacona jest o wplecione w nią relacje i reportaże z różnych dramatycznych wydarzeń (jak na przykład „Branka” na Poligonie Drawskim czy pobicie internowanych w Kwidzynie), wiersze i krótkie opowiadania, korespondencję, fragmenty wcześniejszych publikacji, a także fragmenty esbeckich raportów na mój temat z akt przechowywanych w Instytucie Pamięci Narodowej. Czytelnik znajdzie tu też szereg krótkich szkiców portretowych ludzi, których poznałem w czasie swojej życiowej wędrówki – od okresu młodości, poprzez okres emigracyjny w Los Angeles i w Monachium, aż po lata ostatnie, spędzone w Polsce.

Fragment Słowa wstępnego

Opiekunowie Kopca Kościuszki w Krakowie

Mieczysław Rokosz — 2024-01-12

GUARDIANS OF THE KOŚCIUSZKO MOUND: A BIOGRAPHICAL DICTIONARY OF THE MEMBERS OF THE KOŚCIUSZKO MOUND COMMITTEE 1820–2020

The Kościuszko Mound Committee is a civic body organically integrated with the object of its care: the Kościuszko Mound. The institution has been active for 200 years and continues to function today. The introductory piece outlines the history of the Committee since its beginning in light of various transformations of the government system in P oland thought these years. A fter the remains of General Tadeusz Kościuszko, the ‘last defender of the homeland’ and the head of state at the time of the 1794 insurrection, who died in Solothurn in Switzerland on October 15, 1817, were brought to P oland, commemorated at Kraków funeral celebrations and solemnly buried in the royal vaults in the Wawel Cathedral, an idea emerged to pay tribute to the hero with a ‘monument plain and lasting.’ I t was decided to follow the example of the prehistoric mounds near Kraków, shrouded in the legends about Krak, the mythical founder of the town, and his daughter Wanda, and erect a gigantic symbolic grave as a monument to Kościuszko, which over the years came to be known as the Kościuszko Mound. Poles readily contributed to this end from all regions of the country torn apart by Russia, Prussia and Austria. Soon after the work on the symbolic grave started on October 16, 1820, the Governing Senate of the Free City of Kraków (which was instituted by the Vienna Congress) established a Committee to supervise its construction. During its erection, the Mound received soil from battlefields of Racławice, Dubienka, Szczekociny, and Maciejowice and later, in 1926, from battlefields of A merican W ar of I ndependence. The Mound was the first of about 300 K ościuszko monuments that exist worldwide nowadays.
After the construction was finalized in the seasons of 1820–1823, the Committee did not dissolve, but changed into a guardian of the monument. This earth structure could only last owing to everyday care of the place that was exposed to the elements (spring thaws, heavy rains) and the destructive impact of voles.
Austrian land registers recorded the Mound as the National Foundation of the Grave Monument for Tadeusz Kościuszko, which means it was founded by the Polish Nation and stays in its possession, while the Committee takes care of and manages it on its behalf.
The Committee was not an association of private people, but a civic body created by the highest power of the Kraków Republic and was a public organ recognized by successive Austrian occupation authorities, being renewed generation after generation by incorporating new members.
Neither did the Committee cease to function after the rebirth of the Polish statehood in 1918 nor at the time of its formal nonexistence during the second world war and in the new reality of the P eople’s Republic of Poland (when it continued to function as a committee under the auspices of the Society of Lovers of the History and Monuments of Kraków) until its present form as an association. I t continues to realize its mission without any break, retaining the same name and the official historic stamp. It is a traditional and legal guardian of the K ościuszko Mound, the ‘symbol of Polish independence and solidarity of nations for the good of mankind.’
Thus, the Committee of the Kościuszko Mound has a 200-year history of incessant conservation of the Mound so as “it may grow green with fresh grass each spring’ and 200 years of the cultivation of the memory of the hero, who is inscribed in the global consciousness and still much needed today.

Rusin z polską duszą

Adam Świątek — 2024-01-10

A RUTHENIAN WITH A POLISH SOUL: PLATON KOSTECKI (1832-1908)

This work documents the life history as well as literary and journalistic legacy of Platon Kostecki (1832-1908), a poet, journalist, and social activist in Lviv, the most prominent representative of the formation of gente Rutheni, natione Poloni in Galicia. A significant challenge in writing this book was the limited access to sources. The disappearance of Kostecki’s personal archive in Lviv meant that key facts about his life had to be pieced together from fragments of documentation found in archives, libraries, and contemporary newspapers. The literary and journalistic legacy of the poet and journalist could be only partially reconstructed, primarily through the identification of works whose authorship was indisputable. However, the majority of his texts, especially those published in the press, remain unrecognized, and Kostecki’s authorship can only be surmised. The information obtained through research conducted in the press, archives and libraries enabled the author to create a narrative that highlights several aspects of Kostecki’s life. Given the fact that he was active in many fields, constructing a strictly linear biography was not possible, at least with regard to his adulthood, after his family life and professional situation stabilized. Thus, the collected material is presented in chapters, with the first three arranged chronologically, covering childhood (Chapter I), youth (Chapter II), and professional stability (Chapter III). The subsequent chapters run parallel, portraying Kostecki in relation to the contemporary political situation (Chapter IV), his connection with the Ruthenians (Chapter V), his role as a theatre, art, and literary critic (Chapter VI), his membership in various Galician societies (Chapter VII), his role as an occasional poet (Chapter VIII), his involvement in organizing historical anniversary celebrations (Chapter IX), his role as a travel reporter (Chapter X), and finally, as a private individual (Chapter XI).

Fenomen szkoły historii społeczno-gospodarczej Franciszka Bujaka

Barbara Wywiał — 2024-01-09

THE PHENOMENON OF FRANCISZEK BUJAK’S SCHOOL OF SOCIO-ECONOMIC HISTORY

Franciszek Bujak, is regarded as one of the coryphaeuses of Polish socio-economic history. This was undoubtedly due to his pioneering attention to the importance of socio-economic research for the development of Polish historical science, the delineation of its subject matter and the elevation of the new field of knowledge to the status of a separate university discipline. One of the most important elements of Bujak’s struggle for the recognition of socio-economic history as a fully-fledged scientific discipline was the establishment, as a result of his organisational and didactic activities, of a scientific school which had a significant impact on the development of Polish economic historiography not only in the first decades of the 20th century, but also later.

Rekonstrukcja Officium Tenebrarum w katedrze wawelskiej w XV wieku na podstawie rękopisów zachowanych w Archiwum Kapitulnym

Anita Pyrek-Nąckiewicz — 2024-01-09

RECONSTRUCTION OF OFFICIUM TENEBRARUM IN THE WAWEL CATHEDRAL IN 15TH CENTURY BASED ON MANUSCRIPT SOURCES PRESERVED IN THE LIBRARY OF THE CATHEDRAL CHAPTER

This dissertation describes Officium Tenebrarum (Office of the Darkness) held in the Wawel Cathedral in 15th century. Celebrating Tenebrae has been common in Europe, however its structure varied between various places, based on local traditions. The structure was unified in 16th century by the Council of Trent, so local traditions disappeared afterwards. The Wawel Cathedral has been renowned for the beauty of its liturgical services, with special emphasis on liturgical music. This thesis aims to reconstruct all chants and customs of Tenebrae service as held in the Kraków Cathedral before the Tridentine reform.

The work is divided into two parts: a descriptive section and a chantbook prepared with potential performers in mind. The first chapter of the descriptive section aims to present the Tenebrae in the context of the daily Officium Divinum celebrated before the Council of Trent and to present and organize terminology characteristic of these celebrations. It outlines the history of the office, describes the liturgical-musical forms that comprise it, the liturgical books in which it is contained, and the way it was performed. Next, it provides a characterization of those canonical hours that constitute the Officium Tenebrarum (Matins and Lauds). The chapter concludes with a table presenting the detailed structure of this service as celebrated during a comparable period in Rome, based on the aforementioned Breviarium Romanum.

Bibliografia druków ciągłych drugiego obiegu wydawniczego z lat 1980-1990 na obszarze regionów NSZZ "Solidarność" Śląsko-Dąbrowskiego, Podbeskidzia i Częstochowy

Andrzej Dróżdż — 2023-12-31

Bibliography of the Polish Independent Press Circulation in the Three ‘Solidarity’ Regions: Silesia-Zaglebie, Podbeskidzie and Czestochowa, 1980–1990
The ‘second circulation publishing’ is a Polish social phenomenon resulting from the imposition of Russian communism on Poland after 1945 and then during the Cold War. This new occupation, following the German one, led to the imposition of a whole system of restrictions on Polish civil liberties. One of these was the creation of the Main Office of Press, Publication and Audience Control [Glowny Urzad Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk – GUKPPiW], which acted as a censor through which every printed word had to pass.
In response to the lying propaganda and aggressive communist censorship of the Polish People’s Republic, many communities, ideologically and socially diverse, started publishing independent prints outside the reach of the state control apparatus. They became part of the independent publishing movement between 1976 and 1990. It is estimated that by 1990, i.e. the moment censorship was lifted in Poland, more than 6,000 titles of independent periodicals (journals, newsletters, and services).
The presented bibliography continues the intention to compile a nationwide bibliography of continuous prints during second circulation publishing which was initiated by the similar devoted to Krakow and Lesser Poland. Now, the book takes into account three regions of the ‘Solidarity’ movement: Silesia-Zaglebie (based in Katowice), Podbeskidzie (based in Bielsko-Biala) and Czestochowa, which make up the current Silesian Voivodeship.
This arrangement by ‘Solidarity’ regions applied to research on independent writing stems from the intention to compare individual publishing centres in different parts of Poland. The structure of the ‘Solidarity’ movement, the largest opposition organisation, served as a point of reference for research on other structures operating in the area (farmers' and students' trade unions, political parties and other organisations).
As a result of the research, it was possible to collect information on almost 600 titles published in the area of activity of the above-mentioned ‘Solidarity’ regions. This electronic publication (or ‘living book’) contains descriptions of 578 titles from this area (Silesia-Zaglebie – 424, Podbeskidzie – 69 and Czestochowa – 85 titles).

Trzecia władza

Tomasz Pietryga — 2023-12-21

THIRD AUTHORITY: JUDICIARY FROM 1946 TO 2023

Research on public opinion indicates how low the trust in courts is, not only due to the protracted proceedings. Often another allegation is highlighted – the estrangement of judges and courts from society. This assessment is accompanied by low belief in the justice of judges.
They are not perceived as indisputable guardians of the rules, or an ethical example for society. This is why the strong constitutional conflict between political and judicial authorities, that erupted in 2015 and continues to this day, is complex. It cannot be argued that this is a result of only current political games, or authoritarian ambition. The causes are deeper.
This book is not an attempt to justify the changes introduced in the judiciary after 2015, which led not only to a partial ‘personnel reset of of Themis’, but also to the deregulation of the legal system in Poland and a strong and costly conflict with the European Union. The aim is to find the sources of what happened, and these go much deeper than the PiS coming to power in 2015. The causes should be sought in the period of transformation, when the judiciary and judges were transitioning from a totalitarian state to democracy.
The lack of accountability, of a transition period, meant that in the new system people were dishonoured and unworthy of holding the office, yet still held the highest positions in the justice system, shaping its features in the Third Polish Republic. For some of society, this was unacceptable. As a result, this unresolved chapter exploded with great force in 2015, shaking the system that had been shaped for nearly three decades.

Jurisdiction over International Crimes

Irina Valusha — 2023-12-20

The book addresses the challenges and limitations in prosecution of individuals who committed crimes under international law. The individual criminal responsibility is broadly recognized and based on the understanding of the feasibility of such accountability in the present era.
The Nuremberg Trials in 1946 marked a pivotal moment, establishing the first international tribunal for individuals and initiating a new chapter in international law’s pursuit of perpetrators threatening common values. The establishment of the permanent International Criminal Court (ICC) under the Rome Statute in 1998 and its operations since July 2002 show that its jurisdiction has not effectively curtailed the impunity of dictators, tyrants, and torture servants, especially in non-member States.
Motivated by these shortcomings, the authors have analyzed the ICC’s procedural capacity to prosecute offenders from non member States to the Rome Statute and explored alternative jurisdiction modes over international crimes committed by individuals. The book advocates a broader application of the universal jurisdiction principle, recognizing the limitations of ad hoc criminal tribunals, hybrid courts, and the practical constraints of the ICC. The authors propose that, in addition to the ICC, international organizations and national states—especially those progressing toward the rule of law—can enhance the international justice system. Their suggestions include supporting civil society, establishing independent investigative mechanisms, maintaining human rights monitoring processes, and sharing best practices in investigating international crimes, including those covered by the Rome Statute, within national legal systems that apply the universal jurisdiction principle.

Pominięcia prawodawcze w procesie sądowego stosowania prawa

Jan Adamowski — 2023-12-19

Praca Pominięcia prawodawcze w procesie sądowego stosowania prawa zawiera wyniki badań prowadzonych przez członków Koła Naukowego Prawa Konstytucyjnego TBSP UJ w projekcie o tym samym tytule, zrealizowanym w Uniwersytecie Jagiellońskim z grantu przyznanego w konkursie Ministerstwa Edukacji i Nauki pn. „Studenckie koła naukowe tworzą innowacje”. W książce przedstawiono nowe ujęcie tematu podejmowanego w polskiej doktrynie prawa konstytucyjnego, koncentrując uwagę na pominięciu prawodawczym jako konkretnym problemie w procesie sądowego stosowania prawa. Czytelnik znajdzie w tej publikacji wnioski i uogólnienia formułowane na podstawie analizy prowadzonej na trzech płaszczyznach: empirycznej, teoretycznej i dogmatycznej.

Rekolekcje internowanych w stanie wojennym

Andrzej Dróżdż — 2023-12-18

Wiara w Boga i bliski związek z Kościołem utwierdzały internowanych działaczy opozycji antykomunistycznej w przekonaniu, że doczekają Polski sprawiedliwej, demokratycznej, suwerennej i opartej na trwałych wartościach moralnych. Rekolekcje były dla nich zbieraniem sił, okazją do uporządkowania zarówno własnego życia, jak i planów działania na rzecz wspólnego dobra.

Książka, którą przekazujemy Czytelnikowi, wyróżnia się na tle innych tego typu publikacji z serii Pokolenie Solidarności niezwykłą możliwością przesłuchania siedmiu godzin oryginalnych nagrań, dokonanych w trzech ośrodkach odosobnienia przez duszpasterzy internowanych. Są wśród nich homilie ks. Władysława Palmowskiego i o. Pawła Mynarza Cist., wygłaszane z pasją i odwagą, są przesłania internowanych mężczyzn do załóg zakładów pracy i działających w podziemiu członków „Solidarności”, są oryginalne słuchowiska poetycko-muzyczne, a zwłaszcza pieśni i piosenki, układane przez uwięzionych.

Książka ta jest ważnym dokumentem epoki, skierowanym zwłaszcza do młodego pokolenia Polaków, aby nie zapominało o tamtych czasach.

Ekonomiczne podstawy funkcjonowania kościołów parafialnych w diecezji żmudzkiej (telszewskiej) w latach 1795-1844

Jan Bulak — 2023-12-18

Książka porusza szereg problemów związanych z materialną podstawą funkcjonowania Kościoła rzymskokatolickiego. Tematyka ta rzadko bywa podejmowana przez historyków, wymyka się bowiem ze sztywnych ram opisu dziejów, zawierając w sobie także elementy ekonomiii nauk ścisłych. Na kilkuset stronach udało się przedstawić sytuację materialną kościołów parafialnych w diecezji żmudzkiej w latach 1795-1844. Dzięki temu Czytelnik uzyskuje pełny obraz funkcjonowania gospodarek parafialnych w nowych, rosyjskich warunkach politycznych, u progu podporządkowania Kościoła państwu na terenie Ziem Zabranych.

Statutinis Teismas

Ieva Deviatnikovaitė — 2023-12-18

THE STATUTORY COURT

In 1935 the Statutory Court was established in Lithuania, which functions was examination of the legality of laws and administrative acts of Greater Lithuania and Territory of Klaipėda. The book reveals the political, economic, and social context in which the idea of establishing the Statutory Court was developed and at the same time it was destroyed. The monograph analyzes the concepts and doctrines at that time of sovereign rights, sovereignty, autonomy. The book also reveals M. Römeris’ enormous contribution in establishment of the Statutory Court, which essentially embodied the first judicial institution in Lithuania performing the function of a constitutional and administrative courts.

Santrauka

STATUTINIS TEISMAS

1935 m. Lietuvoje buvo įsteigtas Statutinis Teismas, kuris turėjo nagrinėti Didžiosios Lietuvos ir Klaipėdos krašto įstatymų bei administracinių aktų teisėtumą. Knygoje atskleidžiamas politinis, ekonominis, socialinis kontekstas, kuriame gimė idėja steigti Statutinį Teismą, jis buvo įsteigtas, o kartu ir sužlugdytas. Monografijoje analizuojamos suvereno teisių, suvereniteto, autonomijos tuometinės sampratos ir doktrinos. Knygoje taip pat atskleidžiamas milžiniškas M. Römerio indėlis, steigiant Statutinį Teismą, kuris iš esmės įkūnijo pirmą konstitucinio ir administracinio teismo funkciją atliekančią teisminę instituciją Lietuvoje.

Potrzebne państwu polskiemu

Monika Piotrowska-Marchewa — 2023-12-18

Suma opisanych w książce zagadnień, składających się łącznie na fenomen kobiecych doświadczeń zawodowych na polu oświaty powszechnej, przekracza – wskutek istnienia odrębnej od męskiej historii kobiet – tradycyjne cezury chronologiczne nie tylko historii politycznej, ale także klasycznie rozumianej historii oświaty, a nawet historii instytucji szkoły powszechnej jako takiej. [… ] Uwzględniać za to trzeba cezury dotyczące dziejów emancypacji i feminizmu, żeńskiego modelu socjalizacji, ewolucji praw kobiet, rozwoju ustawodawstwa cywilnego i wreszcie „prawodawstwa celibatowego”, którego emblematycznym przykładem w Polsce międzywojennej pozostaje obowiązująca lokalnie ustawa Sejmu Śląskiego z 1926 roku. [… ] Pomocnym zabiegiem okazało się prześledzenie procesu wchodzenia kobiet do zawodu nauczycielskiego, począwszy od XIX wieku, analiza ich ówczesnej sytuacji na tle realiów oświatowych trzech państw zaborczych, a także zarysowanie kobiecych przekonań na temat samego zawodu, swojej własnej w nim roli. [… ] Pozostają one komplementarne wobec zasadniczego zakresu chronologicznego prezentowanej książki, dla którego podstawową i wiążącą cezurę stanowią lata 1918-1939. Najważniejszą przesłanką pozostaje fakt budowy przez Drugą Rzeczpospolitą po dekadach zaborów własnego systemu polskiej oświaty.
fragment Wprowadzenia

Obraz Anglii w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym w epoce nowożytnej

Paulina Nortowska — 2023-12-15

AN IMAGE OF ENGLAND IN POLISH GEOGRAPHIC AND TRAVEL LITERATURE IN THE MODERN ERA

In this book, the Author reconstructs the image of England and the English people as perceivedby the inhabitants of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Modern Era. The basicsources were travel literature, instructions written by family members, popular geographicalpublications, geography textbooks, popular compendia and encyclopaedias affecting the awarenessand the minds of the widest reading circles. Furthermore, a lot of geographical informationwas included in calendars, newspapers as well as the nobility’s ‘silva rerum’. A report of an expeditionbeyond the Polish-Lithuanian borders could be prepared in literary form, and printed.However, the vast majority of accounts were written as journals, existing only in manuscriptform. The aim of the book was to present not only the place and role of travel in old Polishawareness, but also the influence of travel, sightseeing and observation on the shaping of thementality of the Polish-Lithuanian Commonwealth inhabitants.

Wartownicy

Czesław Brzoza — 2023-12-12

Wartownicy zamykają zapoczątkowany przed 20 laty cykl publikacji Czesława Brzozy dotyczących Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Nakładem CDCN ukazały się dotychczas dwa zbiory źródeł – Rozkazy dzienne Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych 1944-1945 (2003) oraz Rozkazy dzienne Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych – I Grupy Kompanii Wartowniczych (2008), a także tom not biograficznych Ludzie Brygady (2015) poświęcony osobom, które służbę w niej rozpoczęły przed 8 V 1945 roku, czyli przed zakończeniem wojny. Podobny charakter, choć z istotnym uzupełnieniem, ma prezentowana praca. Oprócz krótkich biogramów tych, którzy dołączyli do Brygady już po wojnie lub służyli w kompaniach wartowniczych formowanych w jej obozach szkoleniowych, zamieszczono w niej także informacje o ludziach ze środowiska oflagowego. Niezależnie od Brygady organizowali oni bowiem takie jednostki we Francji i amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec, a dla większości z nich był to, po przerwie spowodowanej pobytem w obozach jenieckich i koncentracyjnych, dalszy ciąg służby wojskowej rozpoczętej w roku 1939 lub kontynuowanej później w konspiracji.

C.k. Sąd Powiatowy w Mszanie Dolnej w latach 1883–1914

Michał Wójcik — 2023-12-11

IMPERIAL-ROYAL DISTRICT COURT IN MSZANA DOLNA IN THE YEARS 1883–1914: INSTITUTION AND PEOPLE

The example of Mszana Dolna demonstrates that the location of administrative and judicial authorities in the second half of the 19th century was one of the sources and indicators of the growth of the locality. The establishment of small courts in smaller centers in Galicia was one of the potential factors in the development of places where the seats of these institutions were located. This was associated with prestige, the influx of officials and representatives of free professions, directing the population flow to the new district court center, and the need to rent premises for judicial matters. This also resulted in a direct increase in the income of local service providers. Equally important, officials employed in the emerging offices stimulated social development, becoming members of the social and political elite at the local, crownland, and in the case of Mszana Dolna, imperial level (Józef Ptaś).

Moje sądy i osądy

Waldemar Niemiec — 2023-12-08

Książka sędziego Waldemara Niemca to wspomnienia z okresu pełnienia przez autora służby sędziowskiej, wykraczające jednak znacznie poza sprawy środowiskowe, opowiedziane zostały bowiem na tle historii miasta, a nawet szerzej – regionu; Galicji, cząstki terytorium pozostającego ongiś we władaniu monarchii austro-węgierskiej, a później po odzyskaniu niepodległości i po drugiej wojnie światowej, dzielącego wszystkie losy Polski; tam na obrzeżach, szczególnie trudne.

To ważny element opowieści, kładący nacisk na działanie lokalnego wymiaru sprawiedliwości, a zwłaszcza sanockiego, który – jak wiele innych galicyjskich sądów – wniósł, wciąż obecny w kulturze wkład w lokalną tradycję oraz sądowy obyczaj.

Opowieść jest napisana żywym, przyciągającym językiem. Została osnuta na dobrze skonstruowanej osnowie, w której zgrabnie przeplatają się wątki osobiste – ściśle związane z sądem i pełnioną przez autora służbą – z wątkami historycznymi, kreślącymi tło wspomnień oraz opisywanych wydarzeń i zjawisk. W tekście oprócz faktów i komentarzy, znalazło się miejsce dla nienachalnej anegdoty i „smaków regionu”, przejawiających się zarówno w opisywanym obyczaju, jak i w języku.

Dużym walorem książki jest prezentowany materiał ikonograficzny. Autor ubarwia opowieść licznymi fotografiami z epoki (z opisem), towarzyszącymi poszczególnym segmentom tekstu.

z recenzji Jacka Gudowskiego
sędziego Sądu Najwyższego w stanie spoczynku

Rzeczywistość hybrydalna

Sylwia Jaskuła — 2023-12-07

Rzeczywistość hybrydalna połączonych dwóch wymiarów: realnego i wirtualnego niesie ze sobą potrzeby nowych prądów i idei wychowawczych. Coraz szybszy postęp techniki dokonuje zmian w zakresie wiedzy i umiejętności wymaganych w przeistaczanym świecie. Zrozumienie ich charakteru, uwrażliwienie na różnorodność perspektyw, gotowość do podejmowania dialogu i zwrotów w myśleniu mogą być podstawą transformacji procesów wychowawczych nakierunkowanych na rozwój jednostek i społeczeństw. Potrzeba ta w epoce progresu technologii, a jeszcze bardziej w epoce sztucznej inteligencji, wydaje się istotniejsza niż we wcześniejszych okresach rozwoju cywilizacyjnego. Szybkość zachodzących zmian wymusza pilne refleksje nad współczesnym wychowaniem. Nowo tworzone programy czy całe modele wychowawcze muszą przygotowywać do życia w świecie odmiennych niż dotychczas interakcji człowieka z techniką. Jednocześnie powinny uwrażliwiać na wyzwania i zagrożenia, jakie one generują. To niezmiernie trudne zagadnienie, ale i zarazem wyzwanie, którego sednem jest stworzenie takiego systemu wychowawczego, którego aktualności nie zmieni bieżąca i przyszła transformacja świata.

Browary Ziem Zachodnich i Północnych w latach 1945-1951

Sławomir Dryja — 2023-12-05

Ustalenie zachodnich granic Polski, które nastąpiło w 1945 roku, oznaczało przyłączenie ziem III Rzeszy położonych na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej. W porównaniu z ziemiami II Rzeczypospolitej przejętymi przez Związek Radziecki na wschodzie były to tereny znacznie lepiej uprzemysłowione, pokryte gęstą siecią komunikacyjną, z kilkoma dużymi ośrodkami przemysłowymi. Ziemie te zostały w znaczącym stopniu zniszczone w wyniku szeroko pojętych działań wojennych. Wyposażenie wielu fabryk zostało zdewastowane, wywiezione za Odrę lub do Związku Radzieckiego, rozszabrowane czy poprostu bezmyślnie zniszczone.
Wedle oficjalnych danych Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych z 1946 roku pod koniec 1938 roku działało w Polsce 137 browarów, których potencjał wykorzystany był w 35%. Na Kresach Wschodnich pozostało 39 zakładów o potencjale nieprzekraczającym ¼ możliwości przedwojennych. Na przyłączonych ziemiach poniemieckich miało znajdować się 111 browarówo mocach produkcyjnych porównywalnych do przedwojennego przemysłu piwowarskiego.
Poważną wątpliwość budzi ostatnia liczba. Obejmowała ona bowiem jedynie zakłady włączone (choć niekoniecznie wykorzystane) w ówczesne struktury przemysłu piwowarskiego. Źródła niemieckie z lat 1937-1942 wymieniają199 browarów, choć nie wszystkie z nich były czynne. Kwerenda w źródłach powojennych przyniosła informacje o 170 browarach, wśród których znalazła się spora grupa zakładów niewymienionych w dokumentach niemieckich. Chodzi tu o browary zamknięte w czasie Wielkiej Wojny lub niedługo po jej zakończeniu, a niekiedy znacznie wcześniej, wciąż jednak identyfikowalne w ówczesnym krajobrazie.
W katalogu uwzględniono łącznie 230 obiektów. Ułożono go zgodnie z podziałem terytorialnym struktur piwowarskich, z zastrzeżeniem, że ulegał on pewnym modyfikacjom w trakcie kolejnych reorganizacji. Notki katalogowe ujmują podstawowe zagadnienia związane z pojedynczymi zakładami. Zasadniczą trudnością badawczą były dotkliwe luki źródłowe, niekiedy niemożliwe do wypełnienia. Podstawowe zagadnienia badawcze wraz z wnioskami zostaną przedstawione w pierwszym tomie niniejszego opracowania.

Cechy krakowskie w XIV-XVI wieku

Mateusz Król — 2023-12-05

Kiedy przed blisko stu laty Roman Grodecki (1889–1964) przygotowywał dla słuchaczy studiów historycznych w Uniwersytecie Jagiellońskim wykład o dziejach cechów w średniowiecznej Polsce, pisał, że „w życiu potocznym mało się słyszy o cechach. […] Ich istnienie formalne to tylko objaw tradycjonalizmu, objaw przywiązania do dawnych form, pietyzmu dla tego, co nam się wydaje w przeszłości pięknym i dobrym i symbolizuje jakiekolwiek sympatyczne nam idee czy pojęcia”. Ów stan rzeczy nie uległ zmianom właściwie do dziś. Wpisane w strukturę miasta jako instytucji prawa niemieckiego i stanowiące obok kolegiów samorządowych swoistą kwintesencję dawnego korporacjonizmu swój rozkwit przeżywały w stuleciach XIV–XVI. Temu właśnie okresowi poświęcona jest książka Mateusza Króla, odsłaniająca tajniki funkcjonowania organizacji cechowej (w ujęciu historyczno-prawnym) w głównej aglomeracji miejskiej dawnego Królestwa Polskiego (Kraków – Kazimierz – Kleparz). Jak wyglądała ścieżka kariery (od ucznia do mistrza), w tym obowiązki i powinności rzemieślników? Czy dochodziło do konfliktów między czeladzią a jej pracodawcami? Ile zarabiano, a ile wydawano? Jak walczono z tymi, którzy uprawiali rzemiosło poza cechem? W jaki wreszcie sposób cech czuwał nad moralnością swoich członków?

Moi polscy pisarze i poeci

György Gömöri — 2023-11-30

György Gömöri jest w Polsce wysoko ceniony zarówno w środowisku literackim, jak i w kręgach akademickich. Zalicza się go do elitarnego grona cudzoziemców szczególnie zasłużonych dla kultury – zwłaszcza literatury – polskiej. (…) Niemalże od początku występował równocześnie w kilku rolach: krytyka, popularyzatora, tłumacza. Jakby tego było mało, przez dziesięciolecia wykładał literaturę polską, a także węgierską, na najbardziej renomowanych uczelniach zachodnich, głównie w Cambridge, ale również na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley (namaszczony przez Czesława Miłosza, którego przez jeden semestr tam zastępował). (…) Książka, którą czytelnik ma przed oczyma, jest świetnym i bardzo interesującym świadectwem bardzo rozległych kontaktów Gömöriego z pisarzami polskimi. Wielu z nich zawdzięcza mu łatwiejszą drogę do czytelników, zresztą nie tylko węgierskich.

Jerzy Snopek

Przyszłość nie jest już tym, czym kiedyś była

Agnieszka Sadowska — 2023-11-30

Trudno pisze się dla młodzieży o ważnych wydarzeniach historycznych. Agnieszka Sadowska w swojej powieści Przyszłość nie jest już tym, czym kiedyś była znalazła jednak sposób, żeby zaciekawić młodych ludzi historią „Solidarności”. Swoich bohaterów wsadziła do wehikułu czasu i przeniosła w przeszłość, aby na własnym przykładzie przekonali się, czym kończy się zaburzenie kontinuum czasoprzestrzeni. Kapitalny pomysł narracyjny, dobrze napisana opowieść, bez cienia nudy.
Cezary Łazarewicz

Dramaty kilku pomniejszych osób

Magdalena Drab — 2023-11-30

Słabi to napisany z pasją i czułością, rozpięty między ironią a pogłębioną psychologiczną analizą inteligentny dramat o słabości, wynikającej nie z ułomności czy lichoty charakteru, ale z poddania się przygniatającej nijakością codzienności. Sprytnie pomyślane, sugestywnie zarysowane postaci; precyzyjnie, z dbałością o detal skonstruowany świat, wiążący realizm z marzeniem, z banału wynoszący istotne przesłanie; opowieść delikatnie, ale konsekwentnie, bez nadmiaru erudycyjnych popisów prowadząca odbiorcę do indywidualnej refleksji, zamiast – jak to się często dzieje – do internetowej wyszukiwarki, pomagającej dotrzeć do źródeł wykorzystanych przez twórców prac dramaturgicznych cytatów. To zarazem tekst w naturalny sposób otwarty na różnorodność interpretacji, poddany w dużej mierze władzy aktora, dający przestrzeń inscenizatorom bez potrzeby jego wcześniejszej, tak modnej obecnie „dekonstrukcji”.
Dariusz Pawłowski (za: e-teatr.pl)

Do [… ] realnego tła historycznego nawiązała Magdalena Drab w swojej brawurowo skrojonej sztuce Madagaskar, którą nazwała horrorem metafizycznym. Zamiast faktograficznych nawiązań obrała formę groteski, wyolbrzymienia i slapstickowej zabawy – formę ryzykowną, która jednak doskonale się sprawdziła dla osiągnięcia celu, jakim był przegląd lęków, tęsknot i zaniechań wielkich Polaków żydowskiego pochodzenia albo wielkich polskich Żydów, szukających dla siebie miejsca w historii. [Autorka] ze zręcznością prestidigitatorki żongluje formami, bawi się słowami, ani na chwilę nie tracąc z pola widzenia celu tej zabawy.
Tomasz Miłkowski (za: e-teatr.pl)

Turcyzmy w bułgarskich dialektach południowo-wschodnich

Jordanka Georgiewa-Okoń — 2023-11-30

We współczesnym języku bułgarskim funkcjonuje wiele zapożyczeń tureckich związanych z turecką kulturą materialną, organizacją wojskową i administracją, będących następstwem długotrwałych kontaktów językowych między Bułgarami a Turkami osmańskimi. Dotychczas uwaga badaczy koncentrowała się na wyrazach pochodzenia tureckiego, funkcjonujących w języku literackim. Niniejsza praca przyjmuje inną optykę, obierając za przedmiot badań zapożyczenia w bułgarskich dialektach południowo-wschodnich. Jej zasadniczą część stanowi słownik turcyzmów podzielony na grupy semantyczne, uzupełniony o analizę fonetyczną i morfologiczną. Celem było pokazanie bogactwa form i znaczeń wyrazów pochodzenia tureckiego zachowanych w dialektach, a zgromadzony materiał może stanowić podstawę do dalszych badań nad językiem bułgarskim i tureckim.

Aspekt w języku chińskim

Sebastian Wielosz — 2023-11-30

ASPECT IN MANDARIN CHINESE: ANALYSIS OF ASPECTUAL GRAMMEMES AND SEMES

The category of aspect in the history of linguistic research has been the subject of many considerations and studies. The approach to its functioning and scope has undergone a lot of changes. Originally regarded as a subcategory of tense, it is nowadays commonly seen as a separate category, albeit one that contributes to the temporal system of language. The earliest aspectologists only dealt with languages of the Indo-European family in their research – first Slavic and later Germanic. In these languages, it is related to the morphology of the verb and for this reason it was common to consider aspect as a grammatical or primarily grammatical category. The topic of aspect in relation to Indo-European languages has seen numerous publications. Less attention has been paid to the precise description of this category in Mandarin Chinese, although there are numerous publications dealing with the subject. Initially, scholars associated aspect with deictic tense, and it was not until the 1940s that the differences between the two began to be recognised and the semantics of aspect were addressed, although the work emerging at that time can hardly be considered of value. It is only the research of Smith (1991) that is considered the first significant turn of sinological aspectology in this direction, and it remains an inspiration for aspectologists conducting research on Mandarin Chinese to this day. The lack of greater attention paid to aspect by linguists at this stage may be due to typological issues. This is because the Chinese language is analytic, with a tendency towards agglutination. Instead, the languages under study are mainly inflectional languages, in which both the category of aspect and tense are embedded in the morphology of the verb.

Krótka historia naszego podwórka

Joanna Marat — 2023-11-30

W Krótkiej historii naszego podwórka Joanna Marat przenosi nas do lat osiemdziesiątych, perfekcyjnie odtwarzając realia, klimat i atmosferę tamtego czasu. To piękna, świetnie napisana, pełna humoru, lekkości i uroku literacka opowieść, która zachwyca od pierwszego do ostatniego zdania.
Cezary Łazarewicz

Nacjonalizm

Dmytro Doncow — 2023-11-29

Na skutek dużego rozpropagowania w Polsce poglądów Jerzego Giedroycia problematyka relacji polsko-ukraińskich jest w znacznej mierze widziana w fałszywym świetle oraz częściowo zaniedbana. Ta publikacja ma więc za zadanie wypełnić istotną lukę i przyczynić się do właściwego spojrzenia na to zagadnienie. Doktryna nacjonalizmu, którego głównym teoretykiem był Dmytro Doncow, i którego Nacjonalizm stał się podstawową pracą teoretyczną i wytyczną dla kilku już generacji członków i zwolenników OUN, poza tym, że przyczyniła się do krzewienia antyrosyjskich postaw na Ukrainie, wykazywała jeszcze cechy faszystowskie. Jej osnową był „darwinizm społeczny”, a jedną z zasadniczych cech – umacnianie Ukraińców w nienawiści do innych narodów. Doktryna Doncowa, przyczyniając się do siania nienawiści, była pośrednią przyczyną ludobójstwa dokonanego na Polakach przez UPA, chociaż sam Doncow, jako mieszkaniec II Rzeczypospolitej, nie wypowiadał się wprost przeciw Polakom. Tu trzeba przypomnieć ocenę jego roli w kształtowaniu postaw młodego pokolenia Ukraińców z międzywojnia, którą znajdujemy w paryskich „Zeszytach Historycznych”. Jeden z publicystów tak pisze: „gdy chodziło o znaczną część społeczeństwa [ukraińskiego – B.G.], a zwłaszcza o młode pokolenia, [Doncow – B.G.] był niemal wyłącznym władcą uczuć i myśli. Młodzi nacjonaliści ukraińscy z OUN widzieli w nim przywódcę z powszechnej nominacji, ideologa o niewątpliwym autorytecie, niemal narodowego proroka”.
Bogumił Grott, Przedmowa

Ut pictura natura

Joanna Pypłacz — 2023-11-28

The aim of this study is to determine how the role of Nature as an active participant in the affairs of human beings (in the represented world) evolved over time in Roman literature from the Golden Age to the decadent Silver Age, with its two fathers: Seneca and Lucan. In order to illustrate Nature’s various reactions, the author investigates the devices that were used by Virgil, Ovid and their two Silver-Age successors (and creative emulators) to achieve mimesis and thus allow their audiences to experience these reactions to the fullest extent.

Neoimperializm rosyjski w kontekście wojny na Ukrainie

Małgorzata Kiwior-Filo — 2023-11-24

Pozycja, którą oddajemy w ręce czytelnika, dotyczy aktualnej i bardzo ważnej problematyki szczególnie z perspektywy dwóch dyscyplin naukowych: dyscypliny nauki o polityce i administracji oraz dyscypliny nauki o kulturze i religii. Poświęcona została bowiem nie tylko kwestii neoimperializmu rosyjskiego w kontekście toczącej się wojny w Ukrainie, lecz także wyzwaniom, z którymi musiały się zmierzyć władze samorządowe i społeczność lokalna powiatu olkuskiego od początku agresji, tj. od 24 lutego 2022 r. Przykład Olkusza jak w soczewce ogniskuje większość problemów, przed jakimi stanęły władze lokalne oraz mieszkańcy, którzy postanowili aktywnie włączyć się w akcje pomocowe.
Redaktorzy

Świat na krawędzi

Bartłomiej Kamiński — 2023-11-24

WORLD ON EDGE: WILL THE LIBERAL-CONSTITUTIONAL ORDER MEET THE CHALLENGES OF OUR TIMES?

Over two centuries, the Western liberal-constitutional order has displayed remarkable capacity to adapt and generate unprecedented levels of prosperity and social and economic development. While the conditions of human existence had hardly changed before the First Industrial Revolution, subsequent transformations – made possible by the liberal-constitutional order, which has freed human energy and innovativeness and encouraged entrepreneurship – have been enormous. Note that all breakthrough innovations that were engines of successive technological revolutions occurred in societies under this order. Moreover, despite these dramatic changes, the fundamentals underpinning the liberal-constitutional order have remained essentially intact assuring dynamic equilibrium amongst its constituent parts: state, society, and economy. To put it differently, the process of mutual adaptation of institutional systems of state, economy and society has been taking place within the parameters of the liberal-constitutional order. The question is whether it will continue to offer institutional solutions to emerging hurdles within the realms of this order. The problem is not only internal, i.e., the disintegrations of its cultural foundations, but also external stemming from China’s challenge to us hegemony.

Prezydent Krakowa Mieczysław Kaplicki

Piotr Hapanowicz — 2023-11-23

Kaplicki był najwybitniejszym prezydentem międzywojennego Krakowa. Podobnie jak jego znakomici poprzednicy, Józef Dietl i Juliusz Leo, nie pochodził z Krakowa, jego przodkowie nie byli Polakami. Te trzy wybitne postacie przybywając „z zewnątrz”, są interesującym i pięknym przykładem wnikania w polskość. […] Przeszedł szlak bojowy w Legionach u boku Piłsudskiego, miał swój wkład w odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. Brał udział w odbudowie samorządu krakowskiego, aż wreszcie stanął na jego czele. Objął zarząd gminy w niezmiernie trudnym okresie, w czasie wielkiego kryzysu gospodarczego. Miasto nie miało długofalowego planu rozwoju miasta, znajdowało się w złej kondycji fi nansowej. Lista zasług prezydenta Kaplickiego, które wpływają na pozytywną ocenę jego działalności jest długa. […] Tym, co go wyróżnia na tle pozostałych włodarzy Krakowa w dwudziestoleciu międzywojenny jest to, że miał klarowną wizję rozwoju tego miasta. Jego prezydentura to czas wzmożonej pracy nad konsekwentnym wdrażaniem jej w życie, przy jednoczesnym utrzymaniu rygoru finansowego miejskiego budżetu. Jako dobry organizator , mocno podkreślał praktyczny wymiar działania, mówiąc: „Ja na słowa nie liczę, lecz na czyny”. Szczególną uwagę zwracał na celowość szerszego, wieloletniego planowania, potrzebę uporządkowania organizmu miejskiego. Z jego inicjatywy opracowano jedyny w okresie międzywojennym wieloletni plan inwestycyjny dla miasta, zawarty w dokumencie Program inwestycyjny stoł. król. miasta Krakowa na okres 1937/38–1943/44, obejmujący całokształt zagadnień gminy. Śmiało można go nazwać planem Kaplickiego.
[z treści książki]

Kościuszko w harcerstwie

Mieczysław Rokosz — 2023-11-10

Książka jest pokłosiem konferencji zorganizowanej z inicjatywy prezesa Komitetu Kopca Kościuszki przy współpracy Komisji Historycznej przy Komendzie Chorągwi ZHP im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie. Naszym celem było pokazanie, jak duch Kościuszki patronował ruchowi harcerskiemu, poczynając od I Lwowskiej Drużyny im. Kościuszki założonej we Lwowie w 1913 r., przez drużyny harcerskie powstające w Galicji, pod zaborem pruskim i w Kongresówce, następnie harcerstwo w odrodzonej Rzeczypospolitej, szaroszeregowe i po 1945 r., aż po odrodzone harcerstwo po październiku 1956 r. Twórcy polskiej odmiany skautingu – harcerstwa wskazali Kościuszkę jako ideał patrioty i osobowościowy wzór do naśladowania. Za swego patrona przyjmowały go nie tylko drużyny męskie, lecz także żeńskie. Harcerstwo aktywnie włączało się w rocznicowy obchód 100-lecia śmierci Kościuszki w 1917 r. Jest tu więc mowa o drużynach, które szły pod swymi sztandarami z imieniem Kościuszki, i o tych sztandarach oraz harcerskich odznakach i medalach kościuszkowskich. „Wszystko porzucić, by służyć Rzeczypospolitej” – harcerstwo w swych dziejach w czasie wojny i pokoju dowiodło wierności tej kościuszkowskiej dewizie. Książka ta nie wyczerpuje jednak tematu, ale może być inspiracją do dalszych badań. Chodzi też o to, by również dziś budzić ducha Kościuszki w harcerstwie, by jego imię nie było tylko dodatkiem do numeru drużyny, ponieważ Kościuszko jest bohaterem wciąż potrzebnym.

Filozofia i kultura w czasach przełomu

Marcin Karas — 2023-11-08

PHILOSOPHY AND CULTURE AT A TURNING POINT: STUDIES AND MATERIALS FROM HISTORIOSOPHICAL RESEARCH

On the pages of this book we consider over a dozen threads from the history of philosophy, science, technology and culture, and on this basis formulate more general conclusions in each category, beyond the conventional limits of epochs and philosophical systems. This makes it possible to draw general speculative conclusions from the examined material, and allows more systemic reflection, which helps uncover in the individual topics further content hidden underneath the monographic analysis or issues visible only in a broader perspective of time and space. Such an analysis is an additional advantage of the previous work on specific issues. In addition, such considerations will be more philosophical than a mere presentation of a given problem and its source analysis.
Each chapter begins with the statement of a problem, followed by a discussion on the nature of the issues under consideration and the relevant historiosophical topics that can be addressed with regard to them. A given issue will be discussed at an appropriate level of generality, but always taking into account accurate historical information and details from a given field of knowledge necessary for unambiguous consideration of the issues raised. High methodological awareness, clarity of argumentation and terminological consistency should be the primary characteristics of this research.

Cięcie ciała w real time’ie

Ida Sieciechowicz — 2023-11-07

Ida Sieciechowicz poszerza pole widzenia. Dorysowuje dalsze piętra. Ponad rytuałami zakleszczonej codzienności wznosi się coś jeszcze. Gmach języka okazuje się labiryntem. Pytania zaplątane w mechanizmy ekspresji rozpoczynają ten seans – bezradna tożsamość staje naprzeciw mamiącego, mieniącego się języka, a właściwie języków. Już nie widać bohaterki (samotnej istotności) – wszystko ma się rozpływać, rozpadać i na nowo powstać w akcie wypowiedzenia.
Karol Maliszewski

Ta poezja drażni. Stawia język i postawy czytelnicze w stan nieufności wobec tego, co wydawałoby się stałe i oczywiste. Cięcia są ostre, wykonywane w krótkich zdaniach. Czasem niedokończonych, jakby zahaczały, prowokowały do bólu. Czytelnicy pozostają w stanie ciągłego niepokoju i stałej gotowości odbiorczej.
Krzysztof Biedrzycki

Wiersze Idy Sieciechowicz są pełne ruchu, dynamicznych pytań. Czy? Rozognione miejsca toczą się w nas. Tak! Rozgrywają się w nas między wersami. Rwana składnia wraz ze starannie wypracowanym brzmieniem pracują na rzecz poruszającej się ludzkiej machiny, która nieustannie jako zbiór jednostek – „ja”, „ktoś”, „oni” – coś przerabia, tworzy, niszczy, a nawet zabija.
Carlos Delgado Jimeno, tłumacz

Niewiasty z pastorałami

Andrzej A. Zięba — 2023-11-07

WOMEN WITH CROSIERS: PORTRAITS OF THE ABBESSES OF THE ARMENIAN BENEDICTINE MONASTERY IN LWÓW/LVIV: HISTORY, CONTEXTS, CONSERVATION

There are two reasons why the history of the Armenian nunnery in Lwów in the Kingdom of Poland (now Lviv in Ukraine) are special. The first is the uniqueness of the forms of Armenian female monasticism, the second is the traditional role of women according to Armenian customs. Among Polish Armenians, in Kamieniec Podolski (Kamianets- Podilskyi), Jazłowiec (Yazlovets), and Lwów (Lviv), the idea of community organized by women was not easy to reconcile with the principle of male domination in family life, which was in force among Armenian immigrants to an incomparably higher degree than it was in Polish society. The first Armenian nuns in Poland were therefore completely subordinate to the authority of the elders of an ethnic commune, who even usurped the right to consent to the accession of new candidates. Even deaconesses—which the Armenian Church, unlike other Churches, retained from the times of early Christianity—did not gain an exceptional position (only two Armenian deaconesses are known from the territory of the Kingdom of Poland, both from the end of the 17^th century).

“I” and “Other”

Marcin Rebes — 2023-11-07

The book addresses one of the fundamental questions posed in both the social sciences and the humanities, namely the question of identity and the role played by the “Other” in its construction. The issues analysed in the book are also very topical. Nowadays, when as a result of a number of processes it is more and more difficult to answer the question of identity, both in the individual and collective aspect, such questions become especially actual, and answers to them are provided by particular authors in their erudite articles, referring to canonical texts for Western culture. What makes this publication particularly relevant is the fact that the discussion concerns the figure of the “Other” and its role in identity formation. Admittedly, such analyses have a long academic tradition, the issue seems particularly topical today. The contemporary world is characterised by high mobility, as a consequence of which contacts with the “Other” are now more common and everyday than ever before.

Paweł Kubicki

Inter maiestatem ac libertatem

Andrzej Maksymilian Fredro — 2023-11-03

Andrzej Maksymilian Fredro (1620-1679), the castellan of Lviv and the voievode of Podolia, is one of the most prominent writers and political thinkers in the Polish- Lithuanian Commonwealth of the 17th century. He left behind an impressive literary heritage, in which the guiding principle was a reflection on the condition of the state, its government and the role of the idea Golden Liberty among the nobility. This edition consists of Fredro’s less renowned works covering the years 1672- 1679: two excerpts of Vir Consilii…, public appearances of a political kind (votive offerings and speeches delivered during parliament sittings), and a few copies of private correspondence (among others to King Jan III Sobieski or Great Crown hetman Dymitr Wiśniowiecki), in which his opinions on current political issues were included. According to the authors’ concept, it is the first part of the whole series devoted to the edition of Andrzej Maksymilian Fredro’s works.

Małżeństwo w czasach reformacji

Gabriela Wąs — 2023-10-31

MARRIAGE IN THE TIMES OF REFORMATION: NORMS OF THE MARRIAGE LAW AND MARRIAGE JUDICIARY IN THE 16TH CENT. IN LIGHT OF THE RECORDS OF THE ARCHIVES OF THE BRZEG AND LEGNICA DUCHIES

The source data concerning marriage norms and marriage judiciary as well as the types of related disputes on the territory of the three Duchies of Legnica, Brzeg, and Wołów under the rule of the dukes of the Legnica-Brzeg Piast Dynasty in the second half of the 16th century allow for the following recapitulation: The range of cases as revealed in the documents preserved in the archives of the Brzeg and Legnica Dukes are identifiable as matrimonial cases that had previously been heard by Church (bishop) courts and involved the validity and legality of the marriage. Most disputes in the period discussed seemed to have been brought about by the Reformation norms of marriage in three areas: making the validity of marriage dependent on parental consent, introduction of divorce, and a marriage contract as means of initiating the marital bond. As regards marriage judiciary, the research shows it was structured in several instances operating on the territories of the three abovementioned duchies. The last resort of the matrimonial judiciary formed in the 16th century was the ruler of the principality, the duke. He performed at least three functions in the matrimonial judiciary of the area. First, he was the one to appoint clergymen to act as matrimonial cases commissars within consistories. Second, he decided about the verdict and its announcement. Besides, he had an extraordinary power in marriage judiciary, being simultaneously the appellate instance with the power to grant dispensation, that is, a custom-made, unusual resolution in a given case.

Żebracy

Mateusz Goliński — 2023-10-31

“ŻEBRACY”: THE 15TH-CENTURY SOLDIER FRATERNITY AND ITS HISTORIOGRAPHICAL CREATIONS

From the 1440s to the 1470s, the areas of Slovakia, Austria, Moravia, Silesia and the Lesser Poland region were affected by the activities of fraternities formed by mercenary soldiers. In an attempt to extort payment of outstanding wages, or in search of sources of income, soldiers organized themselves into unions that occupied fortresses, from where they carried out looting activities and collected tribute from the local population. „Brothers” also formed mercenary troops. The book analyzes source accounts of the group known by its Czech name as “žebráci”, or Polish “żebracy”, which literally means beggars. The name was not translated into Latin and German at the time, rendering in its original or distorted wording as “Zebraken.” This group was formed in 1457 by mercenaries who did not receive payment from the Polish king for their service in the war waged in Prussia and retreated to the borderlands of Lesser Poland and Silesia. Its name referred to the fortified camp near the village of Żebracze, where the fraternity was formed. It also included previously active bands of soldiers whose commanders were creditors of the Polish king. The origin of the soldiers varied according to the individual squads; their common language of communication was Czech. After the king settled his dues in 1459, the group’s subsequent fate remains unclear. At least a part of it settled in the eastern borderlands of Moravia and Silesia, from where it was used in warfare and robbery in Upper Silesia. Most likely, they did not move to the lands of the Kingdom of Hungary, although there were connections with troops operating in Slovakia. The name “żebracy” and its distortions were used exclusively in Silesia. Outside the region, the name was known through the diplomatic correspondence of the city of Wrocław, where by 1467 it was used to define the „brothers” who crossed from Austria to Moravia in 1466. Some of them took service with the Bohemian king and participated in the war in Silesia. Some settled in Slovakia, where the group was torn apart by the Hungarian king. In the 19th century, thanks to the edition of Peter Eschenloer’s Chronicle and František Palacký’s books, the name „Zebraken” became widespread in historiography, especially German, where it began to refer to the general phenomenon of the squad „brothers”. In turn, due to the dictionary meaning of the word „žebráci”, the group’s name aroused fascination in fiction writing. This was translated into 20th-century Slovak and Czech popular science writing regarding this part of the “brothers” who met a tragic fate at the hands of the Hungarian king in 1467.

Zimny wiatr

Magdalena Maliszewska — 2023-10-30

Zimny wiatr to powieść obyczajowa z wątkami sensacyjnymi i kryminalnymi, której akcja rozpoczyna się 12 grudnia 1981 roku, tuż po zakończeniu okupacyjnego strajku studenckiego w Collegium Novum UJ, i prowadzi Czytelnika przez pierwsze miesiące stanu wojennego, przywołując klimat tamtych dni, nastroje społeczne, radości i smutki, którymi żył wtedy Kraków, atmosferę dyskusji i konspiracyjnych spotkań oraz zapomniane już, a wtedy kultowe miejsca na mapie miasta. W życie bohaterów – studentów historii Uniwersytetu Jagiellońskiego – zostały wplecione prawdziwe wydarzenia, które rozgrywały się w Krakowie na początku stanu wojennego. W ich krakowskiej codzienności radość przeplata się ze smutkiem, a humor z powagą i zadumą. W książce znalazło się też miejsce na miłość, zdradę i dylematy moralne. W tle pojawiają się nie tylko obozy internowania, ale także wojenne rodzinne tajemnice, okupacyjny Kraków, a nawet trudna historia polskich Kresów.
Krótkie fragmenty Zimnego wiatru były drukowane w „Gazecie Obywatelskiej” oraz miesięczniku „Arkana”. W grudniu 2022 roku książka otrzymała wyróżnienie w konkursie Instytutu Literatury „Pokolenie Solidarności”. Powstają dwie kolejne części tego cyklu powieściowego: Wszystkie drogi, której akcja będzie się rozgrywać w czasie strajków kwietniowo-majowych 1988 roku, oraz Słowa ślad – część zamykająca cykl, z fabułą dotyczącą lat 2009–2010.

Armeno-Iranica

Andrzej Pisowicz — 2023-10-30

ARMENO-IRANICA. THE ORIENTALIST’S MEMORIES

The book of Prof. Andrzej Pisowicz titled Armeno-Iranica. Wspomnienia orientalisty [Armeno-Iranica. The Orientalist’s Memories] consists of three parts. The first part includesthe author’s memories of Armenia, the second one concerns Iran, and the thirdpart constitutes Varia, in which the author presents other memories, concerning forexample his family. The book does not belong to autobiographical works. It has not been edited instrict chronological order. To increase attractiveness of his narration, the author mixesparts concerning events from a distant time with inserts which comprise much later occurrences. Furthermore, he does not deal with all periods of his life, showing only chosen episodes. In the context of the second part of Prof. A. Pisowicz’s memories, devoted to Iran, it should be mentioned that the name of Iran concerns here not only the Islamic Republic of Iran but also areas where other Iranian languages related to the Persian language are used (from the Indo-Iranian subgroup of the Indo-European languages).These are the areas with the following languages: Kurdish (Iran, Iraq, Türkiye, Syria), Pashto (Afghanistan) and Ossetian (the Republic of North Ossetia-Alania, in the South of the Russian Federation near the Caucasus).

Wojwodina i jej Rusini

Tomasz Kwoka — 2023-10-24

VOJVODINA AND ITS RUTHENIANS: ABOUT THE LANGUAGE, CULTURE AND HISTORY OF RUTHENIANS IN VOJVODINA

Released on the 100th anniversary of the beginning of the Ruthenian language in Vojvodina codification, this monography is to present the triple phenomenon of Pannonian Ruthenians – national, linguistic as well as cultural and legal. Therefore, its purpose is to discuss three aspects of the survival and existence of Ruthenians in Vojvodina: the history of colonisation and shaping Ruthenians as a separate ethnos, the history of the language as a main nation-building factor and finally the contemporary functioning of Ruthenians’ language as a minority one in multinational Vojvodina. Due to the coexistence of these three elements, community comprising today only 11 483 persons still exhibits remarkable vitality, fostering and developing its tradition, culture, education, media and language.

Prezydentury rządzące we współczesnym świecie

Weronika Nawracaj — 2023-10-23

THE RULING PRESIDENCIES IN THE MODERN WORLD

The presidential system as a form of government inevitably makes one think about the American political system. This is not a wrong association, as any analysis of the American system involves presidentialism, which became its beginning and thus a point of reference. Nevertheless, ruling presidencies, i.e., the strong position of the head of state in the system, which is anchored in constitutional regulations and practice, are also present in other parts of the world, in a form that is far removed from the American original.

The aim of the work is to show that the presidential system is neither uniform, as it is usually called, nor rigid, as shown in the system analysis presented in the paper. The rigidity of the division of powers ascribed to this formula of government seems to be one of the elements that construct an ideal type, which no political system can or is able to be in practice. The intention of the work is to show that ruling presidencies may occur in diverse variants of relations between the authorities, and thus the contemporary presidential system is undergoing a process that, in the author’s opinion, can be called an evolution. Depending on the state, its political history, genesis and characteristics, this evolution proceeds in a various directions, from the transformation of the classic ruling presidency into hyper-presidency (i.e., an absolutist presidency) to a strong presidency coupled with parliamentary elements.

Obraz Kościoła katolickiego w polskiej prasie komunistycznej w latach 1945–1956

Rafał Mazur — 2023-10-23

THE PORTRAYAL OF THE CATHOLIC CHURCH IN POLISH COMMUNIST PRESS FROM 1945 TO 1956

The monograph constitutes an attempt to reconstruct the image of the Catholic Church based on publications released during the Stalinist era in the pages of the communist flagship newspapers: Robotnik and Trybuna Ludu. The study elucidates the way propaganda disseminators manipulated language to craft a filtered, distorted, schematic, and tendentious portrayal of the Church in the minds of Poles, refracted through the prism of communist ideology. Employing a methodological approach grounded in qualitative and quantitative analysis, the monograph unveils not only the diverse linguistic tools employed as propaganda instruments, but also the usage and patterns of words and word combinations that formed specific semantic fields manipulated by communist journalists. The work substantiates that despite the authorities’ professed interest in cooperation with ecclesiastical hierarchs, the primary aim of the communists was to dismantle the Church institution and supplant it with a new form of religiosity, loyal to the regime, symbolized by the movement of the so-called “patriot priests.”

Undemocratic Systems of the Post Cold-War World

Monika Kwiatkowska — 2023-10-17

The Cold War was not just a rivalry between the Soviet Union and the United States, but a clash of two influential ideologies affecting the political system in the context of both domestic and foreign policy. During the period of intense international tension underlying the bipolar system, the methods of attack included all range of offensives which contributed to the emergence of isolationistic, anti-imperial or revisionist, and mostly undemocratic tendencies in Russia, Cuba, Iran and North Korea, states located in different regions of the world. The regimes emerged after or survived the end of the Cold War in 1991 and provided the basis for the rise of new autocracies that, regardless of the nature of their rule, play an integral role in today’s global international system ideologically dominated by Western neoliberal values.

Dziedzictwo Renesansu

Jadwiga Miszalska — 2023-10-13

Dziedzictwo Renesansu to fascynująca podróż przez wieki, podczas której odkrywamy wpływ włoskiego Renesansu na literaturę i kulturę europejską. Od refleksji na temat Petrarki, przez analizę twórczości Ortensia Landa, Machiavellego i włoskich wątków w polskim Odrodzeniu oraz Baroku, aż po echa renesansowego dziedzictwa w dziełach współczesnych pisarzy: Michele Mariego i Gianniego Celatiego. To zbiór artykułów oddający hołd Profesor Annie Klimkiewicz i jej wkładowi w badanie oraz promowanie arcydzieł literatury i sztuki Renesansu. Książka stanowi nieocenione źródło wiedzy dla badaczy, studentów i wszystkich miłośników literatury pragnących zgłębić tajniki europejskiego dziedzictwa kulturowego.

Teatralna rodzina Modrzejewskiej

Alicja Kędziora — 2023-09-29

Zaproponowany temat – teatralna rodzina – w obu członach tego zestawienia rozumieć należy w sensie umownym. Rodzina to nie tylko grono osób połączonych więzami krwi, ale i krąg ludzi zespolonych racjami oraz motywami zawodowymi (ideowymi, artystycznymi), co w przypadku Modrzejewskiej ma szczególne znaczenie. (…) Na tym tle pojawia się nader ważne pytanie o to, czy realia, z jakimi się spotykała w tak różnych miejscach, spełniały jej oczekiwania? Czy dawały choćby namiastkę atmosfery rodzinnej? Czy były dla niej satysfakcjonujące, a przynajmniej dające się tolerować, zwłaszcza w kontekście jej własnej hierarchii wartości? (…) Dochodzi do tego jeszcze jedna trudność, a mianowicie troska samej Modrzejewskiej, a także jej męża, jaki wizerunek własny na użytek jakże różnej publiczności i jakimi sposobami kreować, a dalej – jaki wizerunek po sobie pozostawić.

Ze Wstępu

Studia z dziejów katedry na Wawelu

Ewelina Zych — 2023-09-29

Święty Stanisław, Paweł z Zatora, bp Marcin Szyszkowski, kard. Karol Wojtyła, Władysław Łokietek i Kazimierz Jagiellończyk, Władysław Tetmajer… Kaplica Zygmuntowska, kapitularz, kaplica Świętej Trójcy… Kielich, kodeksy rękopiśmienne, miniatura ze św. Anną Samotrzeć... Wszystkie te postacie, miejsca, przedmioty mają wspólny mianownik – katedrę na Wawelu. To właśnie ona stanowi oś dla wszystkich artykułów. Autorzy prezentują nowe, nieznane dotąd szerszej publiczności ustalenia na temat wybranych aspektów z dziejów katedry i kapituły krakowskiej oraz archiwum kapitulnego.

Szachy

Jacek Szymala — 2023-09-25

THE NEW CHESS FEVER

The history of chess shows that every generation has its own chess fever. We observe a new chess fever in the 2020s (among others after the premiere of the Queen’s Gambit series and the film Queen of Katwe). Chess, from a traditional ‘analogue’ board game, has evolved into a computer game. Computers and chess engines (StockFish, AlphaZero) have surpassed the computational abilities of humans. World Champions no longer attempt to compete against computers; instead, new media become our partners. There are many chess museums and new ones are being built. But do old clocks, chessboards and pieces keep up the chess fever, encourage learning the rules of the game and attract to chess? The new hope of chess museums is in interactive games, such as Chess VR or computer games with chess motifs. The aim of the book is to try to measure and understand this social phenomenon of interest in chess. The study is addressed not only to chess players (players, instructors, coaches), but also to their families and all non-chess players. I used the method of autoethnography: I write about how I was preparing the live chess performance, how to conduct chess classes in high school, what e-chess is today, how to use chess films in education. The last chapter is a cautionary tale – I discuss selected unfortunate incidents that happened to chess players (events from history, movies and experience). The author hopes to encourage educators, curators, art creators and cultural organizers to use chess not only in a playable, but also historical and cultural role. Future researchers will be inspired by bibliographic lists and suggestions, while the essayistic tone may increase the popularization character of this scientific study. The publication of the book was possible thanks to the co-financing by the creator of one of the oldest online gaming websites: Kurnik.pl and PlayOk.com, Marek Futrega.

Media, czyli głupiego widać - 104 diagnozy

Jacek Dąbała — 2023-09-25

The book presents a comprehensive empirical study conducted over a twoyear period on Polish and English texts, focusing on instances of ignorance or silliness displayed in the media. The study comprised 104 analyses, published weekly from 2021-2022 on the subscription platform Dabalamedia.com. These pieces shed light on various flawed perspectives found primarily in major global media outlets. The author’s objective was to evaluate these perspectives based on their degree of nonsense, which makes it an unprecedented qualitative study in the field of modern media studies. Drawing on a wealth of knowledge, expertise, and experience in media axiology, this work has significant implications for modern journalism, politics, and rational thought. The author firmly believes that global independence hinges on such studies. The concise, accessible writing style and the depth of insight in each analysis make this book both enlightening and inspiring. The discussed subjects, which range from media and democracy to law, people, economics, religion, and mortality, are examined through the lens of stupidity. The author argues that this book is particularly crucial for journalists and politicians, who are identified as key contributors to the perpetuation of stupidity globally. However, the book is not limited to these groups: it also provides a vivid depiction of a perilous world that other readers should be aware of and challenge for their own benefit.

Przestrzenie komunikacji

Justyna Winiarska — 2023-09-15

Oddajemy w Państwa ręce tom Przestrzenie komunikacji: czwarty z serii Obrazowanie w komunikacji. Tom nawiązujący do poprzednich, ale jednocześnie wyjątkowy – dedykowany Profesor Jolancie Antas – gromadzi teksty bardzo różnorodne. Wynika to oczywiście po części z faktu przyłączenia się do tego przedsięwzięcia przyjaciół Jubilatki, mających zainteresowania nie tylko językoznawcze, lecz także literaturoznawcze czy kulturoznawcze. Ponadto wielość prezentowanych w tomie spojrzeń jednoczy zjawisko, wokół którego koncentrowała się także naukowa działalność Profesor Jolanty Antas, mianowicie fenomen ludzkiej komunikacji. Nie sposób bowiem przyglądać się komunikacji międzyludzkiej, jeśli przyjmie się raz na zawsze tylko jeden punkt widzenia. Nie sposób nie oglądać jej z różnych perspektyw i pod różnymi kątami. Tylko takie podejście daje szansę na uchwycenie wielowymiarowości tego zjawiska, jego zróżnicowania i nieoczywistości. W tym nadrzędnym sensie tom ma charakter komunikologiczny, ukazuje bowiem język jako fenomen od zarania dziejów osadzony w zdarzeniu komunikacyjnym, wydarzający się w przestrzeni międzyludzkiej, a zatem naznaczonej ludzkim sposobem bycia.
Naukowe zainteresowanie komunikacją międzyludzką w najróżnorodniejszych odcieniach pozwala zobaczyć, że odcienie te, podświetlenia i wyostrzenia tworzą mozaikę przestrzeni, widzianych jako przenikające się obszary. Ta jednocząca metafora widzenia i postrzegania stanowi więc adekwatny sposób ujęcia interdyscyplinarnego prezentowanego w niniejszym tomie.

Justyna Winiarska i Aneta Załazińska

Inwazja Rosji na Ukrainę 2022

Joachim Diec — 2023-09-11

Książka stanowi owoc projektu studenckiego realizowanego na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ramy czasowe opracowania obejmują zjawiska i wydarzenia, które miały miejsce do końca roku 2022, a także poprzedzający inwazję bagaż doświadczeń ją warunkujących. Tym samym przedstawiamy publikację dotyczącą rzeczywistości ciągle się tworzącej, a przez to domagającą się kontynuacji w miarę zmian zachodzących w przestrzeni militarnej, gospodarczej, kulturowej i humanitarnej. Co zrozumiałe, wiele poruszanych tu kwestii powinno zostać przemyślanych ponownie w przyszłości, gdy będziemy już mieli do czynienia zarówno ze zjawiskiem w pełni dokonanym, jak i ze stosownym dystansem czasowym do minionych wydarzeń, pozwalającym na pewną obiektywizację ich oceny.

Zadaniem niniejszego zbioru jest wstępne nakreślenie trzech elementów konfliktu: jego źródeł, przebiegu oraz konsekwencji. Tym samym, autorzy próbują odpowiedzieć na trzy pytania:

1. Jak możliwa była napaść na państwo sąsiednie nieprzejawiające agresywnych zamiarów wobec Rosji?
2. Jakie wnioski na temat stanu państw i społeczeństw obu stron konfliktu wynikają z nieoczekiwanego przebiegu wydarzeń roku 2022?
3. Jakie są i mogą być bezpośrednie i dalekosiężne skutki inwazji zarówno dla walczących stron, jak i dla pozostałych państw obszaru eurazjatyckiego i światowych graczy?

Społeczeństwo staropolskie

Mateusz Kurkowski — 2023-09-05

Społeczeństwo staropolskie. Studium kultury i mentalności otwiera serię wydawniczą Studia Historica Iuvenum Investigatorum związaną ze Studenckim Kołem Naukowym Historyków Uniwersytetu Wrocławskiego im. Szymona Askenazego. Badania nad historią kultury, a w dalszej kolejności – nad historią mentalności stanowią ważny nurt we współczesnych rozważaniach nad historią. W ten właśnie nurt historiografii wpisują się prace wielu historyków polskich zajmujących się czasami nowożytnymi, a poruszane przez nich zagadnienia mają na celu pogłębienie wiedzy na temat społeczeństwa staropolskiego. Takie też założenia przyświecały autorom niniejszej publikacji: studentom i doktorantom z Wrocławia i Warszawy. Zamierzeniem autorów było zwrócenie uwagi na znaczenie badań nad kulturą oraz na wartość dociekań dotyczących tego zakresu dla pogłębiania wiedzy o minionych epokach.

Tkaniny zabytkowe z okresu od XV do XVII wieku ze zbiorów krakowskich kościołów i klasztorów: t. 2

Natalia Krupa — 2023-09-05

W zbiorach krakowskich kościołów i klasztorów zachowała się obszerna grupa obiektów, na podstawie której możliwe okazałosię przedstawienie pewnej ciągłości chronologicznej procesu rozwoju wzornictwa tekstylnego czy przemian stylowych i wpływów kulturowych zachodzących w historii tkanin od XV do końca XVII w. Badania zebranego podczas inwentaryzacji materiału zabytkowego zaprezentowano w obszernej publikacji podsumowującej efekty projektu. Jej zasadniczym celem jest identyfikacja i uporządkowanie tekstyliów rozproszonych w zasobach sakralnych. Dokładne omówienie ich historii, kompozycji, techniki wykonania uzupełnione stanem badań stanowi porównawczą bazę danych opracowaną w oparciu o materiał na co dzień trudno dostępny, zamknięty w kościelnych skarbcach.

Ateizm, czyli wiara negatywna

Roman Rożdżeński — 2023-09-04

Celem podejmowanych w książce rozważań jest próba oceny tradycyjnego roszczenia ateistów. Od okresu oświecenia głoszą onibowiem, że ich argumenty za nieistnieniem Boga są bardziej racjonalne i przekonywujące niż przeciwne argumenty, podawane przez ludzi religijnych. Przeprowadzone w książce analizy prowadzą do wniosków, które podważają zasadność tego ateistycznego roszczenia. Chodzi przede wszystkim o to, że najbardziej podstawowe przeświadczenie ateistów o nieistnieniu Boga posiada– jak na to wygląda – charakter swoistej, antyreligijnej wiary, której zasadności nie da się racjonalnie wykazać w taki sposób, który byłby niemożliwy do zakwestionowania. Z tego kluczowego przeświadczenia wypływa zaś logicznie cała treść ich antyreligijnego światopoglądu, w tym zwłaszcza: (A) materializm wykluczający realność tego, co duchowe; (B) naturalizm wykluczający realność tego, co nadprzyrodzone; oraz (C) immanentyzm, czyli wyjaśnianie wszystkiego w świecie na podstawie jego samego.

Obrazy pamięci i wspomnienia dawnych lat

Teresa de Laveaux — 2023-09-01

W Obrazach pamięci i wspomnieniach z dawnych lat Autorka wspomina wczesne lata dziecięce w rodzinnym dworze, wielokrotne zmiany miejsc zamieszkania, pogodne lata spędzone na wsi, piętno swojego pochodzenia i niepolskiego nazwiska. Opisuje liczne podróże po Europie i Australii oraz poszukiwania piękna w literaturze, poezji i architekturze, ale przede wszystkim w muzyce: Muzyka – to ona była i jest moją nieustającą potrzebą, miłością, pasją, zawodem… Gdy sięgam do pokładów mojej pamięci, wspominam, a kiedy wspominam – piszę. Robię więc to, co zawsze sprawiało mi przyjemność.

Kronika miasta Ząbkowic Śląskich i Księstwa Ziębickiego

Sobiesław Nowotny — 2023-09-01

THE CHRONICLE OF THE TOWN ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE AND THE DUCHY OF ZIĘBICE

The Chronicle of the Town Ząbkowice Śląskie and the Duchy of Ziębice is a translation of the originaltext kept today in Berlin. As it has been evidenced by a source query, there is a strong possibilitythat this work was held until 1945 in the town archive, located in the town hall of Ząbkowice.The translation of the manuscript was made by the historian Sobiesław Nowotny, and the scientificelaboration of the text and its editing was prepared by Kamil Pawłowski. As a result, thereader receives the translation of over 500 pages of the text written from the 18th century to thefirst half of the 19th in the German language. The chronological range of the work involves theyears 1021-1821. The text of the chronicle in a vivid way presents not only political and economicalissues connected with the history of Ząbkowice Śląskie and the Duchy of Ziębice. It alsoprovides fully plastic descriptions of everyday life, customs and morals, issues of justice, as well asatmospheric and astronomical phenomena or natural disasters. All this material creates an usuallyvivid picture of the past, perceived by the eyes of the Ząbkowice Śląskie inhabitant, devoidof the typical office craftsmanship, which is evident within the analysis of the original text. Inother words, the authors of the chronicle concentrated primarily on social events of their reality,describing them meticulously.

Podmioty pozapaństwowe jako determinanta współczesnych stosunków międzynarodowych

Yevhenii Portnyi — 2023-08-28

Prezentowana publikacja stanowi powrót do działalności wydawniczej Koła Studentów Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Celem opracowania jest skupieniesię na szeroko pojmowanych stosunkach międzynarodowych, w szczególności zaś na wpływie podmiotów pozapaństwowych na arenę międzynarodową. Przeniesienie punktu ciężkości z państw na aktorów pozapaństwowych wynika z wieloaspektowości podejmowanego problemu badawczego oraz rosnącej złożoności korelacji pomiędzy państwami a podmiotami działającymi na poziomie lokalnym, krajowym, regionalnymi międzynarodowym.
Książka zawiera trzynaście artykułów autorstwa pracowników naukowych, doktorantów oraz studentów. Współpraca wywodzących się ze zróżnicowanych środowisk akademickich Autorów i Autorek zapewnia spojrzenie z wielu perspektyw na tematy podejmowane w publikacji. Omówienie zagadnień teoretycznych, rozważania nad problemami współczesnego świata oraz analiza wpływów podmiotów pozapaństwowych na aktualny kształt relacji międzynarodowych sprawiają, że Czytelnik odnajdzie w prezentowanych artykułach rozmaite odcienie refleksji nad złożonością czynników i decydentów determinujących arenę międzynarodową.
Mamy nadzieję, że lektura sprawi Państwu przyjemność i poszerzy wiedzę na rzadko poruszane tematy z zakresu nauk o stosunkach międzynarodowych i polityce.

Yevhenii Portnyi, Barbara Stachura, Katarzyna Sypień

Studia monastica et mediaevalia

Marek L. Wójcik — 2023-08-25

Książka Studia monastica et mediaevalia jest zbiorem tekstów dedykowanych Profesorowi Markowi Derwichowi, znakomitemu wrocławskiemu mediewiście i znawcy dziejów monastycyzmu, zwłaszcza benedyktyńskiego, z okazji Jego jubileuszu sześćdziesięciopięciolecia urodzin. Rozprawy te, powiązane tematyczniez obszarami zainteresowań badawczych Profesora, są wyrazem uznania ich autorów – historyków i historyków sztuki z Polski i zagranicy – dla działalności i osiągnięć Jubilata na niwach naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej.

Pacientų įtraukties instrumentai sveikatos priežiūros paslaugų kokybei gerinti

Danguolė Jankauskienė — 2023-08-24

PATIENT ENGAGEMENT INSTRUMENTS FOR IMPROVING THE QUALITY OF HEALTHCARE SERVICES

The success of health policy and the healthcare sector is increasingly measured in terms of the dynamics and changes in public trust in the healthcare system, the quality of services provided by healthcare facilities matching people’s expectations, and the fulfilment of patient needs. In order to ensure the required efficiency of public services and to provide better-quality and more accessible healthcare services that match the expectations of the population, it is necessary that the recipients of these services (patients) themselves are actively engaged in improvement processes. Therefore, increasing importance and value is placed on the engagement of the patient in the process of improving healthcare services as an active and informed participant of the healthcare system.

The Challenges and Opportunities in Law

Tomas Davulis — 2023-08-23

The enduring Ukrainian conflict since 2014 has cast global legal frameworks into a crucible of challenges and prospects. This collective monograph, composed by twelve erudite scholars across twelve chapters, delves deep into law's interface with warfare, spotlighting Ukrainian dynamics.
From healthcare’s human rights conundrums during martial law, dissected in Chapter 1, to the emergence of molecular genetic testing’s role in criminal proceedings, elaborated in Chapter 2, the legal landscape transforms under wartime duress. Chapter 3 navigates criminal law’s adaptation amidst conflict, while Chapter 4 scrutinizes the tax information exchange’s integration challenges post-war.
Corruption’s nexus with military realities takes focus in Chapter 5, followed by Chapter 6 illumination of Ukraine’s criminal justice evolution during all-out war with Russia. Chapter 7 interweaves war’s aftermath, victimology, and human rights, employing a holistic human rights lens.
Chapters 8 and 9 scrutinize military justice reform and property rights’ protection, both bearing war’s imprints. Intellectual property law’s transformation amidst conflict is unravelled in Chapter 10. Chapter 11 unpicks real estate law complexities, and Chapter 12 questions the Ombudsman’s efficacy under martial law.
With precision, this monograph navigates Ukraine’s legal labyrinth during conflict, underscoring challenges and avenues. It offers a profound perspective on how law dynamically engages with war’s crucible, emerging resilient and transformed.

Smoking Guns

Gabriela Kwiatek — 2023-08-21

Smoking Guns. Tematy dzielące Amerykę to recenzowana studencka publikacja zbiorowa wydana po XIII Dniach Kultury Amerykańskiej, czyli cyklicznej konferencji naukowej organizowanej przez Koło Naukowe Amerykanistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Na publikację składa się osiem artykułów naukowych w języku polskim i angielskim, które zgłębiają wybrane złożone i kontrowersyjne tematy dzielące spolaryzowane społeczeństwa amerykańskie i kanadyjskie. Poruszane w publikacji zagadnienia dotyczą tak zróżnicowanych kwestii, jak aborcja w świetle politycznym oraz suwerenności rdzennej, kanadyjski aktywizm anti-choice, krytyczna teoria rasy, rdzenna tożsamość w kontekście olimpijskim, kryzys eksmisyjny w dobie COVID-19, zdrowie psychiczne czy amerykańska polityka wobec Chin. Książka zaprasza czytelników do refleksji nad tymi istotnymi i aktualnymi kwestiami, które wpływają na społeczny i polityczny krajobraz Ameryki Północnej. To doskonała lektura dla wszystkich zainteresowanych zgłębianiem tematów, które kształtują dzisiejszy świat.

Partycypacja obywatelska w demokratycznym państwie prawnym

Wojciech Firek — 2023-08-21

CITIZEN PARTICIPATION IN A DEMOCRATIC STATE UNDER THE RULE OF LAW

The book analyses the functioning of civic participation in Poland as a constitutional and democratic state governed by the rule of law. Participation is presented from three research perspectives. First, as a theoretical model of citizen involvement in the sphere of action of public authorities. This model has been described objectively, subjectively, and functionally. The research is interdisciplinary and brings together a variety of social science disciplines. Second, civic participation is presented within the normative perspective as a constitutional value expressed indirectly in the Constitution of the Republic of Poland. The author made a holistic interpretation of the provisions of the Constitution, including the overarching constitutional principles: the principle of the common good (Article 1), the principle of a democratic state governed by the rule of law (Article 2), the principle of the sovereignty of the Nation (Article 4), and the principle of social dialogue (Article 20). The third perspective examines civic participation in practice. The author describes selected examples of civic participation institutions, taking into account its different levels: the level of information (e.g. accessto public information and access to the meetings of collegial bodies of public authorities coming from universal elections), the level of consultation (e.g., public consultations and public hearings), and the levelof co-determination and cooperation (e.g., civic budget and legal forms of commissioning the implementation of public tasks to non-governmental organisations). The analysis shows that Poland is systematically introducing and strengthening participatory institutions. However, the author also notes some risks in their practical application. The study confirms that civic participation based on civil, political, and social rights and institutions of social solidarity is an element of a democratic state governed by the rule of law and may be a solution to the problems of contemporary democracy.

Działalność terrorystyczna i sabotażowa nacjonalistycznych organizacji ukraińskich w Polsce w latach 1922-1939

Lucyna Kulińska — 2023-08-21

The book deals with the issue of political terror used by Ukrainian nationalist organisations in Poland during the inter-war period. The main reason for taking such a radical form of action was the lost hope of Ukrainians for creating their own, independent country after the First World War. Faced with this situation, the resurrected Republic of Poland was forced to defend itself, more so as the demands and actions of chauvinists were directly causing danger to the territorial integrity of the countryand to its inhabitants.

Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa II

Mirosław Skarżyński — 2023-07-26

W 2011 r. w serii „Biblioteka LingVariów” ukazały się Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa, na które złożyła się korespondencja pięciu polskich lingwistów przełomu XIX i XX w. – Jana Baudouina de Courtenay, Jana Łosia, Kazimierza Nitscha, Jana Rozwadowskiego i Henryka Ułaszyna – pochodząca ze zbiorów warszawskiego Archiwum PAN i krakowskiego Archiwum Nauki PAN i PAU, opracowana przez Annę Czelakowską i piszącego te słowa. Był to w pewnym sensie „produkt uboczny” kwerend prowadzonych w obu archiwach w innym celu. Okazało się jednak, że da się wyodrębnić spory (choć zapewne niekompletny) zbiór korespondencji grupy uczonych, w zasadniczej swej części odnoszący się do początków naukowego językoznawstwa w Polsce i przynoszący wiele interesujących informacji o ich pracy, działalności organizacyjnej, także opinii, których nie spotka się w tekstach publikowanych, czyli oficjalnych. Uznaliśmy, że takie materiały źródłowe warte są opublikowania, nawet jeśli obecnie tylko bardzo nieliczni badacze interesują się przeszłością polskiej lingwistyki, a wśród młodszych czy znacznie młodszych kolegów spotyka się często dość dziwne przekonanie, że warto czytać tylko nowe i najnowsze teksty, co czasem prowadzi do fascynacji pozornymi odkryciami… Ameryki.
Wydając wspomnianą edycję listów grupy krakowskiej (Łoś, Nitsch, Rozwadowski) i osób „wspomagających” (Baudouin, Ułaszyn), nie planowano kontynuacji, dlatego nie ma ona – obecnie dopiero zasadnego – numeru jeden. Dziś trzeba ją uznać za tom I, niniejszą książkę traktując jako tom II, z podtytułem Jan Baudouin de Courtenay. Teksty mniej znane.

Nartyjskie opowieści potomków Sarmatów z Osetii

Kinga Paraskiewicz — 2023-07-17

Mieszkający na północ i na południe od gór Kaukazu Osetyjczycy są potomkami starożytnych plemion irańskich: Scytów, Sarmatów i Alanów. Do dziś zachowali język z indoirańskiej podgrupy języków indoeuropejskich. Utrzymuje się u nich również bogata mitologia oparta na tradycji ich legendarnych przodków Nartów. Lud ten składał się z trzech plemion: Achsartaggatów, Alagatów i Boratów. Ich indyjskimi odpowiednikami były kasty: wojowników, kapłanów (braminów) i rolników.
W przekazywanej od wieków ustnej tradycji osetyjskiej zachowały się bohaterskie postaci wojowników: Chamyc i Uryzmag (bliźniaczy synowie Achsartaga i Dzerassy), Batradz (syn Chamyca) i Soslan. „Złym geniuszem Nartów”, który ich doprowadzał do wewnętrznych waśni, był Syrdon.
Ciekawe są legendarne powiązania nartyjskich bogów z... chrześcijańskimi świętymi. Na przykład imię Uastyrdżi (niebiańskiego patrona mężczyzn) wywodzi się od św. Jerzego, a Donbettyr (władca podwodnego królestwa mitycznego) to dosłownie Wodny Piotr (don to „woda”, a Bettyr to św. Piotr).
prof. dr hab. Andrzej Pisowicz

Książka

Marta Ślusarek — 2023-07-17

Książka. Stan umysłu – tytuł wyjątkowy, bo i rok szczególny. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, organizator Nowego Ogólnopolskiego Forum Bibliotek Pedagogicznych (NOFBP), w 2022 roku obchodzi setną rocznicę istnienia. Na historię każdej biblioteki składają się przede wszystkim ludzie i książki, dlatego w związku z jubileuszem postanowiono podczas Forum podjąć rozważania na temat roli książki w życiu człowieka. Główne obszary tematyczne sformułowane w zaproszeniu objęły:

zagadnienia ogólne i teoretyczne dotyczące książki,
problematykę roli i funkcji książki w życiu człowieka,
praktyczne aspekty pracy z użytkownikiem.

Leśnica

Andrzej Nowakowski — 2023-07-14

LEŚNICA – AN OUTLINE OF THE VILLAGE’S HISTORY FROM THE 14^TH CENTURY TO THE PRESENT DAY

In terms of area and population, Leśnica is the smallest of the six villages that make up Stryszów Municipality. In the Middle Ages, it belonged first to the Duchy of Oświęcim and from 1440 to the Polish Crown. In the years 1440-1646, it was part of the Starosty of Barwałd, and then, in the years 1646-1772 it belonged to the Starosty of Lanckorona. In the years 1772-1918, the village was under Austrian rule. In reborn Poland, until 1933, Leśnica was an independent municipality, and then it was incorporated into the Stryszów Municipality. During the German occupation in 1939-1945, Leśnica was in the General Government. After World War II, until 1954, the village was still part of Stryszów Municip - ality, and then, in the years 1954-1968, of the commune of Stronie. From 1969, the village was in the commune of Stryszów, and from 1973 in Stryszów Muni - cipality. Leśnica was in Kraków Voivodeship until 1975, in Bielsko-Biała Voivodeship in the years 1975-1998, and from 1999 in Lesser Poland Voivodeship, in Wadowice County. A small elementary school, later renamed common and primary school, existed in the village for short periods of time – in the years 1911-1924 and 1961-1974. In general, children from Leśnica attend a primary school in nearby Stronie nowadays. The faithful from Leśnica used to belong (until 1907) to the parish in Stryszów. Today they belong to the parish in Zakrzów. The main site of religious worship in Leśnica is the chapel of Saint Adalbert. After the political changes in Poland and the restoration of local self-governments, starting from 1990, social and cultural life in Leśnica has flourished, centered around the residents association and a civic center situated in the middle of the village.

Verslo modelių transformacijos klasteriuose: skaitmenizavimas, žiedinė ekonomika ir Europos Žaliasis Kursas

Rita Remeikienė — 2023-07-11

TRANSFORMING BUSINESS MODELS IN CLUSTERS: DIGITALIZATION, THE CIRCULAR ECONOMY AND THE EUROPEAN GREEN DEAL

The monograph prepared by the group of researchers examines the problem of improving the transformation of business models in clusters. The importance of this issue is manifested in the fact that in the conditions of globalization, with increasing international competition, there is a need to improve business models focused on international value chains, to transform them taking into account the challenges posed by digitization, the circular economy and the green deal, the impact of which on the transformation of business models in clusters has not yet been holistically examined.
The monograph summarizes the authors’ long-term research related to the evolution of cluster business models in the context of digital transformation, circular economy and the European Green Deal. Holistic paradigms formed on the basis of research, that clusters are groups of companies, organizations or other competitive entities operating in a certain geographical region or economic sector, are considered a form of business organization that increases business productivity in modern economic conditions, promotes innovative new partnerships even between competitors and significantly expands business opportunities as it allows participating entities to share resources, develop new technologies and benefit from synergies in implementing projects that promote knowledge development, dissemination and innovation.

Teofila z Jabłonowskich Sapieżyna (1742-1816)

Angelika Blinda — 2023-06-27

TEOFILA SAPIEŻYNA NÉE JABŁONOWSKA (1742-1816) – PRIVATE LIFE AND PUBLIC ACTIVITY

The publication is devoted to the biography of one of the most prominent female members of the Bar Confederation, Teofila Sapieżyna, née Jabłonowska, the wife of the grand krajczy of Lithuania, whose activity has not been the subject of an indepth analysis by historians.
The monograph is structured thematically and chronologically, and consists of seven chapters. Chapter One focuses on Teofila Sapieżyna’s life before the establishment of the Bar Confederation in 1768 – her ancestry, family ties, education and the early years of her marriage to Józef Sapieha. The next part of the publication presents the activity of the duchess in the Bar Confederation. In addition to listing her activities, the chapter presents her motivation, the people with whom she was in the closest contact at that time and the way in which she built her position among confederates. The third chapter is devoted to the duchess’s remarks on the current situation in Europe, the status of the Bar Confederation on the international stage, the directions of searching possible allies and her attitude to the activities of the confederates at European courts.
The further chapters focus on Teofila Sapieżyna’s stay in France. The fourth one, presents her attitude towards the preparations to the Partition Sejm and its proceedings, as well as towards the King Stanisław August and the international situation after the fall of the Bar Confederation. The main focus is put on the analysis of her relationship with the French court, particularly Maria Anna Ludwika Jabłonowska, princesse de Talmont, Françoise de Chalus, comte de Narbonne, and the daughter of King Luis XV Marie Adélaïde. This is of particular importance due to the fact that Teofila Sapieżyna’s standing with the royalty greatly strengthened her position among the confederates, earning her a reputation as a very influential person. On the other hand, she attempted to leverage her connections to draw the attention of the French elite to the situation that the Bar Confederation was in, and also to help her husband to obtain a military rank in the French army. The fifth chapter presents the social circle of the Sapieha family and their private life, including their increasing financial difficulties and the reasons why they decided to return to their homeland in 1777.

11 Małopolska Brygada Obrony Terytorialnej

Olgierd Grott — 2023-06-23

The book has several fundamental goals to achieve. The first one is to comprehensively present the 11 MBOT as a modern and dynamically developing military unit. Another is to show holistically the elements that build the ethos of the 11 MBOT through creating collective memory and cultivating traditions. The publication also aims to encourage readers to become better acquainted with the activities of the 11 MBOT operating in Małopolska, its patron General Leopold Okulicki, nom de guerre “Niedźwiadek,” and the units of the AK “Żelbet” Group, whose tradition the brigade has inherited.

500 lat dzwonu Zygmunta

Mieczysław Rokosz — 2023-06-19

Książka jest pokłosiem sympozjum odbytego 28–29 czerwca 2021 r. z okazji 500-lecia pierwszego rozbrzmienia z Wawelu Zygmuntowskiego dzwonu, który – jako parament liturgiczny – odzywa się też w najważniejszych momentach polskich dziejów i staje się świadkiem historii. Jest tu mowa o królu fundatorze, ale skupiono się też na słabiej rozpoznanych aspektach badawczych dzwonu Zygmunta, dotyczących m.in. metalurgii, mechaniki i akustyki samego dzwonu. Zwrócono uwagę na mistrzowską konstrukcję ciesielską dźwigającą Zygmunta i cztery inne dzwony. Przedstawiono wyniki badań dendrochronologicznych; opisano tak charakterystyczne dla sylwety katedry w pejzażu Krakowa konstrukcje hełmów wież wawelskich i ich przemiany. Zarysowano literacką legendę wawelskiego Zygmunta. W książce znajdziemy też rozdział o dramatycznym losie ,,brata” naszego dzwonu, również królewskiego dzwonu Zygmunta z katedry wileńskiej, a także o samej dzwonnicy katedralnej oraz jej dzwonach i zegarze na niej. Artykuł archiwistów z Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, będący wynikiem kwerendy w aktach Kapituły, z akrybią odnotowuje szczegóły dotyczące Zygmunta i wieży Zygmuntowskiej, pozostając świadectwem bezustannej pieczołowitej troski Kapituły o dzwon. I na koniec – postulatywny głos w dyskusji kampanologicznej uzasadniający konieczność badań i ochronę dzwonów, niepozbawiony wiadomości o nowych odkryciach starych dzwonów.

Bartłomiej Paprocki (ok. 1539 – 1614) herbu Jastrzębiec i jego krąg rodzinny

Marian Wolski — 2023-06-19

The figure of Bartłomiej (Bartosz) Paprocki has long been of interest to various researchers, especially literary scholars and, although to a lesser degree, also to historians. The majority of the literary scholars have critically assessed not only his literary output, but also Paprocki as an individual. He was chastised for his ignorance, intellectual impairment, weakness of character, corruption, and sycophancy.
These assessments resulted from his methodological shortcomings, but also from the scholars’ focus on his literary achievements only, with little to no regard for the period Paprocki had lived in, and not to mention even basic, knowledge about his family and the vicissitudes of his life.

Repatriacja amerykańskich jeńców wojennych i cywilów z radzieckich jednostek repatriacyjnych na terenie Polski w latach 1944-1945

Aleksandra Arkusz — 2023-06-16

THE REPATRIATION OF AMERICAN PRISONERS OF WAR AND CIVILIANS FROM SOVIET REPATRIATION UNITS ON POLISH TERRITORY IN YEARS 1944-1945

World War II drastically changed the previous international balance of power. It also resulted in far-reaching changes in the bilateral relations between the United States of America and the Soviet Union. Their alliance, forced by wartime circumstances, involved collaboration in the diplomatic, military, political and economic scope. One of the areas of the American-Soviet collaboration was also the mutual repatriation of prisoners of war and civilian internees liberated from German captivity. The problem emerged already in 1944 along with the Allied offensive and forced the Allies to take specific measures. It became a priority to develop mechanisms for concentrating the prisoners and internees, keeping their records, protecting them, providing them with appropriate living, medical and sanitary conditions (until they were transferred to the representatives of their states) as well as preparing specific repatriation procedures both in terms of transferring contingents and organizing means of transport and evacuation routes. Months of negotiations led to the agreement signed at the conference in Yalta on 11 February 1945.

Law and sustainability

Alessio Bartolacelli — 2023-06-14

Law fostering sustainability and sustainable development is one of the fastest-developing, most challenging legal disciplines globally. Sustainability has many different definitions, but its essence was articulated by the Brundtland Commission, tasked by the UN in 1987 to formulate a global agenda for change: “Sustainable development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs.” The edited volume Law and Sustainability analyses the ways on how law and legal profession should change and contribute to sustainability.

Samorząd krakowski

Zdzisław Noga — 2023-06-06

Szybki rozwój badań nad najnowszymi dziejami Polski, a zwłaszcza tocząca się dyskusja nad istotą przełomu politycznego roku 1989 i jego skutkami przyniosły w ostatnim czasie obfitość opracowań poświęconych początkom polskiej transformacji. Co charakterystyczne, brakuje wśród nich poważnych badań i analiz dotyczących problemu odbudowy samorządu terytorialnego. A przecież to narodziny samorządu w roku 1990 w Polsce uznać należy za ostateczne – zwłaszcza w wielkich miastach – przełamanie syndromu państwa komunistycznego. Samorząd to bowiem obywatelskość. Nie przypadkiem też komitety obywatelskie odniosły w maju 1990 roku – w pierwszych prawdziwie demokratycznych wyborach w Polsce – tak spektakularny sukces.
Po ponad trzech dekadach od tych historycznych wydarzeń Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa postanowiło wybić się na refleksję nad istotą samorządowego przełomu w Krakowie roku 1990. Służyła temu konferencja pt. „Samorząd krakowski. W trzydziestolecie odrodzenia”, która – z dwuletnim opóźnieniem spowodowanym pandemią – odbyła się w ramach organizowanego przez nasze towarzystwo od ponad czterdziestu lat cyklu sesji naukowych „Kraków w dziejach narodu”. Owocem konferencji, która miała miejsce 14 maja 2022 roku w gościnnych progach Muzeum Krakowa, jest poniższy tom zawierający zarówno wygłoszone referaty, jak i zapis debaty, w której wzięli udział uczestnicy historycznych wydarzeń roku 1990.

Miejski klub sportowy Kalwarianka w Kalwarii Zebrzydowskiej (1923-2023)

Lesław Lassota — 2023-06-06

„KALWARIANKA” MUNICIPAL SPORTS CLUB IN KALWARIA ZEBRZYDOWSKA (1923-2023). A SMALL CONTRIBUTION TO THE TOWN’S HISTORY AND SPORT

“Kalwarianka” Sports Club dates back to 1923. The club originally functioned under different names as an independent football section of “Sokół” (“Falcon”) Gymnastic Association, established in 1898. During the first period of the club’s existence, the team was mostly made up of young local residents, students, and apprentices in different trades and crafts (mainly carpentry). In 1939, “Kalwarianka” was officially accredited by the government authorities. During the German occupation (1939–1945), the club was an underground organization, playing matches with teams from neighboring localities. After 1945, it had different fortunes. Due to political reasons, the name “Kalwarianka” was only restored in 1957. In 1955, playing under the name “Kalwaria,” the local footballers clinched the Polish championship title of “Start” sports association.

Pokolenie Solidarności. Antologia

2023-05-30

Konkurs literacki „Pokolenie Solidarności” został zorganizowany przez Instytut Literatury w 2021 roku dla uczczenia 41 rocznicy powołania NSZZ „Solidarność” oraz 40 rocznicy wprowadzenia stanu wo - jennego. Do konkursu przyjmowano trzy formy literackie: opowiadania, powieści oraz utwory non-fiction (w tym dzienniki, wspomnienia, reportaże i biografie), których tematyka dotyczyła historii, działalności lub spuścizny NSZZ „Solidarność”. Do udziału w konkursie – poza kategoriami przeznaczonymi tylko dla działaczy „Solidarności” — mógł przystąpić każdy. Nadesłane prace oceniało jury w składzie: prof. dr hab. Michał Januszkiewicz, prof. dr hab. Piotr Müldner-Nieckowski, dr Paweł Nowakowski oraz dr Jarosław Szarek (przewodniczący).

W Antologii publikujemy utwory, którym w konkursie literackim „Pokolenie Solidarności” przyznano trzy pierwsze miejsca w kategorii opowiadanie, oraz teksty wyróżnione w kategorii non-fiction.

Katedra krakowska i archiwum kapitulne na Wawelu (szkice historyczne)

Jacek Urban — 2023-05-26

THE CRACOW CATHEDRAL AND THE ARCHIVES OF THE WAWEL CATHEDRAL CHAPTER (SKETCHES IN HISTORY)

The early 11th-century Burgundian monk and author of Historiarum libri quinque, Rodulfus Glaber, wrote: “it befell almost throughout the world, but especially in Italy and Gaul, that the fabrics of churches were rebuilt, although many of these were still seemly and needed no such care; but every nation of Christendom rivaled with the other, which should worship in the seemliest buildings. So it was as though the very world had shaken herself and cast off her old age, and were clothing herself everywhere in a white garment of churches.”
This “white garment of churches” refers primarily to bishops’ cathedrals. Some were undergoing alterations, whereas others were newly built. It is to this period that the Wawel Cathedral dates back. Built around the year 1000, reconstructed in the Romanesque style in the 12th century and in the Gothic style in the 14th century, with further stylistic modifications to follow, it is exceptional and extraordinary. According to many it is a church one of its kind, a phenomenon: the coronation and burial church of Polish monarchs; the bishop’s cathedral; the shrine of St Stanislaus and St Jadwiga the Queen; the national pantheon. This extraordinary character of the Wawel Cathedral has been investigated by many authors, including Ludwik Łętowski (1859), Tadeusz Wojciechowski (1900), Michał Rożek (1980) or Bolesław Przybyszewski (2012). Each subsequent study concludes with the statement that the topic has not been exhausted and calls for further research.

Organizacje polskiej diaspory

Adam Żaliński — 2023-05-26

POLISH DIASPORA ORGANISATIONS: CURRENT CONDITIONS AND FUTURE PERSPECTIVES OF DEVELOPMENT

The book presents the current conditions and the future perspectives of development of Polish diaspora organisations. To achieve this goal, a wide-ranging study in 36 countries, on six continents, was employed. The survey delivered an up-to-date information concerning a comprehensive spectrum of social, political, and cultural phenomena determining the functioning of these organisations. Still, the first goal, both explanatory and diagnostic, was to build a coherent view of Polish immigrant organisations. The organisations were presented from a global perspective, but also with a consideration of their geographic and functional differences. The second objective of the work was to examine the state of the organisations from a perspective of an explanatory model describing the state of immigrant organisations present in the source literature. In addition, another task was to verify hypotheses drawn from the analysis of the available literature on Polish immigrant organisations. A broad sample created a chance for an adequate testing environment. The obtained results showed a very complex situation of the surveyed organisations, but also shed a new light on some of the aspects of their functioning. The discussion utilizes main insights from the study of the changing Polish diaspora organisations and puts emphasis on an intra-organisational perspective of their functioning.

Protokoły posiedzeń Wydziału Profesorów i Doktorów Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1817–1833)

Andrzej Dziadzio — 2023-05-26

RECORDS OF MEETINGS OF THE FACULTY OF PROFESSORS AND DOCTORS OF LAW OF THE JAGIELLONIAN UNIVERSITY. OPINIONS ON THE APPLICATION OF THE NAPOLEONIC CODE BY THE COURTS IN THE FREE CITY OF CRACOW

The present volume includes the records of meetings of the Faculty of Professors and Doctors of Law of the Jagiellonian University in the years 1817–1833 and is devoted entirely to the examination of appeals against unanimous judgments of a court of first instance and the Court of Appeal. Based on Article 15 of the Constitution of the Free City of Cracow of 1815, the Faculty of Professors and Doctors of Law examined the admissibility of lodging an appeal to the Court of Third (Last) Instance against two unanimous judgments of the Court of Peace or the Tribunal of First Instance and the Court of Appeal. This was possible in civil cases, and de facto also in criminal cases, when the Faculty found that the adjudicating courts had violated the provisions of substantive law or civil procedure. It is worth noting that the reviewing by the Faculty of the application of civil law by courts was an original solution, unprecedented in other legal orders. This is because it combined the old German procedure of sending the files of a court case to a law faculty in order to make a ruling, i.e. the so-called Aktenversendung, with the institution of French cassation. The source material on which the volume is based includes the well-preserved records of meetings of the Faculty of Professors and Doctors of Law of the Jagiellonian University, kept in the Jagiellonian University Archives, as well as court records in the collection of the National Archives in Cracow (”Archives of the Free City of Cracow”). The present publication is a result of research conducted at the Faculty of Law of the Jagiellonian University and co-financed by the National Science Center, which focused on the application of the provisions of the Napoleonic Code (Code civil) by the courts of the Free City of Cracow. The study established that out of nearly 1,000 legal opinions issued by the Faculty Professors and Doctors of Law of the Jagiellonian University, almost 80% concerned Cracow courts’ application of substantive civil law, in which the dominant position was held by the provisions of the law of obligations, and then of property law (especially mortgage law) and inheritance law (matters regarding matrimonial law clearly played a lesser role). The present collection of opinions issued by the Faculty of Professors and Doctors of Law of the Jagiellonian University is an invaluable source for research on the history of application of the Napoleonic Code in Poland in the first half of the 19^th century. The use of the collection will be facilitated by the scholarly apparatus including biographical information on the professors of the Faculty, as well as participants in court proceedings whose course and results were subject to evaluation by the Faculty of Professors and Doctors of Law of the Jagiellonian University.

Z Pasztunistanu

Jadwiga Pstrusińska — 2023-05-26

Niniejsza książka zawiera przekłady wytrawnej znawczyni przedmiotu na skalę międzynarodową, prof. Jadwigi Pstrusińskiej. Przedstawiony zbiór obejmuje rozmaite rodzaje i gatunki literatury pasztuńskiej właściwie od początku jej istnienia niemal do dzisiaj. Antologia uwzględnia zarówno to, co nazywamy literaturą „wysoką”, jak i „ludową” – poezję, prozę oraz tzw. małe formy literackie, czyli przysłowia. (...) Książka jest adresowana zarówno do badaczy Orientu, jak i studentów, a także innych Czytelników zainteresowanych literaturą powszechną. Niniejsza publikacja niewątpliwie wzbogaca polską bibliotekę orientalistyczną.

Z recenzji prof. dr. hab. Marka M. Dziekana

Sufizm w polityce, polityka w sufizmie

Agata Maria Karbowska — 2023-05-25

SUFISM IN POLITICS, POLITICS IN SUFISM. TURKEY IN THE YEARS 1958-2001

The publication Sufism in Politics, Politics in Sufism. Turkey in the Years 1958-2001 concerns a complex phenomenon of the influence of Sufism on the modern politics, mentality and social life of the Turkish people, taking into account the influence of politics on this phenomenon. The modern Turkish politics depends on many factors – the influence of Muslim environments constitute one of them; the role of politicians from the Naqshbandi brotherhood is still very significant. This movement was favourable to assimilation of Islam with some elements of secularism, developed dynamic interactions in the society and generated new solutions. The Muslim folk religiousness, still insufficiently studied and combined with a specific traditional worldview, constitutes one of the most important variations of the Turkish political Islam.

Ksiądz profesor Szczepan Szydelski (1872-1967)

Józef Wołczański — 2023-05-24

REVEREND PROFESSOR SZCZEPAN SZYDELSKI (1872-1967): A POLITICIAN AND SOCIAL ACTIVIST

Rev. prof. dr hab. Szczepan Szydelski (1872-1967) was undoubtedly one of the most exceptional Roman-Catholic priests in the social and religious circles of Eastern Lesser Poland in the first half of the 20^th century. His activity, still admired today, from his pastoral duties, to didactic and academic work at the Jan Kazimierz University in Lwów, to high posts in the national and Lesser Poland Province structures of the Christian Democratic Party and other political groups, Lwów City Council, Polish Parliament, social associations and charities.

Fizinių asmenų bankroto procesas

Remigijus Jokubauskas — 2023-05-17

BANKRUPTCY PROCEEDINGS OF NATURAL PERSONS

This book deals with the legal issues related to bankruptcy proceedings of natural persons. The problems of indebtedness of natural persons which lead to their insolvency require complex legal assessment.
In Lithuania, the insolvency problems of natural persons were acknowledged on 10 May 2012 when the Law on Bankruptcy of Natural Persons (hereinafter – LBNP) was adopted which entered into force on 1 March 2013. The purpose of the LBNP was to regulate bankruptcy proceedings of a natural person, farmer, or other natural person pursuing individual activity and acting in good faith. Also, the LBNP aims to ensure that creditors’ claims are satisfied according to the procedure established by this law in order to strike a fair balance between the interests of the debtor and creditors. Until the adoption of the LBNP, the concept of the insolvency of natural persons was not established in Lithuanian insolvency law and payment of debts was carried out only using the enforcement procedures established in the Code of Civil Procedure of the Republic of Lithuania. The lack of regulation of the bankruptcy proceedings of natural persons not only caused the problem of forum shopping when a debtor would seek to commence insolvency proceedings in other countries, but also failed to secure the interests of creditors. Moreover, the adoption of the LBNP provides certain mechanisms for the social protection of debtors and their family members and requires the protection of their right to their dignity and basic needs.

Historia i charakter

Józef Ruszar — 2023-05-17

Pamięć historii, dawnej i nowej, pozwala nam przetrwać jako narodowi, a nie tylko jako masie etnicznej. Stąd też pomysł audycji w Radiu Wolna Europa – serii rozmów z przedstawicielami pokolenia Armii Krajowej: Janem Karskim, Jerzym Lerskim i Janem Nowakiem-Jeziorańskim, oraz – na koniec – ze Stefanem Korbońskim. Wybór nie jest przypadkowy. Trzej pierwsi rozmówcy odgrywali szczególną rolę w czasie II wojny światowej: pełnili funkcję emisariuszy krążących między podziemnymi władzami polskimi w okupowanej Polsce a rządem polskim na emigracji. […] Czwarty z rozmówców – Stefan Korboński – to z kolei ostatni Delegat Rządu na Kraj i autor zwięzłego opisu struktury Polskiego Państwa Podziemnego, którego był współtwórcą, a na koniec szefem. Wszystkie rozmowy zostały przeprowadzone na początku 1986 roku w Stanach Zjednoczonych. Z Janem Karskim w San Francisco, z pozostałymi w Waszyngtonie. Razem stworzyły one siedem odcinków audycji „Historia i charakter”. Skąd nazwa? Miała wskazywać na szczególne predyspozycje rozmówców – ludzi dzielnych, którzy swą inteligencję, zdolności i odwagę oddali na służbę Narodowi i Polsce.

Ze wstępu

Obywatel w centrum działań e-administracji w Unii Europejskiej

Sławomir Dudzik — 2023-05-12

CITIZEN-CENTRIC E-GOVERNMENT IN THE EUROPEAN UNION

The monograph was developed as the second in a series on e-government – Krakow Jean Monnet Research Papers – as part of the Jean Monnet Module project, implemented by the Chair of European Law of the Jagiellonian University entitled “E-government – European challenges for public administration in EU Member States and partner countries/eGovEU+.” The book presents an analysis of the implementation and functioning of e-government in Poland and Europe, with particular emphasis on the impact of information and communication technologies on the activities of public administration done for the benefit of citizens. The monograph also shows the threats related to the digital transformation of administration and the need to acknowledge the central place of a human in this process. The monograph addresses researchers dealing with administration, administrative and European law, and practitioners. We hope the publication will broaden the knowledge about the digitization of administration and will encourage further studies in this field.

Komunikowanie polityczne w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej

Andrzej Ciepły — 2023-04-28

Od 24 lutego 2022 r. ze szczególną uwagą i niepokojem decydenci polityczni oraz społeczność międzynarodowa śledzą wojnę rosyjsko-ukraińską. Konflikt ten ma nie tylko wymiar militarny, ale jest także wojną komunikacyjną, która toczy się równolegle z działaniami wojsko - wymi, dyplomatycznymi, medialnymi, w tym dezinformacyjnymi. (…) W toczącej się na wielu frontach wojnie również na polu walki informacyjnej wykorzystywane są zarówno stare, jak i nowe media. W większości służą one nie do celów informacyjnych, ale przede wszystkim perswazyjnych i propagandowych.

Celem niniejszej publikacji jest analiza i ocena praktyk komunikacji politycznej i strategicznej stosowanych podczas toczącego się konfliktu rosyjsko-ukraińskiego. (…) Adresujemy ją przede wszystkim do politologów, medioznawców, ale także do wszystkich zainteresowanych procesami związanymi z wydarzeniami na arenie międzynarodowej oraz komunikowaniem politycznym.

Ze wstępu dr hab. Moniki Ślufińskiej, prof. UJ

Szklany mur

Zbigniew Kubikowski — 2023-04-24

Oryginalność Szklanego muru polega na przekroczeniu granic tradycyjnej historii literatury. Wybitny krytyk literacki zamiast rejestrować nazwiska, tytuły, daty obrał perspektywę socjologiczną.
Obrazowym ekwiwalentem szklanego muru są w aranżowanej według mody lat siedemdziesiątych luksfery, a w sztuce niektóre instalacje Jana Berdyszaka lub Alojzego Gryta. Najpiękniejszy jest przedmiot, którego nie ma? Czy krytyk aludował do utworu Zbigniewa Herberta? Niekoniecznie. Raczej szklany mur to wyrażenie – i wyobrażenie – które nawiązuje do formuły Stendhala, zgodnie z którą powieść – to zwierciadło przechadzające się po gościńcu. Zamiast lustra polska proza narracyjna w latach 1945-1980 przypominała nieprzeniknione tafle, na których nie tylko widać niewiele, ale też nie sposób się przez nie dotknąć, czyli bezpośrednio przekazać emocje, zbliżyć się, uścisnąć dłoń. Korelacji z plastyką znajduje się tu więcej. Motyw muru niesie konotacje egzekucji lub sytuacji tragicznych, bez wyjścia. Odpowiada on doświadczeniom pokoleń, które z autopsji znają grozę wojny.

Rzeczpospolita Tłumacka

Danuta Nespiak — 2023-04-24

Tłumacz – jedno z wielu miasteczek, które zrodziła kultura dawnych Kresów – dynamiczna, wieloetniczna, owocna, intrygująca nas dziś, choć kiedyś tak często tragiczna w swym przebiegu. Wciąż czeka ona na historyków, którzy potrafiliby oddać jej rzeczywisty, to jest wielobarwny i wielowymiarowy obraz. I podobnie, miasteczka takie jak Tłumacz czekają na swoje mikrohistorie. Niniejsza książka prowadzi nas ku takiej właśnie historiografii dawnych Kresów, jakiej potrzebujemy. Uwzględniającej współtworzenie dziejów tamtych miejsc przez ludzi różnych tożsamości – Rusinów, Polaków, Ormian, Żydów, Niemców, Austriaków, Ukraińców. Ukazującej przemienność i przemijanie faz historycznych, wykreowanych przez państwowości kolejno Rusi, Królestwa Polskiego, Austrii (w postaci jej prowincji Galicji, złączonej z mityczną Lodomerią), nowoczesnej Polski (lat międzywojennych), aż po dramatyczną zagładę doby drugiej wojny światowej.

z posłowia dr. hab. Andrzeja A. Zięby

PRL w narracji muzealnej 1989-2017

Maria Wąchała-Skindzier — 2023-04-21

THE POLISH PEOPLE’S REPUBLIC IN THE MUSEUM NARRATIVE OF 1989–2017

The main goal of this dissertation is to analyse the representation of the Polish People’s Republic in the museum narrative. The dissertation is written from a narrative perspective and from the point of view of new museology with the help of research categories such as the narrative museum, communicative, cultural, and collective memory, historical representation, heritage, historical policy, etc.
The research method is twofold. First, a quantitative analysis is performed of statistical data, i.e. a list of temporary and permanent exhibitions devoted to the Polish People’s Republic and displayed in Polish museums between 1989 and 2017. The list was compiled on the basis of queries sent out to the Polish museums featured in the database of the National Institute for Museums and Public Collections and was verified by the author.

Litwini a litewscy Polacy, Litwa a Polska 1988-1994

Vladas Sirutavičius — 2023-04-20

LITHUANIANS AND LITHUANIA’S POLES, AND LITHUANIA AND POLAND IN 1988–1994

Two closely-related topics are discussed in this monograph. First of all, the author analyses the interaction of two ethnic groups – Lithuanians and Lithuania’s Poles – in the years 1988–1994. Most attention is dedicated to the Lithuanian-Polish ethnic conflict, or more precisely – the goal of Polish activists and organisations to establish national-territorial autonomy. The government of the Lithuanian SSR and later the Republic of Lithuania strictly rejected any efforts made by Poles to establish national-territorial autonomy. In essence, this kind of demand was viewed as a threat to the country’s territorial unity and its national sovereignty. Thus, this study seeks to explain what factors influenced the ethnic conflict between Lithuanians and Lithuania’s Poles, and also analyses the ethnic policy of the Lithuanian government (more specifically, of two political regimes – the LSSR and the Republic of Lithuania). The second topic discussed in this monograph is inter-state relations between Lithuania and Poland. In this study, the author seeks to answer the question of what factors determined the dynamics of relations between the two neighbouring states. Keeping in mind the fact that until March 1990 relations between the Lithuanian SSR and the People’s Republic of Poland were formal, as the nature of their relations was pre-determined and regulated by Moscow, most attention is given to the period following the reinstatement of Lithuania’s statehood. The author tries to explain the circumstances behind the signing of two of the most important inter-state agreements: the Declaration on Friendly Relations and Good-Neighbourly Cooperation (1992) and the Treaty on Friendly Relations and Good-Neighbourly Cooperation (1994). In negotiations on the regulation of inter-state relations, agreement could not be reached on two matters: the guarantee of national minority rights and the so-called assessment of the past. Poland’s negotiators were particularly insistent on the first matter, seeking to include as many regulations that extended minority rights as possible into the agreements, while Lithuanian diplomats focused more on the second matter, demanding recognition in one form or another of Żeligowski’s aggression against Lithuania.

Rosja wobec wymiaru wschodniego Europejskiej Polityki Sąsiedztwa Unii Europejskiej

Olesia Tkachuk — 2023-04-20

RUSSIA’S POSITION TOWARDS THE EASTERN DIMENSION OF THE EUROPEAN UNION’S EUROPEAN NEIGHBOURHOOD POLICY

The development of cooperation between the European Union (EU) and six post-Soviet republics (Armenia, Azerbaijan, Belarus, Georgia, Moldova and Ukraine) over the last two decades has evolved from the principles and mechanisms established under the European Neighborhood Policy (ENP) to instruments and processes initiated with the inauguration of the Eastern Partnership programme. However, from the very beginning, the participation of partner countries in both of the above-mentioned EU cooperation proposals was very different. Belarus was not interested in participating in them, and the position of Armenia and Azerbaijan was ambivalent, and thus three countries (Georgia, Moldova and Ukraine) took full advantage of the EU cooperation offer. In particular, they signed Association Agreements with the European Union, including Deep and Comprehensive Free Trade Areas, while committing themselves to internal political, economic and social reforms. In 2022, the prospect of EU membership was opened to them. In reaction to the rapprochement of Georgia, Moldova and Ukraine with the EU, the Russian Federation, treating the post-Soviet area as its own sphere of influence, used instruments such as political, economic and energy pressure, a trade embargo and military force against these countries. On the one hand, the Russian authorities emphasized the sovereign right of each state to develop relations with various partners, while on the other hand, they tried to limit the presence of Western structures in the post-Soviet area. Therefore, Moscow’s position on the ENP and the Eastern Partnership was critical, although initially the EU’s neighborhood policy was treated as a “natural aspiration” of the EU to establish a “forward-looking strategy for relations with the countries surrounding it”. Nevertheless, over time, the ENP, and later also its eastern dimension in the form of the Eastern Partnership, began to be perceived by Russia as a threat to its own national interests, recognizing that their goal is to separate the aforementioned post-Soviet republics from the Russian Federation, and thus to weaken its position in international relations.

Krajobraz (po) rewolucji

Leszek Porębski — 2023-04-14

A (POST-)REVOLUTIONARY LANDSCAPE: SOCIAL CHANGES AS A CONSEQUENCE OF THE DEVELOPMENT OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES

The primary aim of the book is an attempt to look at the current picture of the relationship between social life and information and communication technologies (ICT), from the perspective of forecasts and assessments that were made in this regard several decades ago. At the root of this text, therefore, is a desire to determine the extent to which the hopes and fears expressed in public debate concerning the emergence and spread of the Internet and related technologies proved accurate, and the extent to which the expectations about society of the future voiced by various circles turned out incorrect. A number of related and more specific problems are clustered around this basic issue, which are also of interest. Thus, the text is definitely more of a venture into the realm of social thought, the values that underlie the democratic order and the dynamics of social development than a review of empirical studies documenting specific phenomena and processes.

Moja niepodległość

Piotr Poniedziałek — 2023-04-11

Praca nad tą książką zaczęła się od próby napisania historii wydawanego w latach osiemdziesiątych XX wieku podziemnego czasopisma „Zomorządność”, w którą to działalność byłem zaangażowany osobiście. Bardzo szybko jednak stwierdziłem, że jest to niemożliwe, bo brakuje materiałów, na podstawie których mogłaby powstać. Nikt z nas ze zrozumiałych względów niczego nie zapisywał. Nie ma też żadnej korespondencji, bo wszystko omawiało się ustnie w bezpośrednich kontaktach. Poza tym każdy z nas prowadził swoją działalność do pewnego stopnia niezależnie, opierając się na własnych kontaktach. Pozbieranie tego wszystkiego w całość uznałem za rzecz niewykonalną. Ponadto taka publikacja byłaby, co tu dużo mówić, po prostu nudna.
Doszedłem też do wniosku, że większą wartość będzie miało ukazanie mojej działalności w szerszej perspektywie historycznej i środowiskowej. W związku z tym uznałem, że powinienem sięgnąć do swoich korzeni. Wkrótce okazało się jednak, że moje wspomnienia są niekompletne albo łączą na przykład dwa wydarzenia w jedno. Natomiast historie rodzinne, które znałem z przekazów, wymagały uściślenia i zweryfikowania. Musiałem skorzystać więc z różnych dokumentów oraz wspomnień członków mojej rodziny, znajomych, kolegów i koleżanek.
Największe problemy miałem z chronologią. Niestety, dokładne umiejscowienie w czasie różnych wydarzeń okazywało się często niemożliwe. Starałem się jednak zrobić to tak rzetelnie, jak tylko mogłem.
Dialogi odtwarzałem oczywiście z pamięci, więc na pewno różnią się trochę od toczonych przez nas rozmów, ale myślę, że wiernie oddałem ich charakter oraz używane słownictwo. Celowo jednak ich nie autoryzowałem, zdając sobie sprawę z tego, że jeżeli w ogóle ktoś te rozmowy pamięta, to najprawdopodobniej każdy inaczej niż pozostali. Uzgodnienie wspólnej wersji byłoby zatem niemożliwe.
Mogę w każdym razie zapewnić, że wszystkie wydarzenia opisane w niniejszej książce są prawdziwe, a ich przebieg jest zgodny z rzeczywistością.

Ateistyczne korzenie ponowoczesności

Roman Rożdżeński — 2023-03-27

SŁOWEM „PONOWOCZESNOŚĆ ” określa się zwykle ten najnowszy okres kultury Zachodu, w którym teraz żyjemy, a który nastąpił po jej nowoczesnym okresie, radykalnie mu się przeciwstawiając. Albowiem główną cechą ponowoczesności jest utrata wiary w nieograniczone możliwości ludzkiego rozumu i bezgraniczny postęp, ta zaś wiara była czymś typowym dla nowoczesnej mentalności, zainspirowanej oświeceniową ideologią.
Okres ponowoczesności zaczął się w drugiej połowie XX wieku, gdy kręgi zachodniej lewicy uznały, że straszliwe zbrodnie sowieckich komunistów oznaczają klęskę nowoczesnego paradygmatu rewolucji, który wiązał się ze stosowaniem przemocy, terroru i doprowadził do ludobójstwa. Postawiło to przed zachodnią lewicą pytanie: w jaki sposób można by dokonać marksistowskiej rewolucji w krajach Zachodu bez przemocy i terroru? Odpowiedzi w tej kwestii udzielili zachodni marksistowscy intelektualiści, reprezentujący tzw. marksizm kulturowy. Według nich rewolucji w zachodnich krajach należy dokonywać w sposób pokojowy, zastępując stopniowo ich tradycyjną kulturę marksistowską ideologią. Od tamtego czasu szeroko rozumiana zachodnia lewica, kierując się ich wskazaniami, swoimi wieloletnimi działaniami kształtowała tę ponowoczesną postać kultury, która obecnie dominuje w krajach zachodnich.

Ruchome obrazy

Agnieszka Wiktorowska-Chmielewska — 2023-03-27

Ruchome obrazy to powieść inspirowana życiem oraz twórczością Jerzego Ridana. Wydarzenia z biografii reżysera posłużyły do stworzenia narracji o człowieku, jego wyborach oraz sztuce. Śledząc losy głównego bohatera, trudno jednak oprzeć się odczuciu, że niektóre doświadczenia wydają się uniwersalne, przez co codzienność nabiera kształtów podróży, porażka staje się początkiem czegoś nowego, przystankiem do głębszych przemyśleń bądź wstępem do rozwoju. Ruchome obrazy okazują się więc kolejnym etapem, wyzwaniem, pokonanymi przeszkodami, zdobytymi celami, poszczególnymi klatkami taśmy filmowej.

Poza wątkami biograficznymi, ważnymi osobami oraz miejscami jak Kraków, Bydgoszcz czy Gruczno, mniej lub bardziej znanymi wydarzeniami historycznymi, można odnaleźć szereg nawiązań do dziedziny sztuki filmowej, m. in.: warsztat, język, proces powstawania i produkcji filmu.

Podobnie jak w życiu, w literaturze niezwykle ciężko jest uchwycić granicę między światem realnym a naszą interpretacją tego świata, dlatego również w Ruchomych obrazach rzeczywistość mocno miesza się z fikcją. Bez względu na proporcje między nimi, książka stanowi próbę upamiętnienia pięknego człowieka, którego autorka miała przyjemność spotkać na swojej drodze.

Posesja przy ulicy Krakowskiej pod numerem 30 na krakowskim Kazimierzu

Sławomir Dryja — 2023-03-27

THE PROPERTY AT 30 KRAKOWSKA STREET IN KAZIMIERZ, KRAKÓW: REVISITING HISTORICAL ISSUES AND RETRACING THE DEVELOPMENT OF THE STRUCTURES (FROM 16TH TO 18TH CENTURY)

The property at 30 Krakowska Street in Kazimierz, Kraków Revisiting historical issues and retracing the development of the structures (from 16th to 18th century)The book presents the history of and construction changes to the house at 30 Krakowska Street within the boundaries of the city of Kazimierz, currently part of Kraków. The property at 30 Krakowska St. is located in acompound delineated by streets and asquare dating back to the Middle Ages: Józefa (originally Sukiennicza, later Żydowska) Street from the north; Wolnica Square, part of the former Great Market Square in Kazimierz, from the south; Bożego Ciała Street from the east (previously an unnamed side street) and Krakowska Street from the west. It is aquadrilateral, irregular plot of land elongated along the east-west axis. It was separated out of the rear parts of the original plots adjacent to the market square, dating back to the time when the city area and its settle-ment plots were being staked out (initially from 1335). We believe that the separation of the aforementioned land as aself-contained property took place in the 15th century. Originally, it was asite for ahouse built mostly of wood, albeit with astone back room and acellar beneath. Towards the end of the 16th century and the early decades of the 17th century, when the property was owned by wealthy Kazimierz burghers, mainly Pukal and Cichoszowski families, ahouse with acomplete set of basements and adeep two-bay layout was built in lieu of the majority of the wooden house and older walls of the room and the cellar underneath were absorbed in the process. One might even say that the construction of boundary walls, which were built gradually, played akey role in the erection of the house; the wooden substance of smaller individual houses was preserved for acertain period of time.

Kolekcja medalików i krzyżyków Władysława Bartynowskiego

Krystyna Pawłowska — 2023-03-22

The aim of the book is to present a collection of medallions and crosses that belonged to Władysław Bartynowski (1832–1918). He was a collector of numismatic items, engravings, and antique books, as well as an antiquarian, a bibliophile, a book conservator and one of the earliest publishers of facsimiles of Polish antique books. He invented a method of reproducing coins and medals referred to in Poland as bartynotypia, i.e. “bartynotypy”, which makes it possible to create a copy of the original that is both a black-and-white print and a relief pressed into paper at the same time. Bartynowski bequeathed the majority of his collection to Cracow museums, namely the Czapski Museum and the National Museum, in recognition of which his name is commemorated on a donors’ plaque put up on the wall of Kraków’s Cloth Hall.

Lin Yutang – filozof sztuki życia

Magdalena Filipczuk — 2023-03-21

LIN YUTANG – A PHILOSOPHER OF THE ART OF LIFE: A STUDY OF KEY THEMES

The aim of this monograph is to present an interpretation of the works of Lin Yutang (1895-1976), a C hinese writer, thinker, translator, linguist, and inventor, from a philosophical perspective, with a special emphasis on the methods of contemporary comparative philosophy. Lin Yutang was, above all, a bilingual author and thinker, raised and educated simultaneously in two cultures, i.e. the Chinese tradition and the Christian culture of the English-speaking world. His immense erudition and intellectual ability naturally marked him out as an intermediary between the Chinese tradition and 20^th-century Western civilization; in both a literal and a metaphorical sense, he translated the works of Chinese culture for the Western reader. In his long life, Lin published more than sixty books, forty of which came out in English; only six of these were novels. The list of his nonfiction pieces is much longer and includes, e.g. short and long essays, monographs on ancient Chinese sages, such as Confucius, Laozi or Zhuangzi, and their translations and anthologies. Lin gained particular popularity with several highly applauded fiction books and an effort to transplant Chinese culture to the West. After the publication of My Country My People (1935) and The Importance of Living (1937), he rose to great fame as a “Chinese philosopher,” but his philosophical thought, scattered throughout his many writings, has rarely been the subject of academic research.

Słowa i gesty w komunikacji

Jolanta Antas — 2023-03-14

WORDS AND GESTURES IN COMMUNICATION: SELECTED WORKS

The book includes selected articles of Professor Jolanta Antas from the years 1981- 2022, published earlier in scientific journals and collective volumes. It comprises works divided into three topical chapters with 13 articles presented chronologically.

Wielka Wojna nad Dunajcem

Zdzisław Noga — 2023-03-03

Pierwsza wojna światowa była nazywana najpierw Wielką Wojną. Przyniosła ona rzeczywiście wiele nieszczęść na niespotykaną dotąd skalę. Siała śmierć i zniszczenie w całej Europie, także w ziemi tarnowskiej, gdzie została bestialsko zamordowana Karolina Kózkówna. Warto o tym przypominać w szerszym kontekście.
W książce przedstawiono szczegółowo sytuację militarną, działania bojowe w okolicach Zabawy. Pokazano nadto szarą codzienność ludności, życie społeczne i gospodarcze, a także aktywne starania polskich patriotów, których efektem było odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Druga część książki została poświęcona problematyce męczeństwa z perspektywy teologicznej oraz rozwojowi kultu bł. Karoliny Kózkówny.
To ważna lektura dla regionalistów, dla miłośników swojej „małej ojczyzny”, dla nauczycieli, wychowawców i młodzieży szkolnej nie tylko z ziemi tarnowskiej, ale z całej Polski. Jest interesującym studium przypadku, opartym na oryginalnym materiale źródłowym wydobytym z archiwów polskich, austriackich, rosyjskich i ukraińskich. Zawiera wiele nowych ustaleń i nieznanych dotąd, a istotnych i godnych zainteresowania informacji.

THE WAR MUST GO ON

Artur Gruszczak — 2023-02-24

Minął rok od brutalnej napaści zbrojnej Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Rosyjska agresja była ciosem w chwiejący się liberalny porządek międzynarodowy łączony z uniwersalnymi – jak się wydawało – wartościami i zasadami, takimi jak praworządność, suwerenność, pokój czy współpraca. Była również brutalnym aktem podważenia zrębów pozimnowojennego systemu bezpieczeństwa międzynarodowego, kwestionującym jego logikę oraz rewidującym mechanizmy utrzymujące go w stanie względnej równowagi.

Wybuch wojny w Ukrainie wstrząsnął fundamentami porządku międzynarodowego i wyzwolił energię, która podsyca działania zbrojne oraz odsuwa perspektywę pokojowego zakończenia wojny w odległą przyszłość. Ma to istotne konsekwencje nie tylko dla bezpośrednich stron konfliktu, tj. Rosji i Ukrainy, lecz także dla państw graniczących z obydwoma krajami, w tym Polski.

Niniejsza książka zawiera zestaw krótkich artykułów analityczno-prognostycznych napisanych przez naukowców z Katedry Bezpieczeństwa Narodowego, odnoszących się do zasadniczych aspektów wojny w Ukrainie i jej różnorodnych reperkusji, w szczególności skutków dla bezpieczeństwa Polski.

Państwo wobec korupcji

Jakub Purchla — 2023-02-22

STATE VS CORRUPTION: EFFICIENCY ANALYSIS OF THE CENTRAL ANTICORRUPTION BUREAU IN THE CAPACITY OF A SPECIAL AGENCY FOUNDED TO FIGHT CORRUPTION IN POLAND

This book offers a multifaceted analysis of the efficiency of the Polish state in its fight against corruption. As the Central Anticorruption Bureau (CBA) is considered one of the crucial instruments for fighting corruption, it starts from assessing the operation of that particular agency, founded in 2006. The CBA’s status of a special agency was of fundamental importance for the research question that the book answers. All such agencies always operate within the specific reality of a given state, and it is to the state that such agencies report. It is also the state that defines the scope and instruments of their operation. Therefore, it would be impossible to investigate the efficiency of the CBA in countering corruption without a broad research horizon. It was also necessary to include references to the condition of Polish State, institutional and legal solutions adopted after 1989, and the impact of corruption on Polish economic, social, and political life, whilst offering a broad treatment of the context of international experience in investigating and combating corruption. Such a scope of research returned conclusions concerning the State’s reaction to corruption and its perpetrators. All things considered, that reaction has been shown to be in principle surprisingly delayed and lenient.

Podstawy turkologii dla bałkanistów

Marek Stachowski — 2023-02-20

BASICS OF TURKOLOGY FOR BALKANISTS

Basics of Turkology for Balkanists offers a brief introduction to the little-known field of Rumelian studies, a discipline that concerns itself with the question of mutual influence between Turkish and the languages of the Balkans. At the same time, the author took advantage of this opportunity to present his own, hitherto unpublished views (see e.g. chapter 7).
Besides the Introduction, the work consists of seven chapters: 1) Terms, classification, and the presence of Turkish in the Balkans; 2) The most important features of the Turkish language (presented in 25 thematic subchapters); 3) Turkish dialects of Anatolia and Rumelia; 4) The Karamanlides and the Karamanli dialect; 5) The Gagauz people and language; 6) Transcription texts and rhyming dictionaries; 7) Sample problems in Rumelian studies. The whole is completed by a Turkish-Polish glossary, bibliography, and a list of abbreviations.
The aim of the book is to present problems in Rumelian studies in such a way as to enable the reader to independently navigate the specialist literature.

Metodyka pracy naukowej w filozofii

Paweł Polak — 2023-02-08

METHODOLOGIES OF DIGITAL HUMANITIES IN PHILOSOPHY. AN INTRODUCTION

The aim of the book is to present the key aspects of research methods in philosophy. Therefore, it is intended primarily for students of philosophy and doctoral students. The authors’ intention is to offer an introduction to independent philosophical work adopting the resources offered by digital humanities, a field which has recently revolutionized the humanities. Digital technologies have significantly changed the ways of working with texts. The introduction of digital tools into philosophy makes it possible to study its broader context and track distant connections between ideas, and significantly facilitates work on source material.
The book consists of seven chapters covering the main issues of modern methodology in philosophy. We begin by introducing how to study philosophy, how to find trustworthy texts, and how to benefit from using a library, which is the basic workplace for the humanist. Then we turn to the computer as an important tool of the contemporary philosopher, and discuss topics such as text editing, and the use of search engines for locating Internet resources. The third chapter is devoted to matters related to philosophical writing. We start with ethical issues, and then look at the main types of philosophical works. We also deal with the characteristics of the disseration as a genre. In the fourth part of the book, we discuss the formatting of lists of references and footnotes. The next chapter deals with the art of presenting one’s own research results – in this part of the book we outline the best practices in designing lectures and multimedia presentations.
In the last two chapters, which are mainly intended for PhD students. Firstly we address selected issues important for the management of bibliographic data and references in Zotero. Next we discuss the academic activities of a doctoral student, such as publishing academic articles, establishing one’s online academic reputation, important information about the doctoral dissertation, and the stages of the doctoral dissertation assesment process.

Akta sejmikowe województwa bełskiego

Michał Zwierzykowski — 2023-01-13

W 2020 r. ukazały się Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1572-1655. Wydawnictwo to było pierwszą z zaplanowanych trzech publikacji, których celem jest kompletna i nowoczesna edycja akt sejmiku bełskiego. We wstępie do tego tomu omówiono szczegółowo zarówno dzieje akt bełskich, jak i perturbacje związane z pierwszymi próbami ich edycji w zasłużonej serii „Akta Grodzkie i Ziemskie”. Dokonano tam również szczegółowej charakterystyki spuścizny zachowanej po niedoszłym wydawcy akt, Wojciechu Hejnoszu, która to spuścizna stała się pierwszą inspiracją do podjęcia na nowo próby edycji tego wielce interesującego i bardzo potrzebnego materiału źródłowego. W 2021 r. udało się wydać kolejny tom akt sejmikowych, noszący tytuł Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1696-1772 (1792). We wstępie do niego Czytelnik znajdzie krótko omówione przyczyny, które sprawiły, że jako drugi ukazał się tom obejmujący czasy saskie i stanisławowskie. Niniejszy tom jest trzecim i jednocześnie ostatnim z serii akt sejmiku bełskiego – obejmuje lata 1656-1695. Dzięki temu, że ukazuje się jako ostatni, jeszcze jesienią 2021 r. udało się wydawcom przeprowadzić uzupełniające kwerendy we Lwowie. Planowano wprawdzie dodatkowe kwerendy wiosną 2022 r., jednak na przeszkodzie stanęła bezprecedensowa i niczym nieuzasadniona napaść Rosji na Ukrainę. Dzięki pomocy i zaangażowaniu jednego z recenzentów wszystkich tomów, dr. Oleksija Winnyczenki, oraz pracowników Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie udało się jednak przygotować ostateczną wersję niniejszego zbioru do druku.

Hugo Kołłątaj jako duchowny

Piotr Maroszek — 2023-01-05

The dissertation examines Fr. Hugo Kołłątaj’s involvement in pastoral work, and church and patriotic activity, while also tackling the question of his faithfulness to the Catholic doctrine. The author relies on extensive material which comprises 70 unpublished and 84 published primary sources. The study aims to determine the scope of Fr. Kołłątaj’s pastoral activity and his involvement in Church affairs, focusing on his struggle to obtain benefices, his care for the parishes he was responsible for, his pastoral methods, and his proposals for church reforms. The source analysis takes into account the comparative prosopographic and chronological points of view.

Skoworodiana polskie

Denys Pilipowicz — 2023-01-04

POLISH SKOVORODIANS: THE RECEPTION OF THE PHILOSOPHICAL THOUGHT AND LITERARY WORKS OF HRYHORIY SKOVORODA IN POLAND

The literary work and philosophical thought of the Ukrainian thinker Hryhorij Skov-oroda (1722-1794) aroused keen interest in his contemporaries already during his lifetime. Compared to Socrates, he devoted his work to ethical issues, and his life was a reflection of teaching. Particular attention of scholars was attracted by the symbolic, often hermetic, ambiguous style of his works. you can find there numerous biblical reminiscences, and references to the ancient Greek and Roman tradition. The reli-gious character of Skovoroda’s thought with clear mystical inclinations found itself in the sphere of scientific interest also in Poland, which was largely due to the cen-turies-long coexistence of Poles and Ukrainians within the Commonwealth. Skovo- rodian’s monograph in Polish is an attempt to outline the reception of Skovoroda’s work in Polish science initiated by Adam Honory Kirkor in Krakow in 1874. Initially, it was shaped as part of broader synthetic works on the history of Ukrainian litera-ture and polemics around the Union of Brest. Apart from Kirkor’s work, this period resulted in a Polish-language study by the outstanding Ukrainian scholar Ivan Franko, a comparison of the thoughts of Skovoroda and the Ukrainian Orthodox polemi-cist Ivan Wyszeński conducted by Józef Tretiak, and in the interwar period Bohdan Łepki’s historical and literary synthesis published in Warsaw. The interwar period is a particularly fertile period in the study of Skovoroda’s philosophical thought. Ivan Mirchuk, as part of the articles presented in Przegląd Filozoficzny, analyzed Skovoro-da’s thought in the context of the concept of Ukrainian national philosophy. Jarosław Ulwański, in his doctoral dissertation published in Kwartalnik Filozoficzny, charac-terized Skovoroda’s philosophy from the perspective of the pantheistic trend, making a critical reflection on the current scientific achievements in this field. The central place in this period is occupied by the monograph Фільсофія Г.С. Сковороди, pub-lished in Warsaw in 1934 by the Ukrainian scholar Dmytro Czyżewski. Although the national affiliation of the author and the language of the work do not give grounds for including it in the Polish scientific discourse, the place and circumstances of its publi-cation as part of the activities of the Ukrainian Scientific Institute in Warsaw and the research perspective adopted in it, which for decades defined global research in this field, demands presentation of its assumptions and main conclusions. This period ends with an extensive article by Czesław Jastrzębiec-Kozłowski analyzing Skovoroda’s thought in the light of the messianic tradition of Józef Hoene-Wroński.

Książka – Naród – Religia

Grzegorz Nieć — 2022-12-22

The study presents the book culture of the Czech lands from the first appearance of writing there up to the end of the 18^th century. The Czech book culture dates back to the 9^th century when the territories of what is now known as Czechia belonged to the state of Great Moravia. Monks Cyril and Methodius were invited there to spread Christianity in a Slavonic language. Although their mission was not a long one, mainly due to German intrigues, it left lasting traces in the form of numerous historical records of Glagolitic literature and even more importantly, fostered the idea of recording the local tongue in writing.

Wojna, wojna, wojna!

Mateusz Wyrwich — 2022-12-22

Książka powstała przy wykorzystaniu hasłowych zapisków kodowanych przeze mnie w kalendarzu z okresu stanu wojennego, obejmujących przede wszystkim lata 1981-1982. Sięgających roku 1989, choć bardzo fragmentarycznych. Dziś odczytanych. Prostych, wydawać by się mogło, dla Służby Bezpieczeństwa i raczej mało komunikatywnych. Jednak, na szczęście, nigdy przez nią nieweryfikowanych, a dla mnie całkowicie zrozumiałych. Na przykład pod hasłem „Stefan” zapisywałem obecność w redakcji „Tygodnika Solidarność” na ulicy Batorego. „Wyjazd do Ostrołęki” to spotkania z Markiem Bemem, który był szefem kolportażu w „Tygodniku Wojennym”, jak i w „Samorządnej Rzeczpospolitej”. A wspomniana miejscowość to słynna bitwa z 1831 roku, w której Józef Bem odegrał niebagatelną rolę podczas powstania listopadowego. Kolejna postać to Antonio Salieri. Nauczyciel kompozycji Franca Szuberta. Pod tym pseudonimem umieszczałem spotkania z Piotrem Szubertem, pierwszym szefem kolportażu „Tygodnika Wojennego”. A nasze rozmowy z jego żoną Anią, zwaną Anicą, notowaliśmy jako „jego żona”. Podczas spotkań z Henrykiem Wujcem używałem terminu „Wyjazd do Zamościa”. Henryk w czasie wojny był „dzieckiem Zamojszczyzny”.

Fragment Wprowadzenia

Dwuelementowe struktury normatywne w prawie

Oskar Pogorzelski — 2022-12-21

SUMMARY OF THE BOOK “TWO-ELEMENT NORMATIVE STRUCTURES IN LAW”

The main goal of the book “Two-element normative structures in law” is to identify and characterize normative structures occurring in law containing two conceptually separate components. This task is accomplished by conducting a description of the concepts of legal norm found in the theory of law with emphasis on the cases in which legal norms appear in “pairs”. Presented book is mainly descriptive and reconstructive in nature, and the most frequently used method of research is a historical reconstruction of individual theoretical concepts and their criticism. The implementation of the adopted research goal is carried out through a detailed analysis of selected analytical concepts of norms, i.e.: Hans Kelsen’s theory of primary and secondary norms; recognition of the so-called “conjugated norms” that is sanctioning and sanctioned norm; the concept of primary and secondary rules of H. L.A. Hart; and distinction between the application and applicable norms by Eugenio Bulygin.

Zapiski podróżne

Symeon Lehacy — 2022-12-21

TRAVEL NOTES

Simeon Mardirosowicz Lehatsi (Armenian: Սիմեոն Լեհացի) was one of the most prominent representatives of the intellectual elite of Polish Armenians in the 17th century. He was a clerk, copyist, writer and traveler who visited many countries and left valuable travel notes, due to which in historiography he is often referred to as “the Armenian Marco Polo”, He wrote a lot, mostly as a copyist to earn money, but thanks to his travel notes and colophons of the manuscripts he copied, we have a lot of precious historical data about the people of his time. Simeon’s works are valuable in many respects and constitute an important source of information for historical, religious, linguistic, ethnographic, literary and architectural studies.

The book is accompanied by a CD with a facsimile of manuscript No. 12673 I from the collection of the National Library in Warsaw.
https://polona.pl/item/notatki-podrozne,MTMzMDYzNTM/4/#info:metadata

Wartości w językowym obrazie świata Litwinów i Polaków 3 / Vertybės lietuvių ir lenkų kalbų pasaulėvaizdyje 3

Kristina Rutkovska — 2022-12-20

Niniejszy tom zawiera teksty poświęcone konfrontacji dwóch dyscyplin: polskiej lingwistyki antropologiczno-kulturoweji rosyjskiej lingwokulturologii; omówiono sposób ujawniania się wartościowania w kulturemach oraz potrzebę wykorzystaniu źródeł gwarowych, ludowych i religijnych w badaniach nad litewskim językowym obrazem świata. Poszczególne artykuły zostały poświęcone analizie bardzo aktualnych we współczesnym świecie wartości – takich jak życzliwość, szacunek, odpowiedzialność, tolerancja – oraz opisowi pojęć określających zjawiska szkodliwe dla społeczeństwa: wojny, zagrożenia, śmierci, konfliktu, kryzysu, głupoty, kłótni, i in. Zamieściliśmy też artykuły poświęcone problematyce pogranicza polsko- -białoruskiego, analizie nazw narodowości, pojęć związanych z przyrodą i symboliką ptaków, utrwaloną w kulturze ludowej.

Filozoficzne koncepcje własnosci

Dariusz Juruś — 2022-12-19

PHILOSOPHICAL THEORIES OF PROPERTY: FROM PLATO TO MARX

All theories of property arose in a specific place and time and were an expression of political, social, economic and religious views of the time. They were also based on a specific vision of the world and man. Plato and Aristotle considered man first and foremost as a citizen who could become virtuous only in polis. St. Thomas, Hugo Grotius and John Locke claimed, that man was a divine creature. Immanuel Kant, in turn, considered man as an entity whose greatness and dignity lie in the rationality and autonomy of the will. Georg Wilhelm Friedrich Hegel and Karl Marx held that man is an individual that realizes himself through labor. Property was considered as an element that unites community (Aquinas) or as a source of inequalities (Rousseau). Sometimes property was associated with justice (Hume) or law (Rousseau, Bentham) and sometimes with liberty (Kant). For some philosophers private property was a source of prosperity and self-realization (Locke, Hegel, Bastiat) and for others a source of oppression and alienation (Proudhon, Marx). Some philosophers considered property as a natural right (Locke, Spooner) and others as a state institution (Hobbes). Property was considered as an instrument through which man can meet God’s will or as a tool which state applies to fighting inequalities (Mill).

Imiona ‒ dziedzictwo kultury

Sabina Jakubowska — 2022-12-18

GIVEN NAMES – A CULTURAL HERITAGE. CHANGES IN ANTHROPONYMY IN POLISH LOCAL COMMUNITIES AS REFLECTED IN THE ROMAN CATHOLIC PARISH OF JADOWNIKI (PODGÓRNE) IN MAŁOPOLSKA (1784–2005)

The study analyses historical and contemporary motivation behind given names in Polish local communities as reflected in the parish of Jadowniki in Małopolska (1784–2005). The work combines historical, linguistic, anthropological and cultural issues. Part I considers given names from a linguistic and cultural point of view: their history, their motivation, the anthropological interpretation of anthroponymic customs, and the act of naming from the philosophical perspective of idealism. Part II looks at given names used in Jadowniki from a chronological and geographical angle. The discussion begins with the earliest sources, but focuses on variation in anthroponymy in the years 1784–2005 as attested in baptismal records, taking into consideration polyonymy, the characteristics of the corpus of names, and, from a wider perspective, analogies from other local communities. Part III discusses factors contributing to the variation in terms of motivation behind given names in Jadowniki: its diversity; aspects related to religion, family and microhistory; and the influence of tradition, national consciousness, stereotypes, fashion, individual needs and emotions. The issue of consistency is also discussed in relation to naming twins. The study features an etymological and motivational dictionary of names used in Jadowniki. The conclusions support the claims that names are a testimony of human existence, and a cultural symbol and heritage, while also characterizing society and its changes.

Harmonia i dysonans

Beata Polanowska-Sygulska — 2022-12-17

HARMONY AND DISSONANCE: AROUND CONVERSATIONS WITH OXFORD PHILOSOPHERS

This collection consists of six essays that I wrote between 2019 and 2022, and memories of two scholars to whom I owe a great deal. The idea for the book occurred to me after the outbreak of the war between Russia and Ukraine in February 2022. Several months before the invasion of Ukraine I had read John Gray’s Feline Philosophy: Cats and the Meaning of Life (2020). Though this work – like most of Gray’s writings – gave me a lot to think about, I had no intention of putting my thoughts into words. Having published a number of articles on Gray’s philosophy, and above all a substantial monograph, 1 I had decided to confine myself to reading his future publications. Waking up on that memorable morning of 24 February 2022 was like being born into a new world.
Trying to come to terms with what had just transpired, I felt the urge to confront it with Gray’s most recent vision of ethical life. This is how my extended essay John Gray’s ethics and the war in Ukraine, written specially for this collection (the idea for which came to me at the same time), originated.

Jak Tadeusz Żeleński stworzył Boya

Dominika Niedźwiedź — 2022-12-16

HOW TADEUSZ ŻELEŃSKI CREATED BOY: STRATEGIES, SELF-FASHIONING, IMAGES

The book focuses on Tadeusz Boy-Żeleński (1874–1941), a Polish writer, translator and theatre critic, one of the major figures of Polish culture before World War II. The volume offers a new perspective on the evolution of the writer’s literary autobiography and image, the self-fashioning strategies that he used and the games that he played with his readers. At the same time, the book is a story of a little-known Boy-Żeleński: Boy as a publisher, Boy as a journalist and Boy as a creator. He was an excellent translator of such authors as Proust, Villon, Rabelais, or Balzac, the author of Słówka [Little Words], still recognized in Poland, and scripts performed by the cabaret “Zielony Balonik” [Green Balloon], a poet, a writer, and a commentator. At the same tame, he appears to be a master of self-fashioning, a public relations specialist, and a copywriter, although these concepts were most likely unknown in his time. Taking advantage of the power of the press, Boy presented himself to the readers in such a way that would meet their expectations, while protecting his privacy and guarding his most intimate secrets. He made this effort partly in rejection of the image imposed on him by his milieu, adopting and transforming selected elements of this image obtained in the process of literary communication.

Ocalone z kipiszu

Stefan Szaciłowski — 2022-12-14

W latach 1975-1983 w ramach Teatru Akademickiego KUL prowadził zespół Sceny Słowa i wystawił 11 premier. Po 1989 r. wycofał się z działalności politycznej i zajął się reżyserią w polskich teatrach (Poznań, Szczecin, Częstochowa, Olsztyn, Kalisz, Białystok, Toruń, Bielsko-Biała, Jelenia Góra, Płock, Rzeszów i in.). Publikował teksty literackie i publicystyczne w „Akcencie”, „Dialogu”, „Tygodniku Powszechnym” (w latach 70. XX w.) oraz w „Spotkaniach. Niezależnym Piśmie Młodych Katolików” (m.in. jako Jan Grabiecki, J.G., Konstanty Goniewski). Wyróżniony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności.

Nacjonalizm świecki w Polsce

Jan Stachniuk — 2022-12-14

SECULAR NATIONALISM IN POLAND

Jan Stachniuk represented a completely exceptional trend on the Polish ideological and political stage. Although he did not greatly influenced the Polish political, social and economic thought, his activity is worthy of note. Monographs concerning his person and a group called Zadruga founded by him constitute the evidence of his importance – and the term „Zadruga” meant an Old Slavonic, Old Polish ancestral and economic community: Zadruga eine volkische Bewegung in Polen [Zadruga – the Folk Movement in Poland] (Bonn 1982) and Słowiański ruch Zadruga [Slavonic Movement Zadruga] (Warszawa 2015), by Stanisław Potrzebowski, Religia, cywilizacja, rozwój wokół idei Jana Stachniuka [Religion, Civilisation and Development Around the Idea of Jan Stachniuk] (Kraków 2002) by Bogumił Grott, Neognoza polska [Polish Neo-Gnosis] (Kraków 2004) by Jan Skoczyński, and Człowiek – mit – kultura. Myśl społeczno-historiozoficzna Jana Stachniuka [Man – Myth – Culture. Social and Historiosophical Thought of Jan Stachniuk] (Toruń 2008) by Radosław Siedliński.

Ślady

Jarosław Broda — 2022-12-14

Ta książka opowiada przede wszystkim o moim życiu społecznym. Składa się z trzech części. Pierwsza, Ślady internowania, stanowi dokumentalny zapis mojego internowania w stanie wojennym; zawiera listy, które pisałem z więzienia do rodziców, i wiersze, także pisane w więzieniu. Druga część, Ślady oporu, to rodzaj aneksu do poprzedniej relacji; opowiada o mojej działalności społecznej i opozycyjnej. Ostatnia część, Ślady twórczości – Rodowód nieskończony, to przypomnienie wybranych wierszy napisanych przed internowaniem i po wyjściu z więzienia, do roku 1990. Wierzę, że zamieszczone w książce teksty przedstawiają istotny fragment losu tej części pokolenia, do której należę.

Translation

Maria Piotrowska — 2022-12-13

The main aim of the book is not only a historical and contemporary overview of translation research models and methods but also the author’s critical analysis of the state of the art in Translation Studies and a commentary of the progress of the discipline; as indicated in the chapter titles, which are called “Reflections.” The monograph is structured around seven major areas of reflection upon translation and the field of multi-dimensional translation research, and its particular chapters concern chronologically: translation metaphors, historical perspectives on translation, translation – culture interrelations, with particular focus on ethnography of translation; translator competence, translator’s decision-making and intuition. The last chapter offers “a map of Translation Studies”, which demonstrates its dynamism, diversity, complexity, inter- and multidisciplinarity. The palimpsest metaphor that concludes translation reflections and refers back to the first chapter, defines translation as a complex sequence of experiential layers and inspirations “we live by”, as indicated in the title of the classic of cognitive linguistics by Lakoff and Johnson (1980), which the monograph title alludes to.

Rzeczywistość hybrydalna

Sylwia Jaskuła — 2022-12-12

Współczesny świat, w którym obecny jest człowiek, tworzą dwie wzajemnie przenikające i uzupełniające się przestrzenie: klasyczna i wirtualna. Ich zróżnicowana funkcjonalnie konfiguracja, umożliwiająca wzajemną dynamiczną koegzystencję i swobodny przepływ przy zachowaniu odmienności oraz względnej niezależności, tworzy rzeczywistość hybrydalną. Ta ostatnia staje się podstawą modyfikacji otaczającej rzeczywistości, łącząc to, co tradycyjne, z elementami umożliwiającymi realizację nowych oczekiwań człowieka. Rzeczywistość hybrydalna ma charakter dynamiczny, przeobraża dotychczasowe schematy konstruowania, opisywania, analizowania i w konsekwencji transformacji świata. Ekspansywność tych przemian wyprzedziła nie tylko praktykę analiz, lecz także jej konceptualizację. Rzeczywistość hybrydalną należy poznać i zrozumieć, aby można było zainicjować procesy wspomagające rozwój człowieka. Pomimo braku jednoznacznych określeń, którymi można byłoby opisać ten nowo powstały świat połączonych i zespolonych dwóch różnych rzeczywistości, autorzy książki podjęli próbę jego zdefiniowania, a także zrozumienia zachodzących w nim procesów. Książka nie zawiera gotowych wzorów pozwalających odpowiedzieć na pytania: „Jak wykorzystać szanse, które daje powiększony wirtualnie świat?”, „Jak rozwiązać problemy, które generowane są dynamizmami rozwoju, ale i zagrożeń?”. Zawarte w niej teksty autorów reprezentujących różne dyscypliny naukowe pobudzają do refleksji nad możliwościami wykorzystania oraz kontrolowania rzeczywistości hybrydalnej. Monografia stanowi element wyjściowy do rozważań nad kondycją dzisiejszego człowieka, jego tożsamością oraz obecnością we współczesnych cywilizacji i społeczeństwie. Zawiera wskazówki pozwalające na zaprojektowanie działań edukacyjnych, ale przede wszystkim wychowawczych, które wykreują nową kulturę rzeczywistości hybrydalnej.

Między Wschodem a Zachodem

Tamara Czerkies — 2022-12-10

Monografia jest pionierską i aktualną analizą obrazu zmagań, wyzwań oraz sukcesów osób podejmujących studia w Instytucie Glottodydaktyki Polonistycznej UJ. Spojrzenie metodologiczne zakłada ogląd z wnętrza Polski, oczyma polskich filologów, którzy na co dzień przygotowują studentów do pisania prac licencjackich i są autorytetami w dziedzinie. Dla chińskiego badacza to ciekawe ujęcie poznawcze, ponieważ wnioski oraz konkluzje naukowe są czynione synchronicznie do powstałych nie tak dawno studiów polskich. To notowanie na bieżąco spostrzeżeń, porażek, wyzwań oraz dalekosiężnych efektów, które uznaję za cenną wiedzę mogącą w przyszłości być punktem wyjścia do badań w zakresie porównawczym studiów polsko-chińskich.
(z recenzji prof. nadzw. dr Li Yinan, Pekiński Uniwersytet Języków Obcych)

Recenzowany tom stanowi udany wkład zespołu specjalistów Uniwersytetu Jagiellońskiego w rozwój refleksji nad nowym obszarem w glottodydaktyce polonistycznej – nauczaniem JPJO w Chinach. (…) Świadczy to nie tylko o znaczeniu wschodnioazjatyckiego partnera, lecz także o potrzebie wyspecjalizowania się w odpowiadaniu na potrzeby konkretnych grup zainteresowanych polszczyzną i polskością. (…) Publikacja przynosi starannie pomyślany i rzetelnie wykonany zbiór prac na temat nauczania polszczyzny w ważnym kraju Dalekiego Wschodu.
(z recenzji dr. Piotra Kajaka, Uniwersytet Warszawski)

Tom jest efektem pracy zespołu nauczycieli oraz wykładowców Instytutu Glottodydaktyki Polonistycznej UJ, którzy w roku akademickim 2019/2020 rozpoczęli zajęcia w ramach I edycji studiów na kierunku studia polskie – język, kultura, społeczeństwo na Wydziale Polonistyki UJ. (…) Specyfika nauczania polszczyzny uczących się z odległego kręgu kulturowego to nie tylko rozwijanie działań językowych oraz przekazywanie wiedzy na temat podsystemów języka, lecz także kształcenie świadomości kulturowej i kompetencji w tym zakresie. (…) Uczący się przybywa do Polski ze specyficznym bagażem kulturowym i, poznając język, zmuszony jest wielokrotnie przekraczać granice własnego świata, modelu uczenia się oraz związanych z tym nawyków.
(Tamara Czerkies, Adriana Prizel-Kania, fragment Wstępu)

Krakowski Kazimierz

Bogusław Krasnowolski — 2022-12-09

KAZIMIERZ IN KRAKOW: HISTORY AND CULTURE

Kazimierz, from the 14^th century the independent town, and from the turn of the 19^th century part of Krakow, is characterised by rich history. Despite unfavourable natural conditions (flood terrace of the Vistula River), the settlement of this area was developed due to the vicinity of Krakow and the Wawel Royal Castle. The oldest settlement was established here at the Saint Michael Church on Skałka, now a late Baroque monument, but at that time (11^th century) a Romanesque rotunda, related in the hagiography to the murder of the bishop Saint Stanislaus (1079). Nearby, a settlement was developed – at the Saint James Church (12^th century?) which does not exist now. On the eastern side, the village Bawół arouse, mentioned from the 11^th century. In 1276, it was located according to the German law due to the efforts of the knight Laurence. The church which does not exist now was dedicated to his patron.

Zofia Jachimecka (1886-1973)

Maria Porębska — 2022-12-09

ZOFIA JACHIMECKA (1886-1973): LIFE AND WORK

The study presents the life and work of Zofia Jachimecka (1886-1973), a translator, living and working in Cracow, of more than one hundred Italian and French dramas. Besides her professional activity she was a hostess of one of the most famous artistic salons in Cracow, which she led with her husband Zdzisław Jachimecki who was the head of the first university department of musicology established in Poland.
The study was based on a collection of documents gathered in Jachimeckis’ apartment including private and official correspondence (1901-1973), manuscripts of translations, and many other documents pertaining to her life history. The majority of the handwritten sources used in the study are being revealed for the first time. Because of the documents’ dispersal research was conducted in various libraries including PAN/PAU Library, Archive and Library of Slowacki Theater, etc.
The method applied in the study was based on archival research. The results are presented with a background of the cultural life and history of Cracow at that time. The full context was reconstructed using written memoirs, newspapers, and scientific reviews.

Information Security Policy

Piotr Bajor — 2022-12-09

Information security is one the key aspects of modern security and its importance has been significantly increasing in contemporary international relations. This publication presents the results of studies on several key aspects related to this issue. The publication contains results of research on considerations related to information security and its implementation, as well as research on social media, analysed through the lens of the object and subject of disinformation activities.

Czeska republika czytelnicza

Jiří Trávníček — 2022-12-08

This book (Czech Reading Republic: Generations – Phenomena – Life-Stories) deals with the Czech reading culture. It is divided into four parts. Its point of departure consists in the oral history based field work carried out between 2009 and 2015. In this time span, 138 narrative interviews among the whole spectrum of the Czech population (15 years and older) were recorded and transcribed. As for the design of these interviews, they were conducted as reading life-stories, beginning with the narrator’s family background, going on to the pre-school, early, late and post-school age and gathering all utterances concerning the subject’s reading: reading out loud by parents, the first book read, initiation into adult books, compulsory reading, reading guidelines from parents, banned books, library attendance, other mass media activities and their influence on the narrator’s reading. The last section of the interviews was devoted to reading manners and rituals.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.

Administracyjnoprawne instrumenty ochrony socjalnej w Galicji doby autonomicznej

Elżbieta A. Maj — 2022-12-06

ADMINISTRATIVE AND LEGAL INSTRUMENTS OF THE SOCIAL PROTECTION IN GALICIA DURING THE AUTONOMOUS PERIOD

The inhabitants of Galicia, from the ethnic perspective, were partly Slavs, Moldovans, Germans, Armenians, Hungarians, Szeklers, Lipovans, Jews and Gypsies. Due to demographic factors, Galicia constituted a multinational, multicultural, multireligious, and – in consequence – multicoloured melting pot. This collectivity, or at least its portion, was also characterised by synonymous poverty determining life of many families. The subject of this work concerns the issue of administrative and legal instruments of the social protection of this poverty-stricken part of Galician people during the autonomous period in the years 1861-1918. The work results from source research, mainly archival, conducted for a few years, and it concentrates on a possibly broad view of the social protection within state and society frames. It focuses on material and legal aspects as well as system factors, selectively discussing trial issues. The social law is not formally distinguished among the branches of law, so the work has primarily an administrative and legal connotation which can be classified within the administrative law and its science.

Gmina ormiańska w Stanisławowie w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku

Andrzej Gliński — 2022-12-05

ARMENIAN COMMUNITY IN STANISŁAWÓW IN THE SECOND HALF OF THE 17^TH CENT. AND THE 18^TH CENT.: ORGANIZATION, ECONOMY, EVERYDAY LIFE

This book contains a description of the life of the Armenian community in Stanisławów in the second half of the 17^th century and in the 18^th century. The material comes mainly from Armenian court records, and its subsequent analysis concerns only one of the communities that existed in the old Polish-Lithuanian Commonwealth. The history of other Armenian centers awaits future research and elucidating.
Armenians were present in Stanisławów almost since the day of its foundation. As early as 1655, that is, three years after the settlement of the town, it owner, Andrzej Potocki, had a church built for Armenians. The first settlers arrived from Moldova and Hungary. The next large wave of Armenians resulted from taking over of Kamieniec Podolski by Turkey in 1672. In 1677, Andrzej Potocki established a self-governing Armenian community and gave it a separate privilege. Based on the census of Armenians, inventories, and registers of births, deaths and marriages, all preserved in the archives, it may be assumed that the Armenian population in Stanisławów exceeded 200 people, but never rose over 400 in the period analyzed.

Uwarunkowania i rozwój Partnerstwa Wschodniego

Piotr Bajor — 2022-12-05

Oddawana w ręce Czytelników książka poświęcona została problematyce uwarunkowań i rozwoju programu Partnerstwo Wschodnie, analizowanego przez pryzmat aspektów politycznych, gospodarczych i społecznych. Zapoczątkowany w 2009 roku program Unii Europejskiej Partnerstwo Wschodnie, skierowany do kilku państw Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego, przeszedł znaczącą ewolucję. Nastąpiła ona w odniesieniu do roli i miejsca programu w polityce zewnętrznej Unii Europejskiej, jego założeń i ram instytucjonalnych, jak również efektywności realizowanych działań we współpracy dwustronnej i multilateralnej z zainteresowanymi państwami. Niniejsza publikacja stanowi zbiór artykułów poświęconych właśnie wybranym aspektom uwarunkowań i rozwoju Partnerstwa Wschodniego, w odniesieniu do najważniejszych procesów i uwarunkowań współpracy w ostatnim czasie.

Ze Wstępu

Księga Sędziów

Marek Piela — 2022-12-05

Tłumaczenie arcydzieła biblijnej prozy narracyjnej, które oddajemy do rąk czytelnika, to dalszy ciąg przedsięwzięcia translatorskiego zapoczątkowanego przekładem Księgi Rodzaju i Księgi Wyjścia. Naczelną zasadą, którą kierował się tłumacz, jest niedosłowność, miejscami przechodząca w spolszczenie. Przekład zawiera archaizmy rodem z powieści historycznych Henryka Sienkiewicza, ale również wyrażenia właściwe współczesnej polszczyźnie potocznej oraz nawiązania do polskiej literatury pięknej. Jest przeznaczony dla miłośników literatury pięknej, którzy chcą czytać opowieści o Samuelu, Saulu, Dawidzie i Jonatanie, lecz nie są wielbicielami tradycyjnego stylu biblijnego. Tłumaczeniu towarzyszy eksperyment przekładoznawczy, którego celem jest stwierdzenie, do jakiego stopnia mogą być do siebie podobne tłumaczenia tego samego oryginału, powstałe niezależnie od siebie.

Kresowego Pokucia początek

Monika Agopsowicz — 2022-12-02

BORDERLAND POKUTIA – THE ORIGINS: ARMENIANS

The book is a “prequel” to Borderland Pokutia: The Armenian Commonwealth published in 2014. It presents the formation and everyday life of the Armenian community in Stanisławów (now Ivano-Frankivsk in Ukraine). The military stronghold and the city were established from scratch in 1662 by the nobleman and magnate Andrzej Potocki, who invited settlers of various ethnic backgrounds. The Armenians were granted autonomy of their own local government and court of justice, as did two other communes: Polish-Ruthenian and Jewish. The book tells about the Armenians who came to Stanisławów mainly from their settlements in Wallachia and Moldavia, but also from Polish cities such as Jazłowiec and Kamieniec Podolski, which had been captured by the Ottoman Turks. Various aspects of life of the Armenian community are presented, such as the court and the Church, and aspects of personal lives of their members, such as work, traditions, conflicts and anxieties. They are shown from the perspective of individual people: initially, the Manug Giragosowicz family, and then the Agopsowicz family from the mid-18th century until the second half of the 19th century, when the book published in 2014 takes over. Borderland Pokutia – the Origins: Armenians consists exclusively of numerous historical sources. The book includes a foreword by Marcin Łukasz Majewski, the author’s preface, 22 tables showing family ties, a glossary, a bibliographic list and two indexes.

Nauka prawa a praktyka prawnicza

Michał Araszkiewicz — 2022-12-01

Księga jubileuszowa stanowi zbiór artykułów naukowych i esejów opracowanych z okazji czterdziestolecia utworzenia Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie oraz powstania samorządu radców prawnych. Idea powstania publikacji narodziła się w gronie Prezydium Rady OIRP w Krakowie, gdzie zdecydowano o przygotowaniu zbioru tekstów będących owocem pracy radców prawnych krakowskiej Izby, którzy jedno cześnie z pracą w praktyce prawniczej są aktywni zawodowo w obszarze nauki prawa.

Redaktorzy nie narzucali Autorom doboru tematów, a celem publikacji jest pokazanie intelektualnego potencjału Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie jako wszechstronnej i opiniotwórczej reprezenta cji prawników z krakowskiego ośrodka uniwersyteckiego. Dzięki temu założeniu udało się zebrać opracowania świadczące o bogactwie specjalizacji i wiedzy osób wykonujących zawód radcy prawnego. W oddanym do rąk Czytelników tomie znalazły miejsce zarówno prace teoretyczno prawne, jak i studia historycznoprawne, a także eseje z dziedzin powiązanych z prawoznawstwem oraz oczywiście opracowania z zakresu dogmatyki poszczególnych gałęzi prawa i praktyki stosowania prawa.

Pamięć i dziedzictwo kulturowe

Paweł Plichta — 2022-12-01

Zakres semantyczny terminu „dziedzictwo” (heritage) zarówno w języku potocznym, jak i w dyskursie naukowym jest współcześnie wciąż poszerzany. To pojęcie staje się kategorią opisu rzeczywistości przy zastosowaniu metod różnych dyscyplin. Studia nad dziedzictwem (heritology) integrują badaczy zabytków i dóbr kultury, języka, społeczeństwa, tradycji, historii, religii, pamięci społecznej, miejsc zarówno pamięci, jak i niepamięci.
Jako ideę wiążącą wiele perspektyw nauk humanistycznych i społecznych zaproponowano różne wymiary pamięci i dziedzictwa kulturowego – tak, by bezpośrednio lub pośrednio stanowiły przykład obecności „przeszłości w teraźniejszości”. Przedstawione ujęcie stanowi nawiązanie do jednego z ostatnich dużych interdyscyplinarnych przedsięwzięć naukowo- -badawczych zainicjowanych przez Profesora Andrzeja Pankowicza, które nosiło tytuł „Przeszłość we współczesnej narracji kulturowej” – i jego poszerzenie.
W niniejszym tomie znalazły się studia i szkice, które stanowią rozwinięcie badań o różnym zakresie: lokalnym, narodowym, regionalnym i globalnym, pogłębienie inspiracji powstałych do pewnego stopnia dzięki różnego rodzaju kontaktom z Profesorem: dyskusjom, seminariom, wykładom i współpracy z Nim zarówno w salach wykładowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, jak i w ramach Związku Harcerstwa Polskiego czy Polskiego Czerwonego Krzyża.

Digital Syndonological Lexicon

Krzysztof Pilarczyk — 2022-11-30

Interest in the Shroud of Turin, a canvas with an image of a man's body, seen from the front and back, with traces of torture similar to that inflicted on Jesus and described in the Gospels of the New Testament, has also found a place in world science since the 20th century. Especially after the words of Pope John Paul II in the Turin Cathedral, where the Shroud is kept. Faced with the dilemma of whether we are dealing with the burial shroud of Jesus or a medieval forgery, so ingenious that the science of the 21st century is unable to either falsify or confirm this thesis, the Pope decided that resolving this issue was not "in the Church's special competence". On the other hand, it can be undertaken by scientists, because "it is not a matter of faith", but should become the subject of studies undertaken "without prejudice that would lead to false results; (...) to act with inner freedom and caring respect, both from the point of view of scientific methodology and the sensitivity of believers. " The prepared lexicon has the ambition to present the history of syndonological research to date and to become an element of a scientific workshop that helps to get acquainted with reliable research results and to serve as a standard reference work for further research projects of a monographic nature.

W kręgu relacji międzyludzkich i intertekstualnych w literaturze romantyzmu (i wokół niej)

Klaudia Korczyńska — 2022-11-30

Prezentowane szkice sytuują człowieka romantyzmu pośród innych ludzi, krążą wokół nawiązywanych przez niego relacji i pochylają się nad ich literackimi konsekwencjami. Autorki nie zatrzymują się ani na tak często eksponowanej przez romantyków niemożności porozumienia z drugim człowiekiem, ani na marzeniach o „komunii dusz” – niniejsza publikacja wpisuje się w próby niuansujące myślenie o złożonej problematyce relacji międzyludzkich w epoce romantyzmu. Zawarte w niej prace dotyczą tego, co znajduje się – i co powstaje – w sferach pomiędzy.

The Image of the Iranian World in the Roman Poetry of the Republican and Augustan Ages

Tomasz Babnis — 2022-11-29

The present book is dedicated to the image of the Iranian world emerging from the extant Roman poetry written in the Republican and Augustan Ages. The scope of the source material stretches thus from the comedies of Plautus to the Ovidian exile poetry, covering over 200 years of the great development of Latin literature. My aim is to investigate which motifs were referred to by Roman poets, which patterns could be noticed in those texts, which elements were mentioned most often, what relations can be observed between these references and historical, geographical, social or religious realities, and finally, what the function of these references is within the scope of entire poems or parts of texts extracted from the works of a greater size. I am also interested in the “genealogy” of these motifs: their origin and way of exploitation by the poets of subsequent periods. I aim at examining how consistent the overall image created from references scattered throughout the works of various authors was and how it changed in the course of time.

Safeguarding free will

Riccardo Fedriga — 2022-11-28

This book features an array of varied issues that made up the much-debated will problem in late medieval philosophy and theology. It discusses concepts of the will produced in the first half of the fourteenth century, whereby its special focus is on the ideas that sprang up and evolved at Oxford in the 1330s. Its aim is to shed some light on the concepts of the will hatched at that time by exploring the themes and approaches adopted by William Ockham, Walter Chatton, and Richard Kilvington.

Moje życie. Pamiętnik zatorzanina

Władysław Wichman — 2022-11-28

Bujne życie Władysława Wichmana, które zostało uwiecznione na kartach jego pamiętnika, czyni to źródło wyjątkowym na wielu płaszczyznach. Czternaście zeszytów, które wyszły spod jego pióra, stanowi cenny materiał badawczy dla historyków zajmujących się działaniami wojennymi z lat 1914–1920, dla badaczy Krakowa początku XX wieku i lat późniejszych oraz dla historyków galicyjskiej i małopolskiej oświaty. Nieocenioną wartość wspomnienia te mają dla historyków parających się dziejami zachodnich rubieży Galicji i Małopolski ze szczególnym uwzględnieniem ziemi zatorskiej, wadowickiej i oświęcimskiej, przy czym to właśnie Zator i Zatorszczyzna ze względu na pochodzenie i powiązania zawodowo-towarzyskie Władysława Wichmana stanowią clou jego barwnej opowieści.
Uwzględniwszy specyfikę edytowanego pamiętnika, uznaliśmy za konieczne opracowanie i zredagowanie bez większych zmian objętościowych wszystkich trzynastu zeszytów wspomnień, przy czym dwa pierwsze zeszyty ze względu na zbliżoną tematykę zostały scalone w jeden rozdział. Ponadto w niniejszym wydawnictwie ujęliśmy również zeszyt czternasty, na który składają się biogramy zatorskiej gałęzi rodziny Wichmanów.
Zmianie nie uległ zasadniczy korpus tytułu pamiętnika, który brzmi: Moje życie. Mając jednak na względzie specyfikę niniejszego wydawnictwa, redaktorzy zadecydowali o dodaniu podtytułu Pamiętnik zatorzanina, który ma na celu podkreślić nie tylko miejsce urodzenia Władysława Wichmana seniora, ale przede wszystkim jego silne więzi emocjonalne i zawodowe z rodzinnym Zatorem i Zatorszczyzną, którym dał upust na kartach swojej autobiografii.

(fragment Wprowadzenia)

Wprowadzenie do Midrasza Bereszit Rabba na przykładzie rabinicznej historii Abrahama i Sary

Walter Richard Kaczorowski — 2022-11-21

INTRODUCTION TO MIDRASH BERESHIT RABBAH BASED ON THE RABBINICAL INTERPRETATION OF THE STORY OF ABRAHAM AND SARAH

The subject of this study is a critical overview of the rabbinical interpretation of the Hebrew Bible in the part regarding the story of Abraham and Sarah with use of the examples from Midrash Bereshit Rabbah (“MBR”), which include a commentary to the Genesis / Sefer Bereshit. The author, following an extensive research and detailed analysis, endeavours to respond the ensuant questions: what methods of interpretation were used in MBR, to what extent may those methods be considered similar to the rabbinical methods of biblical interpretation and how rabbinical interpretation corresponds to further methods of exegesis and interpretation regarding Peshat and Derash. The book also presents a theological role of Abraham in the Midrash, and discusses its theology in the part, which refers to the story of Abraham and Sarah.
The study was divided into 5 parts: (1) From Torah to Midrashim; (2) Introduction to MBR and other midrashic literature; (3) Commentary to MBR, including the story of Abraham and Sarah; (4) Methods of rabbinical interpretation on the example of MBR; (5) Theology of MBR to the Book of Bereshit with respect to patriarch Abraham.

Środowisko działania służb specjalnych

Andrzej Żebrowski — 2022-11-15

The modern area of international security is asymmetric, complex and unpredictable. Progressive civilisational transformations, significant re-evaluations in social life and mentality of people, as well as the growth of civilisational threats changed essentially an approach to the concept of security. This issue concerns practically all fields: political, ideological, social, cultural, scientific, technical, informational, teleinformation, ecological, demographic, economic, business, health, food, military, as well as fight against international terrorism and organised crime of cross-border character.

Nowa Huta w latach siedemdziesiątych XX wieku

Jakub Krzysztonek — 2022-11-15

NOWA HUTA IN THE 70’S: LIFE OF THE SOCIALIST CITY

In the thesis Nowa Huta in the 70’s: Life of the Socialist City the following topics were discussed: area, population, state authorities, party authorities, security apparatus, housing, employment, trade, supply, gastronomy, handcrafting, public transport, communication, health care, social services, education, upbringing, devastation and protection of the natural environment, social pathologies, recreation, tourism, sports, culture, art, social acts, parish network, sacred architecture, parish pastoral care, specialized pastoral care, the influence of Cardinal Karol Wojtyła – Pope John Paul II. The dissertation was based on archival and printable sources, studies, websites. The purpose of the thesis was to comprehensively present Nowa Huta in the 1970’s – more precisely the most important aspects of life of the socialist city. The qualitative and quantitative research method was applied. Source materials (in total around 130 items), that were located in the Kraków branches of the National Archive and in the Institute of National Remembrance, as well as owned by Archives of the Metropolitan Curia were used. In addition, they were based on printable sources (9 items), press numbers (234 items), scientific papers (145 items) and websites (14 items).

Przeklęte stulecie - cudowne stulecie

Jan Musiał — 2022-11-15

A CURSED CENTURY – A WONDERFUL CENTURY

From Zygmunt Krasiński, who was the first to notice that the poetry of his contemporaries was this kind of compensation of a historic tragedy of the nation, to other Romantics, who gave this sentiment a narrower literary expression in the form of messianism, variously understood, and further on, to positivist compensatory organic work, and to the Young Polish call for an act that would overcome spiritual incapacity – the author constructs his argument, illustrating it abundantly with examples of selected literary works. Indeed, he offers an “illustration” of the title thesis rather than providing the ultimate proof of it. Nevertheless the presented material appears sufficient to provoke substantive critique from the point of view of both literary criticism and sociology of literature, in the spirit of the current studies in the cultural history of literature and the entanglement of literary works of art in extra-literary contexts. This kind of critique also has a 19^th century predecessor, Stanisław Brzozowski, whose views conclude the discussion.
Therefore, this is inherently a historical literary study, but its main thesis is psychoanalytic in character. From this viewpoint, after elucidating the notion of compensation, which in literature appears as sublimation, the author follows a 19^th-century trail, beginning with the artists’ passive reaction to humiliation brought about by captivity, and leading to the active “pursuit of power” when captivity was coming to an end. Mythologized in this way, reality, paradoxically, found support in the ideology of sarmatism, which had been overcome a century before and now came to be seen as a positive spiritual tradition.

Лекции по истории русской литературы ХХ века (1917–1985)

Wasilij Szczukin — 2022-11-14

This book is a reconstruction of the lecture course that was delivered by the author in the 2020–2021 and 2021–2022 academic years within the Russian Philology curriculum offered by the Jagiellonian University in Cracow. It focuses on the part of the literary process in Russia which chronologically coincides with the Soviet period of Russian history from the October Revolution in 1917 to March 1985, that is, before Mikhail Gorbachev came to power. This period had a dramatic impact both on literary creativity and accessibility of diverse literary products on top of the censorship and ideological prohibitions. The Soviet era is supposed to be a closed entity, which begs a monographic description, and this attempt was undertaken by the author of the book.

Internowani w Nowym Wiśniczu i Załężu k. Rzeszowa

Andrzej Dróżdż — 2022-11-07

W pierwszych dniach stanu wojennego 126 internowanych z Krakowa i okolic zostało skierowanych do zakładu karnego w Nowym Wiśniczu, ale ze względu na fatalne warunki bytowe, np. brak bieżącej wody i kanalizacji, po dwóch tygodniach przewieziono ich do otwartego rok wcześniej aresztu śledczego w Załężu. W ciągu dziesięciu miesięcy bramę tego więzienia przekroczyło co najmniej 817 internowanych związkowców i liderów opozycji demokratycznej z różnych stron Polski.
W opublikowanym wcześniej I tomie Internowanych w Nowym Wiśniczu i Załężu k. Rzeszowa znalazły miejsce dzienniki i relacje dziesięciu autorów, spisywane na bieżąco w stanie wojennym. W obecnej publikacji przekazujemy Czytelnikom wspomnienia 31 kolejnych osób. Oba tomy są dokumentem epoki, świadectwem oporu, cierpień, niekończących się protestów w imię zachowania własnej godności i obrony zdobyczy Sierpnia ’81, ale również – radości i nadziei. W pierwszym dniu pobytu w Załężu Adam Macedoński zmuszony był powiedzieć strażnikowi: „Tak w Oświęcimiu było, że bili i z psami witali, a tu nie jest Oświęcim”. Po ośmiu miesiącach internowani stracili cierpliwość – burzyli ściany między celami i wyważali kraty. W końcu ich wola doprowadziła również do zburzenia całego systemu PRL.

Francuskie pokolenie lat 30.

Piotr Mróz — 2022-11-07

THE FRENCH GENERATION OF THE 1930S ÉCOLE NORMALE SUPÉRIEURE 1920-1940: ARON, NIZAN, SARTRE AND MERLEAU-PONTY

This will be a story – récit or text (in the sense of the early structuralists) that deliberately allows the participation of banished concepts, intuitions or simply words chased away (chassé) from the posthumanist narratives of the last decades of the 20th and first decades of the 21^st century playing, however, a not insignificant role here. The story presented here – a continuation of the long-standing interests and publications of the writer of these words – though only seemingly looser in form, by no means departs from the requirements expected of academic dissertations. But the preoccupation with French esprit (it is one of those exiles from the 20th century humanities) – the spirit of freedom, contrariness, spontaneity, attachment to freedom of expression, that expression (the term of Maurice Merleau-Ponty belonging to our circle), ideas in constant motion, confrontation in a kind of agon – goes hand in hand with a correlated theme: the domain of the descriptions, analyses and reconstructions undertaken here. For we are writing about a particular stage of an individual’s formulation, his youth, a time of struggle, hope, but also sometimes inevitable defeats and failures; we are writing about a time that is so accurately reflected in the formula of rites of passage.

Honor meus

Sławomir Marchel — 2022-11-07

HONOR MEUS: CARDINAL’S PUZYNA VISION OF CHURCH, STATE AND NATION

Cardinal Jan Duklan Maurycy Paweł Puzyna is one of those figures in the Polish history whose activities still arouse doubts, controversy and even emotions. His unpopular decisions were the main reason for him to become the symbol of the passing world of conservative ideas. Ideas marginalized at the turn of the 19^th and 20^th centuries by the development of modern political and ideological movements. Until today in the structures of the Church cardinal Puzyna is associated mainly with the last official attempt of secular authorities to directly interfere in the process of electing the pope, which took place during the memorable conclave of 1903. This study is the first attempt to look at Jan Puzyna in the widest possible context. To make it possible it was necessary to ask some additional and probing questions, as a supplementation to the known issues. The author looked for social and cultural factors which influenced the ideological formation of Jan Puzyna. Furthermore, in the study one can also find the analysis of some other aspects, such as Puzyna’s activity in Przemyśl and Lwów, as well as the reactions to his personality, decisions and views. Last but not least, the most interesting reasons for cardinal Puzyna to be remembered are predominantly negative comments. In author’s opinion, acknowledging of this phenomenon could help to understand the relations existing between different patterns of attitudes visible in Polish public life to this day.

Biskup krakowski Jan Grotowic (ok. 1280–1347)

Dorota Żywczak — 2022-11-07

JAN GROTOWIC, BISHOP OF KRAKÓW (CA. 1280–1347)

The book constitutes a biography of a 14^th-century Polish bishop – one of the most intriguing and controversial representatives of the Polish episcopacy of that time. Born to an influential family, Jan Grotowic gradually developed his ecclesiastical career to finally become the second most important hierarch among Polish bishops, as well as a royal representative at the papal court in Avignon, thus becoming the most prominent member of the Rawicz family throughout the whole period of the Middle Ages. In this publication the author aimed at gathering all scattered pieces of information concerning Jan Grotowic, as well as at presenting possibly the most comprehensive picture of his life and career, but also at revisiting some widely accepted yet not verified data and beliefs concerning his biography. The source material of this book covers not only the hierarch’s lifetime, but also a few centuries after his death, following the growth and development of his posthumous cult, which flourished in the 16^th and 17^th centuries.

Kapłan Bożego miłosierdzia

Wojciech Baliński — 2022-11-02

A Priest of Divine Mercy. The Reverend Father Zygmunt Golian (1824-1885)

Zygmunt Golian was born in Cracow on 9 July, 1824, the son of a surgeon. He was brought up mainly in Cracow, where he graduated from St Anne’s Gymnasium (Gimnazjum św. Anny) and from seminary, which was then run by the Congregation of the Mission and was located in Stradomska Street. He was ordained a priest on 26 December, 1849. Soon afterwards, along with his friend Fr. Wincenty Popiel (later Archbishop of Warsaw), he went on to study abroad, first to Louvain in Belgium, and then to Rome. He completed his studies as a Doctor of Divinity at La Sapienzia University of Rome in 1853. Already during his theological studies, Zygmunt Golian became famous for his great talent as a preacher, which he developed even further during his studies abroad. He was a master of the word, a polymath and an outstanding scholar, and an expert on the Holy Scriptures and the philosophy of St Thomas Aquinas. After his return to Cracow he became involved in the defence of the worldly reign of Pope Pius IX and the State of the Church, which had existed for over eleven hundred years as a guarantee of political and ideological independence of the Popes. The pressure from Italian nationalism and from the enemies of the Church with links to Freemasonry, the withdrawal of Napoleon III’s support for the Pope, due to the Franco-Prussian War, and the indifference of the majority of Roman Catholics, contributed to the failure to defend the Papal States. Fr. Golian was an undoubted patriot, but at the same time he was against the idea of using the Roman Catholic Church for realizing Poland’s aspirations to independence that was implemented in the Russian-ruled Kingdom of Poland after the defeat of Russia during the Crimean War. It was for that reason that he opposed patriotic demonstrations in churches and the involvement of clergymen in conspiracy activities, and, particularly, condemned the assassination methods used by the “Red” faction. This kind of attitude required a strong character, firm beliefs and courage, and was a consequence of his conviction that Christian principles are essential and binding at all times and in any situation, including armed combat, which is supposed to be fought openly, and not in a treacherous and traitorous way. He believed that the aim never justifies the means.

Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI-XVIII w.

Adam Perłakowski — 2022-10-25

Konfederacje staropolskie były ważną instytucją życia publicznego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a ich znaczenie ciągle wymaga badań. W pamięci historycznej Polaków wyobrażenia na temat konfederacji zdominowane są przede wszystkim przez symboliczne wydarzenia z nimi związane, jak choćby konfederacja targowicka i rozbiory. Tego rodzaju uproszczenia łatwo można odnaleźć nie tylko w prasie, ale i w podręcznikach, tymczasem specyfika tego rodzaju aktywności społecznej była głęboko wpisana w kulturę polityczną i mentalność nie tylko stanu szlacheckiego, lecz także duchowieństwa czy mieszczaństwa. Konfederacja stanowiła przejaw troski o państwo i jego losy, choć mogła być motywowana przez interesy religijne czy ekonomiczne. Tradycja organizowania konfederacji sięgała średniowiecza, a w epoce wczesnonowożytnej funkcjonowała przez cały okres istnienia Rzeczypospolitej; trzeba jednak pamiętać, że jej charakter ulegał ewolucji i tylko pozornie możemy mówić o tym samym zjawisku w XVI i XVIII w.

Różnorodność tematów i perspektyw podjętych przez autorów studiów zamieszczonych w niniejszym zbiorze wydaje się oferować przegląd najważniejszych zagadnień związanych z funkcjonowaniem instytucji konfederacji w państwie staropolskim, choć oczywiście nie jest i nie może być to ujęcie zamknięte.

„Pracujemy dla Polski”

Zdzisław Pietrzyk — 2022-10-24

The correspondence of Józef Ignacy Kraszewski kept in the Manuscript Section of the Jagiellonian Library constitutes an indispensable source for the history of Polish culture in the second half of the 19^th century. The collection of Władysław Plater’s letters is remarkable among hundreds of Kraszewski’s correspondents. These letters were written in the years 1863-1887, so they include relations from almost a quarter of the century of activities characterising the founder of the Polish National Museum in Rapperswil.

Tożsamość (w) przestrzeni

Matylda Chrząszcz — 2022-10-24

Tom jubileuszowy, który oddajemy do rąk czytelnika, stanowi wyraz najwyższego uznania wobec imponującego dorobku naukowego oraz wdzięczności za lata działalności dydaktycznej Pana Profesora Wasilija Szczukina. Publikacja jest próbą odzwierciedlenia szerokiego spektrum zainteresowań badawczych Jubilata, oscylujących wokół historii literatury i kultury rosyjskiej, metodologii badań literackich, poetyki sztuki totalitarnej, a także szeroko rozumianej geografii humanistycznej; osadza jednocześnie te pojęcia w kontekście macierzystym badacza – to jest fenomenów przestrzeni i tożsamości. Z wielką radością pragniemy podkreślić, że niniejsza księga, na którą złożyły się teksty wielu wybitnych badaczy literatury, sztuki i kultury, pragnących uhonorować Profesora Szczukina, stanowi platformę do wymiany myśli naukowców reprezentujących ośrodki naukowo-akademickie między innymi w Polsce, Izraelu, Bułgarii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Rosji, na Litwie i Białorusi, co należy uznać za jawne świadectwo swoistej niezależności nauki i jej niepodlegania różnorakim ograniczeniom, które w danym czasie i danej przestrzeni mogą hamować kontakty i zaburzać procesy konsolidacyjne na bazie twórczej wymiany.

Buddyzm

Krzysztof Jakubczak — 2022-10-23

Zebrane w niniejszym tomie teksty mają charakter autorski. Różnie więc rozłożone zostały w nich akcenty. Jedyne wypowiedzi uwypuklają kwestie historyczne, inne filozoficzno-doktrynalne, a jeszcze inne zwracają uwagę na zagadnienia związane z formami buddyjskiej praktyki. Razem składają się one na bogaty obraz wielowarstwowej i wielowymiarowej buddyjskiej tradycji.

Ze Wstępu

Czytelnicy dysponujący zróżnicowanym zakresem wiedzy na temat buddyjskich tradycji i idei znajdą w tej książce zarówno coś, czego wcześniej nie znali, jak też inny obraz tego czegoś, co wcześniej poznali. Ten inny obraz sprawi, że ich dotychczasowe mniemanie zostanie poddane weryfikacji, a ich wiedza stanie się bardziej adekwatna. Teksty są napisane dobrym językiem literackim, dlatego przyswojenie ich treści nie powinno stanowić znaczącej trudności.

Z recenzji wydawniczej prof. Krzysztofa Kosiora

Secretum meum / My Secret Book

Francesco Petrarka — 2022-10-19

The research project’s aim is to translate Petrarch’s Secretum meum (My Secret Book) into Polish and publish it in an academic edition. This treatise in three books (1347-1353) is one of Petrarch’s best known prose works, but unfortunately not so well known in Poland. Our publication is its first ever Polish translation. In his introduction to the Secret, Petrarch wrote that he did not intend it for a wider audience, yet the meticulous form in which the precursor of Italian humanism couches its manifold references to the Ancient Authors, the works of St. Augustine, and his own work, and above all, his attempt to write a spiritual autobiography that oscillates between confession and literary artifice elevating personal experience to the rank of universal and objective truth – all these features suggest the very opposite. Much of Petrarch’s Secret is a reference to the conversion of St. Augustine as told in the Confessions, and indeed Petrarch adopts him as his interlocutor and master. From beginning to end, the Secret takes the form of a dialogue modelled on Cicero’s Tusculan Disputations, the source of its numerous quotes and crypto-quotes. Petrarch’s dialogue develops into an animated discussion on the moral crisis he is experiencing due to his false perception of himself and reality, with Augustine trying to bring him out of the dilemma. The dialogue assumes the form of a dispute, a clash of two lines of reasoning which may be read as an articulation of Petrarch’s inner conflict. Augustine personifies the ideals which Petrarch was endeavouring to attain, while Francesco represents the vices which had bedevilled and dashed all the efforts Petrarch had been making throughout his life.

Intentionnalité Comme Idée

Piotr Janik — 2022-10-18

The texts collected in this volume are the result of research in the field of the pressing issues of phenomenology as a “formal,” i.e., genetic-constitutional, investigation of the sense in the scientific and philosophical dialogue to which it aspires from the beginning with Edmund Husserl.
The hope of the editors is to offer the reader a textbook of quality and relevance, and perhaps a particular input to challenge and find what is given by revealing itself and/or oneself.

The range of topics is very wide [...]. The choice of topics itself is extremely interesting; it makes phenomenology, broadly conceived, and its tradition, as well as its present day, a lively and passionate subject.

Piotr Mróz

Polityka kosmiczna Unii Europejskiej

Bartosz Smolik — 2022-10-17

The edited book Space Policy of the European Union. Legal, political and economic issues deals with an important, forward-looking, and not very well-known field in Poland. The book presents the state of the art of EU programs, initiatives and competition with other powers in space exploration and use. The authors whose analyses are included in this study are respected experts who study particular aspects of EU space activity. They bring to light such issues as the functioning of the European Space Agency, the construction of the Galileo satellite navigation system and the prospect of expeditions to other celestial bodies. The book fills a gap in the Polish market caused by the previous lack of a similar multifaceted work on such a popular yet little-known issue.

Marzyli o podziemnych przejściach

Jerzy Marcinkowski — 2022-10-14

Podmiot mówiący jawi się jako intelektualista, niespieszny przechodzień, który uważnie, empatycznie i z pewną nutą sceptycyzmu przygląda się współczesnemu światu. Zwraca uwagę język jego komentarza dookolnej rzeczywistości: dosadny, jędrny, a przy tym bardzo subtelny i czasem ironiczny.

Michał Piętniewicz

O miejsce książki w historii sztuki. Część III

Agnieszka Gronek — 2022-10-14

We are submitting to you a collection of articles that show Stanislaw Wyspianski's involvement in work on the aesthetic shape of the book, i.e. the design of pages, fonts, illustrations and covers; discuss his contacts with bookbinders, publishers, printers and booksellers; and indicate his European artistic inspirations in the design of editorial forms. The importance of this pioneering work in the field of typography is also highlighted in the works of his students and imitators, including contemporaries. These original, fresh and surprising works continue to prove that the Cracovian master appeals to successive generations and has moved and continued to inspire for more than 150 years.

We wspólnym świecie

Agnieszka Ziołowicz — 2022-10-06

IN A COMMON WORLD. STUDIES ON CYPRIAN NORWID’S THOUGHT, IMAGINATION AND SOCIAL ATTITUDE

We wspólnym świecie. Studia o myśli, wyobraźni i postawie społecznej Cypriana Norwida [In a Common World. Studies on Cyprian Norwid’s Thought, Imagination and Social Attitude] is a monographic treatment of the notion of the common world in Cyprian Norwid’s works. This issue is reflected in the writer’s entire output, and evoked by means of various philosophical and ethical traditions, interpretations of community life, particular role models as well as the social behaviour and artistic gestures of the writer himself. Equally diverse here are the media used to transmit the sense of community. These include poetry in its different variants, artistic and journalistic prose, drama, epistolography and public addresses. From this varied source material a description of Norwid’s original understanding of the common world emerges in the course of interdisciplinary analyses taking into account the findings of the history of ideas, philosophy, sociology, theology and above all the history of literature and culture of the 19^th century. The volume comprises a series of closely related studies, divided into three parts: Spotkania u źródeł [Encounters at the sources], Norwidowska paideia [Norwid’s paideia], Żywe słowo [Spoken word].

Helena Modrzejewska

Alicja Kędziora — 2022-10-06

Kraków lat 60., Warszawa lat 70., Londyn lat 80. XIX wieku, miasta i miasteczka Ameryki, metropolie i prowincja Stanów Zjednoczonych. Każdy z tych ośrodków i wiele innych, tutaj niewymienionych, z własnym DNA – świadomą bądź intuicyjną polityką kulturalną, historyczną i ekonomiczną, z własną cenzurą, włodarzami, kreatorami przestrzeni społecznej i towarzyskiej – miały swój udział w decyzjach i wyborach Modrzejewskiej na różnych płaszczyznach. Stosowane przez badaczy metody dotyczące szeroko pojętego społecznego kontekstu badanej postaci, oparte na analizie subiektywnych samoświadectw, dokumentów osobistych, stojących nierzadko, jak w przypadku badania plotki środowiskowej, na granicy storytellingu, analizy prasoznawczej czy ikonograficznej, tworzą szerokie tło historyczne działalności aktorki.

Ze Wstępu

Biblioteki pedagogiczne lokalnie – małe ojczyzny, duże perspektywy

Marta Ślusarek — 2022-09-30

Głównym zadaniem bibliotek jest dbałość o dziedzictwo kulturowe, o przechowywanie i upowszechnianie myśli ludzkiej. Bibliotekarze są ambasadorami kultury i historii w regionie – w szczególny sposób powinni dbać o promocję małej ojczyzny, na terenie której działają. Mała ojczyzna poprzez swoją wartość i unikatowy charakter ma ogromny wpływ na poczucie tożsamości i świadomości społeczeństwa lokalnego, wzmacnia potencjał więzi rodzinnych i sąsiedzkich, kształtuje społeczną odpowiedzialność, zrozumienie i wzajemny szacunek. Małe ojczyzny uczą, jak żyć w wielkiej ojczyźnie, krzewią idee współpracy i współdziałania, budują poczucie wspólnoty.
Podczas otwarcia V Nowego Ogólnopolskiego Forum Bibliotek Pedagogicznych Anna Piotrowska, dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie, zauważyła, że spotkanie ma charakter symboliczny i zostało w pewnym sensie „wyreżyserowane” przez los, który sprawił, że zarówno prelegenci, jak i uczestnicy pozostali w swoich małych ojczyznach. Pandemia COVID-19 spowodowała, że nie można było spotkać się jak co roku w Krakowie, a konferencja zorganizowana została w formie zdalnej na platformie Cisco Webex Meetings.
Mimo zmiany formuły wydarzenia, Forum pokazało, że biblioteki pedagogiczne pełnią znaczącą rolę w propagowaniu kultury i historii swojego regionu, w budowaniu lokalnych więzi i kształtowaniu wśród mieszkańców poczucia własnej wartości, w ukazywaniu walorów i perspektyw rozwoju swoich małych ojczyzn. Konferencja była okazją do podzielenia się pomysłami i doświadczeniami w zakresie edukacji regionalnej, prowadzonej w różnorodny i twórczy sposób przez biblioteki w całej Polsce.
Niniejszy tom, wydany w serii Nowe Ogólnopolskie Forum Bibliotek Pedagogicznych, jest pokłosiem wydarzenia, które odbyło się w dniach 7-8 czerwca 2021 roku.

(Ze Wstępu)

Santísima Virgen María

Andrzej Witko — 2022-09-30

ON ICONOGRAPHY OF THE ORDER OF THE MOST HOLY TRINITY IN 17^TH-20^TH CENTURIES. OUR LADY

The presence of St. Mary in the Trinitarian iconography is significant but not dominant. The image of Our Lady del Remedio is the most popular which relates to the help that St. John de Matha got from St. Mary in two cases of redemption. Although Our Lady del Remedio was worshipped especially by the non-reformed Trinitarians and French Discalced Trinitarians, depictions of this kind can be found in all the branches of the Trinitarian Order. They usually show St. Mary handing John de Matha a purse with money; sometimes Our Lady with a purse and the Trinitarian scapular carrying the Child Jesus. The image of Our Lady del Remedio accompanied by the two Patriarchs was relatively rare. A similar type of Our Lady del Rescate was somewhat popular among the Calced Trinitarians. Both the Calced and Discalced Trinitarians worshipped the Immaculate Conception of Our Lady. This image was especially favoured by the reformed branch, but it was also popular among the Calced Trinitarians, particularly after the argument with the Mercedarians which the Trinitarians lost. The way of illustrating the Immaculate Conception is fairly traditional. The Discalced Trinitarians favoured the image of Our Lady de Gracia, which did not spread outside Spain whereas the type of Dolorosa, based on the spanish sculpture by Pedro de Mena y Medrano from the Trinitarian convent in Vienna, was exceptionally popular in the imperial province of the Order dedicated to St. Joseph. This latter image was often imitated in many paintings, graphics and sculptures. The most frequent scene was Our Lady appearing in the choir in Cerfroid at night of 7/8 September 1212. St. Felix de Valois is often pictured as pleading with St. Mary for the release of Christian slaves. This scene, after Giacinto Calandrucci’s drawing, was very popular in the 2^nd half of 17^th century. The iconography of St. Simon de Rojas shows reference to St. Mary, most often handing the Saint the cingulum of chastity and rosaries of Immaculate Conception.

Dzwony i wieże wawelskiej Katedry

Mieczysław Rokosz — 2022-09-20

BELLS AND TOWERS OF THE WAWEL CATHEDRAL

The Wawel Cathedral of St. Wenceslaus and St. Stanislaus has been the cathedral of Kraków bishops since the year 1000. It was then in Gniezno that Emperor Otto III executed the sanction of Pope Silvester II concerning the establishment of Gniezno Metropolis with bishoprics in Wrocław, Kołobrzeg, and Kraków (along with the already existing bishopric of Poznań). Here, in 1320, Ladislaus the Short was crowned as the ruler of the Kingdom of Poland when the country was united after the almost two centuries of fragmentation. Here, on the altar of St. Stanislaus, the patron saint of Poland, king Ladislaus made an offering of the standards gained from the Teutonic Knights, and it is here that he was buried. From the times of Ladislaus the Short, the cathedral started to serve four extraordinary functions: it was the venue of royal coronations and funerals as well as the place where victorious commanders made votive offerings of war trophies, and the temple of thanksgiving (templum gratiae). Here are located the tombs of kings, bishops, military commanders, and spiritual leaders of the nation. Today, together with the Clarus Mons (Jasna Góra) monastery in Częstochowa, it continues to be the most important Polish church, a reliquary and a repository of the Polish history. For over a thousand years, this temple has reverberated with the sounds of bells. The oldest of them are long gone now. They melted in flames of fires, got cracked and were replaced with newer ones.

Детерминанты и перспективы политики европейской интеграции Республики Молдова

Piotr Bajor — 2022-09-16

Представляем вниманию читателей книгу, являющуюся собранием научных статей, посвященных актуальной теме, которой является процесс европейской интеграции Молдовы. Издание книги является частью реализуемого Ягеллонским университетом в Кракове и Европейским университетом Виадрина в 2014-2015 г.г. международного научно-ис-следовательского проекта «Геополитические дилеммы. Польша и Гер- мания, а также процессы и вызовы евроинтеграции в Восточной Европе и на Кавказе». Реализация проекта стала возможна благодаря грантам Фонда польско-немецкого сотрудничества, Фонда Боша и Фонда Брат-няк, предоставленным вузам на развитие деятельности международного исследовательского консорциума, в состав которого, помимо польских и немецких вузов, вошли также университеты из отдельных государств «Восточного Партнерства». В связи с этим заявители хотели бы еще раз выразить искреннюю благодарность.

Cyberbezpieczeństwo w Polsce

Robert Siudak — 2022-09-14

The dissertation focuses on the social construction of dangers resulting from increasing dependence on the continuous functioning of information and communication technologies. The author’s aim is to analyze the social processes of constructing cybersecurity issues in the Polish public debate between 2017 and 2021. This is carried out by identifying the main cybersecurity discourses in Poland. The results suggest that threats related to the functioning of information and communication technologies were perceived through the prism of five types of cybersecurity discourse: technological, civic, international, economic and discourse on national security. The most widespread and influential types of discourse, also in terms of shaping public policies, turned out to be technological and national security discourses.

Karol Wojtyła wobec reformy liturgicznej w archidiecezji krakowskiej

Paweł Kummer — 2022-09-06

Publikacja ukazuje Karola Wojtyłę – najpierw kapłana realizującego odnowę liturgii zaproponowaną przez działający wówczas ruch liturgiczny, a później biskupa, który po zakończeniu Vaticanum II doprowadził do wdrożenia reformy liturgicznej w Kościele krakowskim. Zasadniczym celem publikacji jest odpowiedź na pytanie o stosunek abp. Wojtyły do posoborowej reformy liturgicznej. Czy metropolita krakowski był w pełni oddanym entuzjastą soborowych zmian, czy raczej ostrożnym ich obserwatorem i posłusznym realizatorem?

***

Dzięki dysertacji pióra ks. P. Kummera uzyskaliśmy portret Kościoła w archidiecezji krakowskiej i wypełnianego przez niego posłannictwa w sferze nadprzyrodzonej w II połowie XX stulecia. Wyczuwa się, że dla Autora omawiane realia Krakowa i archidiecezji (...) jawią się bardzo plastycznie i przekonująco, a liczne konkretne kwestie są dobrze znane z autopsji, więc domniemywać można niemal z absolutną pewnością, że posiadana znajomość opisywanych czy poruszanych w dysertacji realiów, mających wpływ na rozwijanie wątku badawczego, pozwala pozytywnie ocenić wrażliwość i kompetencje Autora, co znacząco podnosi stopień wiarygodności umieszczonych informacji.

Przez całą dysertację przejawia się dyskretnie podziw dla osoby Kard. Karola Wojtyły, uczucie wdzięczności za Jego determinację i odwagę w animowanie odnowy liturgicznej w Kościele na ziemi krakowskiej.

z recenzji bp. prof. dr. hab. Jana Kopca

Pracę sytuować należy na pograniczu biografistyki i historii Kościoła lokalnego, ujętych w konkretnej liturgicznej perspektywie. Niezwykle cenne jest - w kontekście analizowanego problemu - powiązanie kilku wzajemnie oddziałujących i zachodzących na siebie płaszczyzn: Kościoła powszechnego, Kościoła w Polsce i Kościoła krakowskiego. Praca ma właściwie charakter pionierski; jest dziełem oryginalnym, które zawiera wiele nowych i cennych ustaleń. Ze względu na walory poznawcze, nowatorskie ujęcie poruszanej problematyki, szerokie wykorzystanie źródeł, dobre opanowanie warsztatu badawczego, nade wszystko rangę samego zagadnienia wnoszę o wyróżnienie recenzowanej pracy doktorskiej.

z recenzji dr. hab. Michała Białkowskiego, prof. UMK

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.

Raport. Pierwsza fala pandemii COVID-19 w Polsce

Kacper Koman — 2022-09-05

REPORT. THE FIRST WAVE OF THE COVID-19 PANDEMIC IN POLAND: RESTRICTIONS AND AID ADDRESSED TO ENTREPRENEURS

The report presents a review of legal norms and a questionnaire study of the first wave of the COVID-19 pandemic in Poland (March to June 2020). The authors analysed legal regulations for four business industries: catering, tourism, transportation, and construction, both in terms of laws restricting the operation of these businesses due to the pandemic and aid regulations. The main objective of the research was to check whether the constitutionally established mechanism of determining the addressee’s relevant feature in formulating the aid solutions remains valid in the case of aid provided by the state to entrepreneurs affected by the pandemic crisis. The publication also contains observations and analyses concerning historical crises caused by forces of nature that occurred in Poland when the current Constitution was in force, and the methods of fighting the resulting damage at that time, with particular emphasis on the legal mechanisms that were applied in these situations. The summary of the report contains postulates of de lege ferenda character, whose introduction to the Polish legal order would result in a much higher than now level of preparedness of the state authorities for systemic, organised assistance in predefined forms to entities affected by natural disasters, with particular consideration of possible future events bearing traits of a pandemic.

Katalog krakowskich druków muzycznych z lat 1850-1918

Michał Lewicki — 2022-08-31

Niniejszy katalog powstał w wyniku badań nad krakowskim edytorstwem muzycznym w II połowie XIX wieku, których rezultatem jest monografia Edytorstwo muzyczne w Krakowie w latach 1850–1918. Dokumentuje on dorobek krakowskich wydawców w zakresie edytorstwa muzycznego, odtworzony na podstawie obszernych kwerend bibliotecznych i badań źródłowych. W katalogu odnotowanych zostało 1366 tytułów druków muzycznych w przeszło 1730 nakładach. Z konieczności zidentyfikowania poszczególnych nadkładów nut, różniących się nierzadko jedynie drobnymi szczegółami, opisy katalogowe opatrzono szczegółowymi odpisami stron tytułowych i innych elementów publikacji nutowych, inspirowanymi metodą opisu przyjętą przez J. Rinka i Ch. Grabowskiego w katalogu pierwodruków Fryderyka Chopina. Całość została opatrzona dziewięcioma indeksami.

Bezdomnieć

Iwona Mickiewicz — 2022-08-31

Tytułowe słowo „bezdomnieć” to autorski neologizm Iwony Mickiewicz, czasownik odpowiadajacy słowu „odejść”. Ale „bezdomnieć” jest czasownikiem niedokonanym, procesualnym, a „odejść” – dokonanym, definitywnym. To wybór znaczący. Bezdomność jako kondycja ludzka jest wprawdzie doswiadczeniem tragicznym, ale jest też drogą, wolnoscią, otwarciem – nie zamknięciem. […] Tekst Bezdomnieć w szczególny sposób upomina się o wolność dla słów, wolność dla poezji – tej zazdrosnej dziewczynki-tricksterki, kreatywnej anarchistki, wrażliwej i delikatnej, narażonej na przemoc, manipulacje i wykorzystanie, a zarazem wiecznie młodej, nieustannie się odradzającej, niedającej się nigdy uciszyc, otruć, zabić. Nie istnieją dla niej mury między codzienną rzeczywistoscią a enklawą deklarowanej nierzeczywistosci. Warto dołaczyć do Iwony Mickiewicz i jej bohaterki, żeby pozwolić im się przeprowadzić przez granice czasu i przestrzeni, słowa i obrazu, poezji i teatru.

z posłowia Anny R. Burzynskiej

Edytorstwo muzyczne w Krakowie w latach 1850-1918

Michał Lewicki — 2022-08-31

The thesis deals with the activity and the output of music publishers active in Krakow in years 1850–1918, with regard to 40 institutions. The work was divided into three parts and twelve chapters, with an appendix. The first part contains an overview of Krakow’s music publishers and describes the extent of their activities. Production, distribution and advertising of musical prints was characterised by following criteria: editorial form and graphic design, relations composer-editor, accommodation of a musical manuscript for printing, printing techniques, print run size, sheet music vending, activity of sheet music lending libraries, ways and forms to disseminate information on sheet music publishing. The second part contains multi-aspect analysis of the music repertoire published in Krakow. The following aspects were characterised: composers, dedicatees, performing cast members and musical genres. Songbooks and instrumental methods were given a separate insight. The third part presents the role of Krakow’s music publishing in a music life of Krakow. The examples for the presence of published sheet music in programs of contemporary concerts and in scholarly practice were given and commented. This part characterises a publishers’ role in the propagation of wide-ranged composers’ output; Krakow’s music publishers were assessed and confronted with other publishing centres. The appendix contains a detailed catalogue of 1735 Krakow’s musical publications from years 1850–1918, that together with 109 Stichvorlage manuscripts and other manuscripts as well as prints constitute a source documentation for the dissertation.

„Mimo, że jestem chory i jak ocet kwaśny, ale chwytam za pióro”

Beata Kurek — 2022-08-31

The paper is an edited compilation of letters exchanged between Karol Estreicher and Józef Ignacy Kraszewski in the years 1867-1886. While Estreicher’s handwritten letters were relatively clear and explicit, Kraszewski’s autographs caused many problems in their deciphering because of his illegible handwriting. Due to the rich subject matter of the correspondence, it was necessary to prepare a critical apparatus. Bibliographic, factual and dictionary information and explanations were provided in footnotes. The correspondence reveals the daily lives of the authors, their friends and relatives, including family and health issues, as well as recreational travels. The letters also helps discover how Kraszewski and Estreicher obtained and exchanged information, and how they supported each other in conducting research for their literary works. Finally, the correspondence is an excellent point of departure to learn more about the culture and the customs of the 19th century. The autographs come from two sources: the Jagiellonian Library (23 letters from Estreicher to Kraszewski), and the Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie/ the Kraków Society of Friends of Fine Arts (132 letters exchanged between Estreicher and Kraszewski).

Kliszczacy – gwara i kultura

Maciej Rak — 2022-08-24

Kliszczaki, czyli Górale od Łętowni, osiedli pomniejszą kotlinę rzeki Raby poniżej osad Zagórzan. Siedziby ich są na znacznej przestrzeni oddzielone od siedzib Zagórzan wyłomem Raby, a na północ za jej biegiem przeciągnęły się aż do wsi Stróży. Czternaście tylko wsi należy do tego małego rodu, który dla różnicy w stroju przez szyderstwo Kliszczakami bywa nazywany (nosi bowiem w kliszcz ściągłe spodnie), sam siebie nazywa on jednakowoż Góralem, od zachodu graniczy ten ród z Babigórcami, od południa i wschodu z Zagórzanami, na północ z Lachami, bo wszystkie osady poniżej północnej granicy góralszczyzny położone nazywają się Lackiemi osadami, a granice zewnętrzne Górali zdają się odpowiadać historycznym granicom Starej Chrobacyi. Wsie przez Kliszczaków zamieszkałe legły w małej kępie obok siebie otoczone wyniosłemi działami około, a złączone tylko za biegiem rzeki Raby. Wsie te są następujące: Trzebinia, Stróża, Pścim, Więciórka, Więcierza, Zawada, Bogdanówka, Tokarnia, Krzeczonów, Skomielna Czarna, Lubień, Łętownia, Krzeczów, Tęczyn.

Wincenty Pol, Rzut oka na północne stoki Karpat, Kraków 1851, s. 123.

Od Wielicka do Woli Suchożebrskiej albo historia jednego pytania

Maria Hanna Makowiecka — 2022-08-18

The creation of this book relates to the story of a certain question that not only started a whole series of subsequent ones, but eventually led to interviews with numerous witnesses of dramatic events and to the telling of their fates.

All events revolve around the landed Makowiecki family, whose fate we begin to follow from the nineteenth century. Its representatives and, at the same time, our main characters are Stanislaw and Sophia Makowiecki. The panorama of their history is sketched from their idyllic life in a manor house in Wielick, Volhynia, to the purchase of a new manor house in Wola Suchożebrska near Siedlce just before the outbreak of World War II. Wandering with them through pre-war Volhynia, then through the harsh years of occupation in wartime Podlasie, we reach the events woven into the history of post-war Poland and Warsaw, i.e. the communist years of the Polish People's Republic. And we part with their descendants already in free, modern Poland.

Most attention was paid to the Makowiecki family's stay and activities in Wola Suchożebrska. For with this manor and this stage of their lives, fate has tied various war refugees. Among them are a well-known doctor and at the same time a great hero, who managed to get news about the secret program of building V-2 rockets. There are soldiers from the Home Army in hiding and Russians from a prisoner of war camp. There are children from the RGO in safekeeping in a rural environment, including Jewish children, there are Jesuit priests, there is a former commissioner and governor of Siedlce and former Auschwitz and Ravensbruck prisoners.

Interviews conducted with event participants and witness testimonies, gathered into unique narratives, enrich and bring closer to the reader not only the events of Great History but also the realities of everyday life at that time. Previously unpublished numerous photographs perfectly illustrate the captured past. The polyphony of these testimonies is complemented by previously unknown archival and private, often intimate, materials, letters.

Thanks to these relationships and archives, the ordinary family history ceases to be a monograph of just one family. By bringing closer locally important matters and historical facts, it becomes a universal contribution that enlivens the national past.

Karol Wojtyła na tle kultury epoki

Bartłomiej Gapiński — 2022-08-17

The book presents the life of Karol Wojtyła in the so-called Kraków period before he became a pope. The beginning caesura is the year 1938 – when a young man, after passing a matura exam in Wadowice, comes to Kraków in order to study Polish philology at the Jagiellonian University. The closing caesura is marked by the second conclave in 1978, during which a cardinal form Kraków became a pope and accepted the name of John Paul II.
The author describes the diverse vicissitudes of the Wojtyła’s fate, which were under the influence of experience of two totalitarian systems. He elaborates on Wojtyła’s personality, outlines character traits of this person. The author considers Wojtyła as one of the actors of underground theatre, a poet, dramatist, and writer of mystery plays. He presents Wojtyła’s philosophical achievements and affirmation of personalism, and shows commonness of Wojtyła’s life as a scholar. Separately, the relations created by this clergyman in a touristic Christian ministry and his attitude towards laymen have been considered. The largest part of the book concerns the basic social role of Wojtyła, i.e. his priesthood. The author presents how Catholic social science and the decisions of Vatican Council II inspired Wołtyła. The book also includes an interpretation of the clergyman’s approach to the priesthood of other people. The author links Wojtyła’s priestly practices to the context of communism, and elaborates on the forms of new evangelisation (advisory service for families, oases, Apostolic Groups, Sacrosong festivals, new post-conciliar liturgy, democratisation in structures of the Church subordinate to Wojtyła, Synod of Kraków Archdiocese). The last part of the publication includes considerations about Wojtyła’s attitude towards the dominant model of the then religiousness, i.e. “folk religiousness”.

Kipczacki materiał leksykalny w słowniku Petera Simona Pallasa (1787-1789)

Izabela Kozera-Sławomirska — 2022-08-16

KIPCHAK LEXICAL MATERIAL IN THE DICTIONARY BY PETER SIMON PALLAS (1787–1789)

The dissertation focuses on Peter Simon Pallas’s dictionary Linguarum totius orbis vocabularia comparativa; augustissimae cura collecta (1787–1789) (Sravnitelʹnye slovari vsekh iazykov i narechii). Pallas, an outstanding natural scientist, was the creator of the first comparative dictionary, which is a valuable source on the naming and distribution of Turkic languages and dialects spoken in the territory of the Russian Empire in the 18th century. A semantic and grammatical analysis is undertaken of the Kipchak lexical material recorded by Pallas, which is the most abundant among the Turkic vocabularies contained in his dictionary. The lexis of nine Kipchak languages includes a total of 285 dictionary entries and 3,287 lexical units. The detailed study of selected semantic fields and grammatical classes has identified semantic changes and phonetic features typical of Kipchak languages. The comprehensive approach to the topic adopted in the dissertation opens further research avenues, especially as regards languages which do not have a rich lexicographical tradition.

Collaborative Platforms in the European Union from the Standpoint of Sustainable Development

Anna Moskal — 2022-08-16

This publication addresses the issue of the collaborative economy in the European Union from the perspective of sustainable development. From the simple idea of renting, lending, reselling, or swapping underutilised resources (e.g., tools, space, time, and skills), the collaborative economy developed into a complex, novel, and innovative economic sector which has completely revolutionised traditional markets and shifted consumer preferences and lifestyles. Today’s collaborative economy consists of a wide array of business models which vary significantly in their ideological roots, values, technological resources, size, and legal forms. This multifaceted socio-economic phenomenon has become a subject of fierce debate in both media and academic discourses. While supporters of the collaborative economy firmly believe that it is a promising opportunity for individual activism, sustainable development and environmental progress, opponents call it a misleading mystification of an unruly and unjustly idealised “low cost” access economy. Whether collaborative platforms should be seen as profit-driven corporations which hide their disruptive business model under greenwashing slogans, or as pioneers in transforming commercial business models into sustainable and environmentally friendly companies, is highly disputed.

Listy pasterskie z lat 1923-1939

Bolesław Twardowski — 2022-08-03

PASTORAL LETTERS FROM 1923-1939

The research on the history of the Archdiocese of Lviv in the Latin rite and the South-Eastern Borderlands of the Second Polish Republic has scarcely analysed the message of the pastoral letters of Lviv Archbishop Bolesław Twardowski (1923-1944). This little attention results probably from the fact that the letters were usually published in small editions, which made them dispersed and often barely available. Little popularity does not nullify their high quality and contents, as they show the whole spectrum of social and religious problems which characterised the local Church in the interwar period. Many descriptions and issues discussed within them are not only historical in their character but also timeless, universal, so they can be explicitly referred to modern times. This publication constitutes a first source edition of the pastoral letters of Archbishop Twardowski, which gathers them in one collection. In this way, it fills a clear gap in the bibliography, facilitate access to the hierarch’s heritage and opens the possibility for popularisation of this message. Furthermore, it contributes to better recognition of social and religious context in the Eastern Borderlands of the Second Polish Republic. The elaboration does not constitute only a reprint of original pre-war editions, as it is equipped with scientific apparatus and substantive introduction. The edited collection contains a total of 26 pastoral letters in their fullest versions along with attachments.

Realizacja charyzmatu trynitarskiego w Polsce

Maciej J. Kowalski — 2022-08-03

REALISATION OF TRINITARIAN CHARISM IN POLAND

The publication presents the ways of realisation of Trinitarian charism in Poland on the basis of analysis of Church documents concerning charism and the basic elements of Trinitarian charism. The research also included source material on the history and symptoms of Trinitarian charism, including in particular documents testifying to the history and activity of Trinitarians in Poland.
In the treatise, the following methods have been used: analytical, historical and comparative. Furthermore, the author’s considerations are divided into four chapters. In the first chapter, the notion of monastic life charism as well as the genesis and development of Trinitarian charism, especially in Polish lands, have been discussed. The next three chapters present two essential elements of Trinitarian charism, i.e. the worship of the Holy Trinity and the service of redemption and mercy, as well as the idea of a community based on equality and brotherhood, in which this charism is manifested. According to the accepted methodology, a starting point for these considerations included each time a reference to the teachings of the Church on a given subject, and later the discussion concerned the development of particular elements of Trinitarian charism over the centuries was presented. The forms of their realisation in Poland are discussed as well.

Udział parlamentów narodowych w wykonywaniu orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Angelika Ciżyńska-Pałosz — 2022-08-03

PARTICIPATION OF NATIONAL PARLIAMENTS IN THE IMPLEMENTATION OF JUDGMENTS OF THE EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS: COMPARATIVE ANALYSIS OF LEGAL REGULATIONS AND POLITICAL PRACTICE IN POLAND, GERMANY AND THE UNITED KINGDOM

For several years, the bodies of the Council of Europe have been pointing out the need for greater involvement of national parliaments in the implementation of ECtHR judgments and the application of Convention standards, raising this issue in their resolutions and recommendations. According to the Parliamentary Assembly of the Council of Europe, there is a risk that the Convention system of human rights protection will be endangered if the involvement of the parliament in this area is not increased. The application of the mentioned recommendations could contribute to reducing the number of cases pending at the ECtHR and the number of unexecuted ECtHR judgments.

For many years the potential of national parliaments in the implementation of ECtHR judgments was unduly underestimated. Not all member states of the Council of Europe have created appropriate organizational structures in their parliaments enabling them to systematically monitor the compliance of draft laws with ECtHR judgments. Meanwhile, national parliaments should play a key role in the effective implementation of international human rights protection standards at national level. Therefore, the objective of the research summarized in this paper is to determine how national parliaments can contribute to the implementation of the standards of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms and the judgments of the European Court of Human Rights.

Interdyscyplinarny wymiar tożsamości konstytucyjnej

Monika Florczak-Wątor — 2022-07-29

Praca zbiorowa Interdyscyplinarny wymiar tożsamości konstytucyjnej powstała jako efekt projektu badawczo- dydaktycznego o takim samym tytule, zrealizowanego ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim. Celem tego projektu w jego warstwie naukowej było zainicjowanie interdyscyplinarnych badań nad problemem tożsamości konstytucyjnej, a w warstwie dydaktycznej – zaangażowanie w te badania, obok konstytucjonalistów, również studentów różnych kierunków (prawa, socjologii, psychologii i filozofii).

„Zwrócenie uwagi na interdyscyplinarny wymiar tożsamości konstytucyjnej wydaje się jak najbardziej zasadne, ponieważ nie jest ona prostym, łatwym do zdefiniowania pojęciem, lecz właśnie «kategorią» lub «strukturą». Dlatego też spojrzenie na tożsamość konstytucyjną z perspektywy kliku dyscyplin (filozofii, psychologii, politologii, socjologii czy prawa) zasługuje na docenienie”.

z recenzji wydawniczej prof. Mirosława Granata, UKSW

Ożeż ty!, polszczyzno

Maciej Malinowski — 2022-07-07

OH YOU!, POLISH LANGUAGE: DOUBTS OF POLISH LANGUAGE USERS, LINGUISTIC EXPLANATIONS

This is an academic publication, which is a selection of specially written, elaborated (footnotes, a bibliography, a list of online sources, and a word index) and edited texts, then subjected to academic review, which appeared in a popular-science column on various aspects of correctness in Polish in the nationwide weekly Angora from 2019 to the first half of 2022.

All the author’s considerations and reflections on the most important lexical and grammatical phenomena in contemporary Polish were inspired by readers’ questions. These posed a considerable intellectual challenge for the author, sometimes forcing him to explore the deepest layers of earlier and more recent Polish.

The author takes great care to address every linguistic issue raised earlier by the readers in its explanation, referring to scholarly literature and dictionaries, and, when necessary, citing the opinions of lexicographers and linguistic experts on a given topic.

At the same time, he firmly believes that linguistic prescription makes sense only when the solution to a given linguistic dilemma is presented against a broader background revealing the mechanisms governing the Polish language. It may happen, after all, that a verdict of prescriptivists from years ago does not fit the contemporary reality. And is it then really necessary to insist that something is correct or not, while language use, or established linguistic custom, contradicts it?

Worthy of note is the title of the publication. It features the word ożeż written jointly and twice with ż. This is because, either alone or in combination with the pronoun ty ‘you’, it creates an expressive exclamation, that is, one in which there are two emphatic particles, although the second of them appears in a form reduced to ż, without e, because it stands after the vowel. Unfortunately, most of those who write about this orthographic norm do not know and have never heard of this, and therefore misspell the expression as o żesz.

Finanse publiczne w sytuacjach kryzysowych

Grzegorz Kuca — 2022-06-30

Zagadnienia omawiane przez poszczególnych Autorów są ważne i aktualne, a wielowątkowość podjętych tematów oraz spojrzenie na nie zarówno przez prawników, jak i ekonomistów wyróżniają tę publikację spośród innych. Należy podkreślić, że obowiązujące w Polsce przepisy prawa finansowego są bardzo złożone, często niespójne i niejasne, a ich mnogość oraz duży stopień skomplikowania utrudniają funkcjonowanie wszystkim podmiotom, których dotyczą, i stają się źródłem ryzyka dla uczestników stosunków prawno-finansowych, zwłaszcza podatników. Rozwiązania zastosowane w sytuacji aktualnego kryzysu związanego z pandemią wymagają udoskonalenia, na co zwracają uwagę wszyscy Autorzy poszczególnych opracowań.

Z recenzji prof. dr hab. Jadwigi Glumińskiej-Pawlic

Bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej w aspekcie transportu drogowego

Lech Hyb — 2022-06-13

SECURITY OF THE REPUBLIC OF POLAND IN THE SCOPE OF ROAD TRANSPORT: POLAND AND THE EUROPEAN UNION

All countries implement their own policies in the scope of protection from threats, both external and internal. The policies include the security of transport, including road transport. The development of road transport is a necessary condition of every country’s economic and civilizational growth. Security depends, in particular, on securing stability and internal harmony of a state by means of protecting and multiplying goods that constitute the greatest value for the country and its citizens. It refers to the following: population, territory, system of power. The transport and road traffic security system is developed by all entities, institutions and organizations, as well as services operating in various fields of the transport sector of the economy. Following Poland’s accession to the European Union, the country has obtained financial support which has enabled effective growth of the road transport sector and modernization of road infrastructure. Although the development of road transport in Poland is optimistic, it carries certain threats connected with loss of live or health. The said threats constitute a priority challenge for the policies of individual countries, the European Union and the modern world.

Dorobek pisarski i misja kulturalna polskich emigrantów w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1831-1842

Ewa Modzelewska-Opara — 2022-06-08

THE LITERARY OUTPUT AND CULTURAL MISSION OF POLISH EMIGRANTS IN THE UNITED STATES OF AMERICA IN THE YEARS 1831-1842

Although the history of Polish emigration in the United States in the nineteenth century did receive scientific coverage, mostly of a historical nature, the works produced by emigrants in the years 1831-1842 have not yet become the subject of synthetic literary studies. The exiles of this period, who, due to the post-November Uprising repressions, ended up in the United States, were the ones who took the first attempts to familiarise Americans with Polish literature. However, their literary output has not been discussed from a holistic perspective nor has it even been collected, which has indicated a need to conduct through studies of source materials, alongside historical and literary research.

The present book entitled: The Literary Output and Cultural Mission of Polish Emigrants in the United States of America in the Years 1831-1842 is an attempt to bridge the indicated cognitive lacuna. The purpose of this work is to reconstruct and analyze the literary output of the emigrants, who greatly contributed to the development of the American culture, and today are almost forgotten. A particular emphasis has been placed on showing manifestations of a cultural mission, fulfilled in many various ways, and present not only in the output of the refugees, but also in their public activities.

Reklama handlowa w dawnym Krakowie

Patrycja Pałka — 2022-06-08

TRADE ADVERTISEMENT IN OLD KRAKOW: COMMUNICATION PRACTICES

The main objective of the article is describing communication practices of the community of trading and advertising discourse against the background of the historic, economic and social reality which surrounded Krakow inhabitants in the 19th century and in the interwar period (1850–1939). These practices are related to the ways of both understanding and writing about the phenomenon of advertisement (shaping specialist language concerning advertisement), and to identification of Krakow companies, expressing linguistic politeness and using various communication patterns depending on the channel and form of communication.
The sources used to write this work include many different materials that constitute a large collection of texts representing different forms of advertisement, such as press adverts, leaflets, postcards, posters, placards and notices, packaging materials, labels, folders, company catalogues and information brochures, price lists, company papers (forms, envelopes, notes, bills), other promotional printed materials (e. g. invitations, letters, thematic cook books), as well as radio and film advertisements. Moreover, the linguistic material includes the first Krakow advertising guidebooks and articles about advertisement.
The method used in this paper is discourse analysis taking into account the approach that integrates various methodologies related to pragmalinguistics, including the theory of speech acts or the grammar of politeness, as well as text linguistics, multimodality, onomastics, semantics, lexicology, and corpus linguistics.

Matka Katarzyna z Kłobucka (1552-1620)

Krystyna Abramczuk — 2022-06-08

MOTHER KATHERINE FROM KŁOBUCK (1552-1620): CO-FOUNDER OF THE ORDER OF AUGUSTINIAN NUNS IN POLAND

The book includes articles describing the life of Mother Katherine from Kłobuck and the environment in which she grew, matured, and later on – through founding a monastic community – served the others. Papers delivered at the conference organised in Krakow on the occasion of the 400th anniversary of Mother Katherine’s death were chronologically arranged. In the first text, concerning Kłobuck, some hypotheses on the origin of Mother Katherine have been discussed. The next articles present, on the basis of detailed analysis covering historical sources, the biography of Mother Katherine and the environment in which she lived after her husband’s death: the town of Kazimierz, the Church of St Margaret and St Katherine. One can also read about the religious climate in which she founded a new community. The article concerning the possibility of the beatification and canonisation process is here an interesting summary. The publication constitutes a huge contribution to spreading knowledge about one of the oldest monastic orders in Poland and circumstances of its creation.

Ateizm oraz jego konsekwencje

Roman Rożdżeński — 2022-05-26

CZYM JEST ATEIZM? Wszystko wskazuje na to, że to swoista, stanowcza wiara w nieistnienie Boga. Ateizm jest wiarą tego rodzaju, ponieważ ateiści nie są w stanie wykazać słuszności swojego stanowiska w sposób niebudzący żadnych racjonalnie uzasadnionych zastrzeżeń. Wskutek tego nie mają oni podstaw, by stanowczo utrzymywać: „Skoro Boga nie ma, to wszystko nam wolno – wszystko jest nam dozwolone”.
Natomiast racjonalnie uzasadnione byłoby stwierdzenie warunkowe, które brzmi: „Jeśli Boga nie ma, to wszystko wolno – wszystko jest nam dozwolone”. Uważne przemyślenie tego warunkowego stwierdzenia prowadzi jednakże do wniosku, że stanowi ono jedynie pierwszą połowę złożonego warunkowego stwierdzenia, które głosi: „Jeśli Boga nie ma, to wszystko wolno – wszystko jest nam dozwolone; jeśli jednak Bóg istnieje, to nie wszystko wolno – nie wszystko jest nam dozwolone”. Otóż wszelkie próby rozstrzygnięcia tej podstawowej alternatywy, o którą chodzi w tym złożonym warunkowym stwierdzeniu, zawsze mają charakter wiary: bądź to „wiary pozytywnej”, czyli afirmującej istnienie Boga, bądź też „wiary negatywnej”, czyli zaprzeczającej Jego istnieniu. Z tego zaś złożonego stanu rzeczy, o który chodzi w owym warunkowym stwierdzeniu, zdaje się wypływać – między innymi – podstawowa zasada ogólnoludzkiego humanitaryzmu, która głosi: Skoro każdy światopogląd opiera się na jakiejś określonej wierze, to nikogo nie wolno przymuszać – przemocą fizyczną, presją psychiczną bądź zwodniczą propagandą – by wyrzekł się przyjętego przez siebie sposobu rozstrzygnięcia kwestii istnienia bądź nieistnienia Boga.

European Cities in the Process of Constructing and Transmitting European Cultural Heritage

Elżbieta M. Mach — 2022-05-11

The publication, which is the culmination of a European project carried out under the Erasmus Plus Programme, presents the city as a place of culture, heritage and sustainable development, a place where tradition and modernity mingle and where heritage is integrated with new forms. It is a place where cultures meet, but also a place where the inhabitants draw vitality, which is a source of identity; finally, it is a place where new generations are raised. The book shows life in the city as a composition of places of memory, which binds the past, the present and the future into a coherent whole (…). This book not only stimulates the reader's reflection on the city, inspiring them to their own reflections and cultural explorations, but it can also be an excellent textbook for students exploring the mysteries of cultural studies, anthropology, sociology or urban planning.

prof. Marcin Rebes

Wykład anatomii szczególnej ciała ludzkiego

Ludwik Bierkowski — 2022-04-29

Wstęp, opracowanie i transkrypcja Agnieszka Krawczuk

LECTURE ON THE ANATOMY OF THE HUMAN BODY

An unpublished source, Ludwik Bierkowski’s Lecture on the anatomy of the human body, was most probably written around 1837. It contains Passive organs of movement, that is, a description of the bones found in the human body. The author goes from the spine through the skull, thorax and pelvis one by one, describing the type of bones and the connections between them. He also pays attention to the bones of the face. It describes the shapes and types of bones, when they develop in the human body, and the degeneration they can undergo. Ludwik Bierkowski (1801-1860), professor of surgery at the Jagiellonian University in Krakow, known for his organizational, teaching and research activities. He reorganized the Surgical Clinic in Krakow and established a surgical outpatient clinic, very popular with the local population. He was the founder of the anatomo-pathological museum, gymnastic school and orthopedic clinic. He was the first in Poland to perform an operation using ether as an anesthetic. A proficient surgeon, an excellent teacher, educated many students. Decorated with the Virtuti Militari Order for his participation in the November Uprising. He is buried at the Rakowicki Cemetery in Kraków.

Między światami

Kamil Pecela — 2022-04-25

W 2022 roku Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie (Vytauto Didžiojo Universitetas) świętuje jubileusz 100-lecia swojego istnienia. Z tej okazji do rąk Czytelników oddajemy antologię tekstów filozofów litewskich, których nazwiska łączą się z powstaniem tego Uniwersytetu i pierwszym okresem jego istnienia. […] Osoby, których teksty postanowiliśmy zamieścić w niniejszej antologii, kładły podwaliny pod nowoczesne filozofię i kulturę Litwy ‒ wypełniając je treścią, tworząc instytucjonalne ramy ich istnienia i wychowując kolejne pokolenia litewskich myślicieli. Prezentujemy tu kanon filozofii litewskiej pierwszej połowy XX wieku i jej koryfeuszy.

Polsko-rosyjskie spotkania w przestrzeni kultury muzycznej

Renata Suchowiejko — 2022-04-11

POLISH-RUSSIAN ENCOUNTERS IN THE SPACE OF MUSICAL CULTURE: THE 19TH AND EARLY 20TH CENTURIES

Musicians travel: in their youth, to learn and perfect their métier; later, to gain fame and recognition, secure artistic and financial satisfaction. Circulating music prints reach various recipients at home and abroad, while the production and distribution of such publications depend mainly on the needs and tastes of consumers. Musical instruments provided by the music industry also find their way to many customers. This industry is an integral part of culture as it provides the material basis for creating and performing music. Musical culture emerges ‘in movement’: through encounters and the exchange of people, compositions, ideas, and physical goods. It has its own dynamics and channels of expansion; it relies on extensive and ever changing networks on personal, professional, institutional, and commercial levels. This musical exchange happens across state borders; it is not blocked by geography or politics, although both may affect it to an extent. The present collective work Polsko-rosyjskie spotkania w przestrzeni kultury muzycznej (XIX wiek i początek XX stulecia) [Polish-Russian Encounters in the Space of Musical Culture: The 19th and Early 20th Centuries] attempts to show this exchange through the testimony of historical sources: autographs, music prints, records of social life (concert programmes), and press materials. The main focus of the articles is on the presence of Polish music and Polish musicians in Russian culture; however, there is also a discussion of the opposite perspective, of Russian music and musicians in Polish culture.

E-administracja

Sławomir Dudzik — 2022-03-31

Książka powstała w ramach realizowanego przez Katedrę Prawa Europejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego i koordynowanego przez prof. Sławomira Dudzika i dr hab. Ingę Kawkę projektu Jean Monnet Module pt. „E-administracja – europejskie wyzwania dla administracji publicznej w państwach członkowskich UE i krajach partnerskich/eGovEU+”.
Zebrane w monografii artykuły naukowe dotyczą szerokiego spektrum zagadnień związanych z cyfrową transformacją administracji publicznej w Europie. Pierwsza część książki została poświęcona analizie e-administracji z perspektywy prawa europejskiego. Następnie cyfryzację administracji przedstawiono jako katalizator transformacji administracji otwartej, odpowiedzialnej i świadczącej e-usługi dla obywateli. Książka ukazuje również wspływ digitalizacji na funkcjonowanie polskiej administracji publicznej. Ostatnia część opracowania dotyczy e-administracji jako czynnika zwiększającego potencjał administracji w państwach członkowskich UE i państwach stowarzyszonych oraz na szczeblu międzynarodowym.
Monografia adresowana jest do badaczy zajmujących się administracją, prawem administracyjnym i europejskim, praktyków: sędziów, prokuratorów, urzędników państwowych, adwokatów i radców prawnych oraz studentów i doktorantów prawa, administracji i ekonomii. Mamy nadzieję, że publikacja poszerzy wiedzę na temat cyfryzacji administracji w Polsce i Europie oraz zachęci do dalszych studiów w tej dziedzinie.

Cracovia Medica

Zdzisław Gajda — 2022-03-11

Przeszłość i kultura Krakowa zawsze wzbudzały zainteresowanie tak wśród krakowskich uczonych, jak i wśród miłośników Krakowa, czyli odbiorców ich osiągnięć. Nie żałowali oni ani czasu, ani możliwości, by dostarczyć nam, krakowianom, interesującej lektury. Dzięki nim nie jesteśmy „nieślubnymi dziećmi" naszych czasów, lecz dziedzicami licznych osiągnięć poprzednich pokoleń. Chwała im za ich wysiłek ( ... ). A medycyna jest również częścią naszej kultury. Piszę to w celu uzasadnienia, dlaczego chwyciłem za pióro, by dopełnić w popularnym przekazie wiedzę o medycynie w Krakowie.

(z przedmowy)

Administracinio teismo istorija Lietuvoje 1918-1940 m.

Ieva Deviatnikovaitė — 2022-03-11

The book is comprised of three parts: the first one reviews the institutions that were similar to an administrative court in their competence; the second one analyzes legal acts and draft laws in which the control of the legality of administrative acts had been established or was intended to be established; and in the third one the scientific doctrine of administrative justice in interwar Lithuania is researched, as well as the journalistic articles of practitioners, mostly civil servants, and the attitude of students to the administrative court are reviewed. The analysis of these three aspects – institutions, legal acts, and doctrine – helped to achieve the goal of the research: to comprehensively reveal the history of the administrative court in interwar Lithuania.

Pan Tadeusz i Kresy

Monika Szpiczakowska — 2022-03-04

PAN TADEUSZ AND THE BORDERLANDS: LINGUISTIC STUDIES

The book presents chosen articles of Monika Szpiczakowska, habilitated doctor and professor of the Jagiellonian University in the years 1993–2018. This material had been already published in scientific journals and collective volumes. It consists of two parts: From the past and present of the Polish language in the Northern Borderlands and About the language of Pan Tadeusz. Altogether, it contains fourteen texts.

Juridinių asmenų nemokumo procesas

Remigijus Jokubauskas — 2022-02-22

This book focuses on the issues related to effectiveness of corporate insolvency proceedings. In Lithuania the latest reform of corporate insolvency proceedings was implemented in 2019 following the adoption of the Law on Insolvency of Enterprises (thereinafter – LIE) which reformed restructuring and bankruptcy proceedings and replaced the Law on Bankruptcy proceedings of Enterprises (thereinafter – LBE) and the Law on Restructuring of Enterprises (thereinafter – LRE). Therefore, the legislator repealed two laws governing insolvency proceedings and established single insolvency proceedings for bankruptcy and restructuring. According to the regulation of insolvency proceedings established in Lithuania, only judicial methods of resolving insolvency disputes are recognized, since both restructuring and bankruptcy (except for the out-of-court bankruptcy of a company) cases are heard in the court. Also, the recent case law of Lithuanian courts shows that in insolvency disputes the courts shall ensure, by available means, efficiency of the proceedings and, in exceptional circumstances, intervene in matters falling within the competence of creditors.

Dylematy badaczy wiedzy o przeszłości

Jerzy Maroń — 2022-02-13

The work familiarises participants of historical seminars and enthusiasts of history with historical research. The opening chapter of the work contains the presentation of informational structures of the source, in accordance with a proposal of Jerzy Topolski, and methods of their implementation – a way from the source fact through the historical fact to the historiographic fact. In this scope, the questions of authenticity, source reliability and possibilities of acting for researches are very important – the authentic source is not automatically reliable, the falsified source remains potentially useful. The second chapter discusses these issues. The author indicates that one can observe quite common practice, not only among enthusiasts of history, but also among professional researchers, i.e. organising source information according to dates included in texts, and not according to dates of the creation of texts. Search for ways which lead to filling the informational emptiness bothering historians, especially medievalists, is one of the consequences of such an attitude – as it was already in the past. The author describes a few strategies chosen by great masters of the Polish historiography, who in a sophisticated way – more or less sophisticated – tried to fill the gap in the source information. The analysis reveals the deliberate violation of professional rules for different reasons.

Polska Nowa Zelandia

Dariusz Zdziech — 2022-02-02

A brief history of Polish emigration to New Zealand until the end of the World War 2 is presented first, setting a background to the main topic of the book. Then in the next chapter, all attention is given to the post-war period. Each wave of newcomers, beginning with groups of ex-soldiers arriving to join with members of their family and ending with a recent group of mostly young professionals aiming at making a successful career on the antipodes, has been analysed with considerable detail. The following chapter looks at the stance the Polish immigrants took towards the Polish communist Government in Warsaw including its diplomatic post in Wellington. This has been thoroughly analysed. It shows the patriotism of the Polish communities. With admirable determination they felt allegiance to and strongly supported the Polish Government in London – in exile until 1990.
The final chapter deals with the attitude of Polish immigrants toward the host country and the local government in Wellington. Legal matters regarding residency, citizenship, work and so on, together with motives of coming and settling in this country, becoming a loyal citizen, are all presented in attempt to determine the national consciousness of the immigrants – are they still Polish or more New Zealanders by now? Although there is no one answer to that question, it seems certain that regardless of the opinion one or another individual holds toward their home country, in times of trouble or glory, they do remember their Polish roots. The source of the wide material presented in this book came from extensive queries done in New Zealand, Great Britain, Switzerland, Austria and Poland. Most valuable were numerous interviews with ‘Polish Kiwis’ living in various places in New Zealand. They were conducted while the author was on his New Zealand leg of his research.

Bez kontroli uboli

Ewa Bukojemska — 2022-01-10

Polska historia ostatnich stu lat została naznaczona ogromnym wysiłkiem pokoleń – najpierw tego, które wywalczyło dla kraju niepodległość, składając ogromną daninę krwi. Generacja urodzona w Drugiej Rzeczpospolitej zaznała szczęścia wolności i wielkiej goryczy klęski, tym dotkliwszej, że ofiara z milionów hitlerowskich i sowieckich ofiar nie zaowocowała upragnioną wolnością.
Na tym tle pokolenie „Solidarności” wydaje się szczególnie uprzywilejowane, skoro tym razem wysiłek odzyskania suwerenności nie pociągnął za sobą aż tak wielu istnień, a cierpienia były relatywnie mniejsze. Ofiar śmiertelnych było niewiele w porównaniu z okresem stalinizmu. Tysiące więzionych, wyrzuconych z pracy lub relegowanych z uczelni, milion osób zmuszonych do emigracji albo pozbawionych środków do życia – to ofiary poddane wybiórczej represji komunistycznej przemocy lat 80. Pozostała ogromna część społeczeństwa – zepchniętego do poziomu ubóstwa, pozbawionego praw pracowniczych, gospodarczych i elementarnej wolności, a także możliwości rozwoju czy dostępu do niekomunistycznej kultury – to rzesza pokrzywdzonych przez system, w który było wpisane zbiorowe pozbawianie obywateli podstawowych praw człowieka.
Przemoc militarno-policyjna, powszechna bieda i upośledzenie cywilizacyjne, a także zwyczajne upodlenie bezczelnym kłamstwem w życiu publicznym – spotkały się z szerokim oporem społecznym. Ten świat powinien zostać przedstawiony w całej swojej grozie, ale też głupocie i śmieszności – totalitaryzm był straszny, ale jednocześnie w wielu przejawach groteskowy i pokraczny. Z oczywistych powodów demograficznych wśród członków „Solidarności” dominowali ludzie urodzeni w pierwszym dziesięcioleciu tzw. Polski Ludowej, choć liderów i szeregowych działaczy nie brakowało również wśród starszych Polaków. Dlatego, przywołując doświadczenia, przeżycia i osobliwości tamtych czasów, sięgamy do pamięci i opowieści wszystkich uczestników ówczesnej walki o wolność.

Ze wstępu

Beatus vir

Dariusz Tabor — 2022-01-05

BEATUS VIR. THE CHRISTOLOGICAL PSALTER IN THE UNIVERSITY LIBRARY IN WROCLAW (IF 440), TOWARDS BIBLICAL EXEGESIS AND CISTERCIAN SPIRITUALITY OF 13TH CENTURY

The psalter of Trzebnica (Trebnitz) (Wroclaw, University Library IF 440) has been kept since 1810 in the collection of manuscripts in the University Library of Wroclaw. It has been registered in two catalogues – catalog of J. Ch. Friedriech and catalog of W. Goeber. This codex was an object of researches and studies of many scholars. The first of them was Artur Haseloff, who collocated this manuscript in the Thuringian-Saxon school of book painting of 13th century. Many other scholars contributed to the knowledge about this book. Władysław Podlacha, Feliks Kopera, Erich Kloss, Reiner Maria Libor, Michał Walicki, Alicja Karlowska-Kamzowa, Konstanty Klemens Jażdżewski, Andrzej Wałkówski, Sergiusz Michalski, Gude Suckale Redlefsen, Dariusz Tabor, Romuald Kaczmarek, Anna Sutowicz – these were the researchers, who have taken the study on our psalter. Their research touched especially upon styles of the illuminations, problem of provenance of style, connections with miniature of Saxon-Thuringian school, dependence on the cultural center of Bamberg and connections with the family of Andechs Meranier. Only two researchers studied the paleography of scripture. Dariusz Tabor studied the meaning of miniature and its exegetical and spiritual context.

Wokół liryki i liryczności doby romantyzmu

Czesław Zgorzelski — 2021-12-28

The volume presents the research of Czesław Zgorzelski (1908-1996) on poetic art and aesthetics of lyricism in the Romantic period. However, the first two studies concern diversity of stylish phenomena in the Stanisław Enlightenment (Among the Stars of Stanisław Lyric Poetry) and works of the most significant poet of Pre-Romanticism (The Creative Way of Kazimierz Brodziński). The chapter The Romantic Breakthrough in the History of the Polish Lyric Poetry presents the most general factors of the romantic transformation in lyric poetry, and this change has been shown in a close relation with the state of lyric poetry in the years 1795-1820. The Lyricism of Poetry in Romanticism is a small, aesthetic and genological monograph which includes sequentially: characteristics of lyricism (as a aesthetic category connected with the subjectivity of utterances and present in diverse intensity regardless of the type or genre of the work), lyricism in lyric and dramatic constructions, principal genres of romantic lyric poetry, poetics of this lyric poetry, and lyric achievements of Mickiewicz, Słowacki, Norwid.

„Kolebka Polskiej Marynarki”

Tomasz Skrzyński — 2021-12-27

„THE CRADLE OF POLISH NAVAL FORCES” MODLIN MILITARY PORT IN THE YEARS 1918-1921

From December 1918 to April 1920, the headquarters of the Vistula Flotilla and more generally the Naval Forces were based at the Modlin Military Port. The Flotilla was established as a result of efforts to regain Poland’s access to the sea. The location was chosen due to, for example, a real threat to the existence of the state coming from the north-west, a small distance from the capital, and earlier Russian and German investments. Decisions of empires to create the Free City of Danzig had a serious influence on the history of the Modlin Military Port.
The area covered by the Modlin Military Port during the period 1918-1921 was subject to changes. The territory managed by the Port Commander was diversified in terms of buildings, topography or even the ethnic groups of civilians living nearby. In 1919 the Commander supervised, among other things, the School for Naval Specialists in Kazuń (on the opposite bank of the Vistula River), the Modlin railway station and a huge granary. At the same time, a harbour “for loading coal in the Narew River” functioned within the Military Port (or in a small distance therefrom).
After April 1920, the area of the port was reduced. According to the data for 1921 and 1922, the Port covered the following areas: shipyard, winter port, motorboat harbour, adjacent capes, harbour next to barracks, area of the following streets: Portowa, Jana z Kolna, Admirała Sierpnika and Kapitana F. Dunin-Wąsowicza (up to the corner of aleja Marynarzy and Kaszubska Street), aleja Marynarzy; area of the Armoury; area around the Central Technical Depots; area between the Kazuń road, Kaszubska Street and aleja Marynarzy; area between the Kazuń road, the railway track and aleja Marynarzy; the areas in the triangle between the navy garrison – Kaszubska Street and the Vistula River, and the Vistula River harbour with neighbouring areas.
The Port had difficult beginnings. Depots and barracks were in a very bad condition. There were poor supplies and poor sanitary conditions, difficulties in relations between Port managers and the commanders of the Modlin Fortress, and problems paying soldier’s pay. The definite majority of Polish marines soon left the Naval Forces. This was the reason why the Modlin Military Port played an important role in training the coming marine volunteers for service in sea and river vessels.

Dziennik grodkowski

Piotr Stanisław Załuski — 2021-12-27

Ze wstępu

Związek Strzelecki na Zatorszczyźnie (1913-1914)

Władysław Wichman — 2021-12-26

Autor sam w sobie mógłby stać się tematem osobnego opracowania. Ten wybitny społecznik i patriota niewątpliwie zasługuje na upamiętnienie nie tylko poprzez wydanie jego pracy. Tekst jego autorstwa stanowi cenny przyczynek do dziejów zarówno Zatora, jak i polskich organizacji paramilitarnych tego okresu. Obszerne wprowadzenie do tekstu obejmuje informacje na temat tekstu źródłowego, odnalezionego w zespole Towarzystwo Sportowe „Strzelec” zasobu Archiwum Narodowego w Krakowie. Następnie redaktor prezentuje sylwetkę autora, niezmiernie interesującej postaci, o czym już wspomniano. Z kolei charakteryzuje Zator i Zatorszczyznę okresu sprzed wybuchu I wojny światowej jako środowisko działalności Związku Strzeleckiego, zwracając szczególną uwagę na organizacje społeczne, tzw. niepolityczne. Istotne dane zilustrował tabelami. Natomiast w ostatniej części wprowadzenia przedstawia dzieje zatorskiego „Strzelca” na tle rozwoju tej organizacji w Galicji. Zwraca uwagę wnikliwa kwerenda, którą przeprowadził redaktor, obejmująca szereg archiwów, w tym Archiwum Narodowe w Krakowie, archiwa UP, IPN, Muzeum AK i prywatne, jak również Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie i Centralne Archiwum Syjonistyczne w Jerozolimie, źródła drukowane (także obcojęzyczne), prasę i czasopisma z epoki, opracowania, w tym także niepublikowane, oraz internet.

Z recenzji prof. nadzw. dr. hab. Janusza Wojtyczy

Józef Muczkowski

Barbara Krawczyk — 2021-12-26

The purpose of the presented thesis is to show a figure of one of the directors of the Jagiellonian Library in the 19th century, a professor at the Jagiellonian University and historian – Józef Muczkowski. In the thesis, the Professor’s personal life has been presented in chronological order, as well as his achievements in the professional field and his scientific accomplishments. The thesis consists of seven chapters, each dealing with issues related to the individual stages of the Professor’s life. Special attention has been focused on the process of intellectual and scientific development of Józef Muczkowski from his birth, through youth, to the period of holding office of the director of the Jagiellonian Library, and finally up to the last days of his life. Large part of the work is devoted to changes that were implemented by the Professor during the period when he was the Jagiellonian Library director. It concerns, among others, the organisation of library collections and complete reconstruction of the library building which is located within the Collegium Maius edifice. The thesis also introduces a broad spectrum of activities undertaken by the Professor in the political field. Presentation of profiles of his loved ones and relationships that connected him with his family and other people of science constitutes important part of the work because it connects all chapters. The thesis is based largely on unpublished sources, such as manuscripts, numerous fragments of official letters and the Professor’s correspondence. Analysis and interpretation of many types of information sources, followed by their elaboration and organisation, allow to fill the “information gap” regarding the person of Józef Muczkowski. As a result, by recreating Józef Muczkowski’s professional path, the thesis also supplements the information resource of history of the Jagiellonian Library in the first half of the 19th century.

O literaturze i życiu literackim Wolnego Miasta Krakowa

Zenon Jagoda — 2021-12-26

The book presents literary phenomena of the Free City of Krakow, a political formation created by the Congress of Vienna, remaining under the protectorate of the Holly Alliance. The time frames of the historical and literary narration of the work correspond to the period which marks the existence of the Free City of Krakow (the Republic of Krakow). In 1816-1846, a change of literary epochs occurred in the Krakow region and the most valuable part of the Krakow literature of the Romanticism was created. The book arose from the need of systematising of knowledge about this literature, correction of false information, obliterating of unknown areas, reconsideration of a prevailing opinion about importance of the Krakow centre in the literature of the Late Enlightenment and Romanticism in the Polish culture. A literary process within the discussed period has been divided by the author into four phases (1816-1828, 1828-1830, 1831-1840, 1841-1846). This periodisation functions as a compositional factor of the book. Beside literature, the author presents broadly literary life of the city (periodicals and printing, institutions, literary communication, as well as literary tradition and awareness, social circles of literature reception), and set of conditions and circumstances from the scope of social culture, customs, politics, accompanying the literary life.

Stan zachowania wybranych starych druków przechowywanych w Bibliotece Jagiellońskiej

Ekaterina Baumann — 2021-12-26

The work presents results of research on preservation state of three chosen book collections kept in the Jagiellonian Library in Krakow, i.e. the book collections of the Camaldolese Hermits from Bieniszew, princes of the Sanguszko family, and Francis- can Reformates from Biecz. The studies were made with instruments of the methodology of mixed research on the basis of quantitative data obtained by the scoring system method according to a scale. The results were used as a basis for creating the general librarianship model of the evaluation of preservation state of old prints kept in different institutions (public and cloister libraries, private collections). For this model, the following components were defined: structure, list of parameters of book destructions for the assessment in two modes (extended and simplified), as well as significance of the whole list. Furthermore, an optimal scheme of the processing of data, their interpretation and visualisation was proposed. The librarianship model of the evaluation of preservation state of old prints may be used for the determination of conservation work priorities in libraries, assessment of expenditures and obtaining funds for conservation. In this way, it can be used for preservation of the future of cultural property.

Z dziejów literatury i kultury

Julian Maślanka — 2021-12-23

The volume presents studies and treatises of Julian Maślanka (1930-2020) within the scope of literature, folklore and cultural traditions. The treatise Tradycje cyrylo-metodiańskie w polskiej literaturze romantycznej [Cyril and Methodius Traditions in the Polish Romantic Literature] discusses relations between the traditions of Slavdom apostles and the chronicle message about Piast. At the turn of the 19th century, these relations found their place in historical writing and literature. The chapter Mity historyczne w okresie baroku i oświecenia [Historical Myths in the Ages of Baroque and Enlightenment] concerns manifestations of “mythical thinking” about the oldest national past, contained in messages of mediaeval chroniclers, later transformed (often enriched) and popularised in Polish historiography until the times of the Enlightenment. Mityzacja folkloru w pierwszej połowie XIX wieku [Mythisation of Folklore in the First Half of the 19th Century] resulted from the expectations of the then folklorists and collectors of folk oral works, which assumed that the primary state of the nation, mystery of its primary identity (national spirit) or values and symbolical meanings of primaeval epochs were encoded in folk culture.

Adam Józef Potocki (1822-1872)

Albert Konrad Sendor — 2021-12-23

The dissertation describes the life and activities of the Polish aristocrat Adam Józef Potocki (1822-1872). The research were based here on manuscripts and printed sources, literature, and iconographic materials. The objective of this work is to present a new approach to the figure of this politician from Galicia, and a critical evaluation of his activities, with special consideration given to the scope of his acts and all the initiatives he undertook. The main value of the dissertation is determined by improved knowledge about Adam Potocki’s life and activities, which has provided a new perspective of known historical events through measures taken by this politician. The dissertation can also act as a guideline for researchers dealing with the history of the 19th century. The focus here is to present Adam Józef Potocki against the background of the major events of the 19th century: the transformation of the Habsburg monarchy, and the impact of Polish politicians on such changes. The research has also attempted to capture transformations in the attitude of Adam Potocki, his involvement in state matters, and response to crisis situations. The politician’s characteristics made on the basis of available sources serves to show Potocki’s important role in the nineteenth-century Galicia. The research method applied in the work involved the synthetic and analytic analysis of sources. The query was performed in 20 archives and libraries, both in Poland and abroad, and included: 165 archival sources, 222 printed sources, 3 academic dissertations, 247 elaborations, 5 web documents.

Działania mediacyjne w uczeniu się i nauczaniu języków obcych od teorii do praktyki

Iwona Janowska — 2021-12-22

MEDIATION ACTIVITIES IN LEARNING AND TEACHING FOREIGN LANGUAGES: FROM THEORY TO PRACTICE

Mediation is present in various areas of social life, and the meaning of this concept depends on the field in which it is applied. Generally, it is defined as a process aimed at maintaining social ties, mitigating disputes, and resolving conflicts. Its primary function is therefore to establish and maintain communication. The concept of mediation officially entered the area of language education with the publication of the Common European Framework of Reference for Languages by the Council of Europe in 2001. In this document, all linguistic activities are divided into four categories: reception, production, interaction and mediation. However, the latter one was treated marginally – it was reduced almost exclusively to the translation of texts, and no descriptors regarding this category have been developed. Due to the fact that in contemporary multilingual and multicultural societies mediation has begun to attract more and more interest, work began on a new project of the language description system, i.e. a volume supplementing and extending the content of the first version of the document from 2001. It was released in 2020 and it is entitled CEFR – Companion volume. In this volume, mediation is presented in a very extensive way. It presents three types of mediation activities: mediation of texts, concepts and communication, and the newly created descriptors are listed in 19 tables and additional five tables include mediation strategies. There may be be intra- or interlinguistic mediation, and all text mediation descriptors require the combined use of reception and production activities. In the process of learning and teaching foreign languages, the main goal of mediation is to facilitate, establish and maintain linguistic communication. The popularity of mediation goes hand in hand with the need for mediators, both linguistic and (inter) cultural. Educating competent mediators has become one of the priorities of language education. To meet this challenge, mediation had to find its rightful place in curricula, modern textbooks, certification tests, etc. In teaching practice, an effective method of developing mediation competence is teaching based on performing mediation tasks, mainly comprehensive ones, requiring the cooperation of team members, because it is only such tasks that create conditions enabling the use of the types of mediation proposed in CEFR-CV by the Council of Europe.

Empirische Studien und didaktische Implikationen der modernen Fremdsprachenforschung

Sławomira Kołsut — 2021-12-22

Mehrsprachigkeit und Multikulturalität in Europa sind Tatsachen, denen die moderne Sprachforschung Rechnung tragen muss. Auch der Fremdsprachenunterricht sollte die soziokulturellen Veränderungen wahrnehmen und ihnen begegnen. Zu den Trends, die die zeitgenössische Sprachforschung kennzeichnen, gehören: der Fokus auf die Kompetenzorientierung, die zunehmend über das Wissen dominiert, der Fokus auf die Pragmatik der Sprache, die Interdisziplinarität der Forschung und der Einsatz von mobilen Geräten sowohl in der Kommunikation als auch im Prozess des Sprachlehrens und -lernens. Alle diese Richtungen sind in den in diesem Band vorgestellten Reflexionen und Studien präsent.

Omamienie – cudowność – afekt

Elżbieta Nowicka — 2021-12-22

The book consists of four parts, concerning the magic drama, opera libretto as well as the romantic opera and tradition of the Old Polish drama in inter-uprising criticism. In this context, the analysis includes the forms and artistic phenomena which status is perfectly defined by the formula “between”: genres, styles, social circulations, different kinds of aesthetics, arts, etc. The cognitive horizon of the book is determined also by three components of the title, which are derived from the language of the epoch describing with them its own self-awareness. “Befuddlement” (illusion), affect and marvelousness defined at that time the needs and expectations of recipients of literature and theatre. Furthermore, these elements constituted the categories of interpretation and evaluation of particular artistic phenomena, literary genres and single works.

Działaniowo-zadaniowe nauczanie języków obcych w ujęciu neuropedagogicznym

Sławomira Kołsut — 2021-12-22

The action-task approach is a modern approach to language learning and teaching, offering more opportunities for active participation in the class and greater engagement in the learning process than traditional approaches, which include for example the communicative approach. The aim of this publication is to show the action-task approach from multiple perspectives: pedagogical, glottodidactic and neurobiological. In the pedagogical dimension, it refers to the issues of the new culture of learning and teaching and to the constructivist model of learning. In practice, this means that learners acquire knowledge and skills actively through their own actions. This method implies that classes are oriented towards shaping learners‘ independence and their gradual acquisition of autonomy. In the modern school, the learner acquires, apart from knowledge, which is no longer the priority of teaching, the competences needed for future work. In the modern knowledge society, these competences are becoming increasingly important, as they are more difficult to acquire than generally available knowledge. Therefore, during the modern learning process the student is provided with conditions for the development of social, methodological as well as personal competences, which play a very important role in achieving individual well-being. The action-task approach is not only a constructivist way of learning and teaching languages, but also a philosophy, referring to considerations of learning, teaching, perception of reality, communication and interaction with fellow learners, and formation of attitudes and values needed in human life.

Eastern Partnership

Piotr Bajor — 2021-12-21

The publication contains a collection of articles devoted to the most important aspects related to the process of transformation of the countries of Central and Eastern Europe and the South Caucasus under the Eastern Partnership program. The book covers the results of a research project by an international team of scientists who present their findings on the policy of European integration, the role and importance of the Eastern Partnership in the process of change, and give recommendations for its implementation and activities in the future.

Konwenty żeńskie w średniowiecznym województwie krakowskim

Edyta Pluta-Saladra — 2021-12-21

CONVENTS IN THE MEDIEVAL KRAKOW PROVINCE: PROSOPOGRAPHICAL STUDY (2ND HALF OF THE 12TH CENTURY – 2ND HALF OF THE 16TH CENTURY)

This dissertation deals with the issues of female monasteries from the territory of the Krakow Voivodeship, i.e. the Norbertine nuns from Zwierzyniec and Imbramowice, the Benedictine nuns from Staniątki, the canons of Monastery of the Holy Spirit de Saxia in Kraków, Poor Clares from Kraków and Stary Sącz, as well as the convent of the Bernardine Sisters living at the Church of St. Agnieszka in Stradom. The work tries to show the personal composition of particular convents and get the knowledge about them, which will allow to look at many important issues related to monastic life.

Symboliczne wymiary birmańskiego nacjonalizmu i polityki w latach 1885‒2015

Tobiasz Targosz — 2021-12-21

This book focuses on the symbolic aspects of Burmese nationalism. The subject of the publication concentrates on the relationship between symbolic culture and politics on the example of political, social, religious, and cultural changes taking place in Burma in the period from 1885 to 2015. Such a long time range results from the desire to present radical changes in local culture and political and social life that took place over the hundred years separating these dates. It results from the fact that nation-building processes are always in line with the tradition of Braudel’s “long duration”. The presented analysis of changes in the years 1885–2015 is not a “trivial” and typical political history, described by Fernand Braudel as courtedurée. The conclusions result here from the awareness that only a two-sided analysis, both in the context of longedurée and courtedurée, will make it possible to grasp the full picture of the issue under study.

The Discursive Construction of Foreign Language Pedagogy at the University Level in Poland against the Background of the European Qualifications Framework

Katarzyna Nosidlak — 2021-12-21

Katarzyna Nosidlak’s book focuses on the theory and practice of foreign language pedagogy construed on a national scale for the needs of higher education systems in Poland under the pressures of international requirements. It raises contemporary issues of official educational discourses on language policy in Europe, which are significant for shaping the vision of the world shared by humans in interindividual communication in general and English as a second language in particular. Approaching the European Qualifications Framework and the Polish Qualifications Framework as tools for coordinating and comparing the content and results of education in the EU Member States at all levels, from basic to post-secondary, the book essentially enriches the knowledge of foreign language teaching and learning in the era of unification of laws on education. The notable achievements of Katarzyna Nosidlak’s book lie in its emphasis on the role of discourses and discursive practices in social life, including the formation of the Polish education system on the example of language pedagogy, its revelation of the consequences of the application of the perspective of social constructivism for communicative practices in foreign language teaching, and its provision of a comprehensive overview of legal acts and publications on the qualifications framework for lifelong learning.

Zasięgi polskich grup etnograficznych

Janusz Kamocki — 2021-12-21

RANGES OF THE POLISH ETHNOGRAPHIC

Many authors tried to elaborate a map of the Polish ethnographic groups – the most known is Ugrupowanie etniczne ludu polskiego [“The Ethnic Grouping of the Polish Folk”] of Jan Bystroń, published in 1925. The progress of research in 95 years, publication of many monographs – “Atlas Polskich Strojów Ludowych” [The Atlas of the Polish Folk Costumes] above all – caused that the work of Bystroń is already of archival value. Janusz Kamocki made an effort to elaborate a current range of the Polish ethnographic groups – as he writes at the end of his work “current in 2020”. Among Polish ethnographers, he has probably the greatest experience in research on this issue – he already published his elaborations in 1965 and 1991. Furthermore, he is the author of two issues of Atlas Polskich Strojów Ludowych. In principle, it is accepted that the Polish nation was created due to combining of six basic Lechitic tribes: Małopolanie, Wielkopolanie, Mazowszanie, Sieradzanie, Ślązacy and Pomorzanie. The author determines also the large group of Kresowiacy – created as a result of historical events – and group currently creating on the so-called recovered lands, establishing from settlers of different parts of Poland which he calls tentatively the “settlement group”. He also traces here a chance of creating new ethnographic groups. Moreover, he distinguishes two subgroups: Górale [Highlanders] – separated from Małopolanie and Ślązacy, and Mazurzy Pruscy [Prussian Masurians] – separated from Mazowszanie.

Eschatologia i rewolucja

Daniel Wańczyk — 2021-12-21

This monograph is an attempt to reconstruct and interpret the ideas of the anarchist theocracy proposed by the Russian writer and philosopher Dmitry Merezhkovsky (1865-1941). These ideas appeared due to the youthful fascination of narodnichestvo and symbolism, and the subsequent criticism of Christianity in the spirit of modernism.
The analysis shows how the aesthetic and cultural concept of new religious consciousness, resulting from the Russo-Japanese War and the outbreak of the revolution, transformed into activist eschatology, adopted political, revolutionary and anti-system characteristics, to join the struggle for post-revolution order. Merezhkovsky, by declaring war against the Tsarist autocracy and Orthodoxy, postulated the realization of the theocratic anarchy – God’s Kingdom on earth, free from all forms of dependency and hierarchy, whose fundamental principle would be the love for God and neighbours. This millenarian and messianic goal should be achieved by Merezhkovsky’s cooperation with radical intelligentsia, which under the influence of the author’s Now or never ideas was to experience worldview transformation and overcome its atheism. As we show, the concept did not remain only a theoretical vision, but it was manifested in the form of Merezhkovsky’s close relations with members of the Combat Organization of Socialist Revolutionary Party, with Boris Savinkov in particular, and with whom he proceeded to work on the establishment of the community which aimed at achieving the theocratic anarchy.
The dissertation has three main goals. The first one is the analysis of the evolution and radicalisation of the philosopher’s worldview, under the direct influence of historical events. The second goal is to show the concept of the theocratic anarchy in the wide context of the history of this construct. Third one is the analysis of the evolution of a modernist eschatological concept into a political plan and revolutionary involvement. The structure of the dissertation was subordinated to thus defined goals and consists of five chapters.

Veritatem esse quaerendam

Kamil Sorka — 2021-12-21

VERITATEM ESSE QUAERENDAM: TRUTH IN THE ROMAN CIVIL TRIAL

The book is an attempt to look at the basic values of court proceedings, taking into account the thought and practice of the Roman civil trial. The main research question underlying the dissertation concerns the meaning of the judiciary knowledge of truth in the perspective of the theory and practice of the Roman civil trial. The question can be reduced to whether the Roman civil trial was governed by the principle of material truth or the principle of formal truth.

Postrzeganie i ocena dzieł sztuki europejskiej XVII i pierwszej połowy XVIII wieku w świetle literatury podróżniczej tego okresu

Małgorzata Wyrzykowska — 2021-12-20

This publication belongs to the current of research concerning the reception of art in travel literature. Its purpose is to determine how European artworks of the 17th century and the first half of the 18th century were perceived and evaluated by travellers journeying during this period, i.e. contemporarily in relation to works being then created. The terms: art of that period and present-day art are treated conventionally in this work and are used for the determination of artworks being created from the beginning of the 17th century to the end of the first half of the 18th century. Basic research material comprised source texts, written and printed, from the 17th century and the first half of the 18th century, belonging to travel literature. Over fifty relations were analysed, and a criterion of their choice was primarily defined by occurrence in texts the descriptions of artworks from the 17th century and the first half of the 18th century. A method accepted in this work consisted in analysis of the fragments of texts belonging to travel literature in accounts concerning artworks from the 17th century and the first half of the 18th century, and their subsequent interpretation. Recording artworks in the relations by travellers was an important factor and it was considered as detection. Only appearance, along with naming of a work (from the field of architecture, sculpture or painting), the description and evaluative assessments constituted evidence of its conscious perception. Artworks, which turned out to be especially interesting for travellers, were characterised by these people.

Mickiewiczowski pięcioksiąg romantyczny

Bogusław Dopart — 2021-12-20

The book, written in five chapters, presents works which played a key role in developing the romantic trend in Poland by Mickiewicz and creating increasingly complex forms of the romantic work by this artist. Such works included: mythopoetic narrations of the cycle Ballady i romanse (1822), Sonety krymskie of the Moscow edition from the cyclical diptych Sonety (1826), Konrad Wallenrod (1828), poem Dziady as a cyclical work (1823-1832) as well as Pan Tadeusz (1834) in its form as a romantic universal poem.

Czas przeszły dokonany

Jacek Adamczyk — 2021-12-20

Ze wstępu

Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce

Anna Niedźwiedź — 2021-12-20

W 2021 roku minęło 10 lat od chwili ratyfikacji przez Polskę Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W ciągu ostatniej dekady zmieniło się bardzo wiele w definiowaniu, interpretowaniu i – co za tym idzie – ochronie zjawisk zaliczanych do obszaru dziedzictwa niematerialnego. Zmiany te dotyczą nie tylko rozumienia pojęcia niematerialnego dziedzictwa, lecz również relacji pomiędzy jego praktykowaniem i przeżywaniem a teoretycznym namysłem nad dziedzictwem jako skomplikowanym kulturowym i społecznym fenomenem. Pragnąc zrozumieć te relacje oraz ich dynamikę w listopadzie 2021 roku Muzeum Krakowa oraz Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego zaprosili ekspertów (teoretyków) oraz depozytariuszy (praktyków) na konferencję „Niematerialne dziedzictwo kulturowe w teorii i praktyce”. W niniejszej publikacji prezentujemy 7 artykułów nawiązujących do tematu konferencji oraz zapis fragmentów debaty, która odbyła się w pierwszym dniu obrad. Tom stanowi próbę namysłu nad szerszymi teoretycznymi kontekstami niematerialnego dziedzictwa, równocześnie przywołując konkretne przykłady i studia przypadków osadzone we współczesnej rzeczywistości kulturowej w Polsce.

Pomiędzy klasycznością a romantycznością

Monika Stankiewicz-Kopeć — 2021-12-20

The aim of the book is to capture the character of formation and differentiation of literary awareness characterising authors concentrated in four – the most important at that time – literary and cultural environments: in Vilnius (chapter I), Krzemieniec (chapter II), Lviv (chapter III) and Warsaw (chapter IV, summarising), and to conduct the analysis of transitional, boundary manifestations between the Enlightenment and Romanticism as a background for works which are early romantic from the chronological and worldview perspective. This approach allowed to capture the remarkability of early Romanticism and to determine its chronological boundaries in literary process. The centres detailed in the treatise – Vilnius, Krzemieniec, Lviv – constitute perfect subject matter for this purpose since they allow to trace micro-changes taking place within the awareness of authors from these centres in different conditions (social and political, cultural) in the same time range (1817-1828). The subject area discussed in the book provoke reflection on the complexity of the literary and worldview transition from the Enlightenment to Romanticism, and on – what is important – the legitimacy of the unusually popular expression: „romantic breakthrough”. The book also prompts considerations about the forms of currents and their relations. Finally, it inspires reflection on the course of forming of the early romantic worldview.

Współczesna kultura motoryzacyjna jako czynnik bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego

Lech Hyb — 2021-12-19

MODERN AUTOMOTIVE CULTURE AS A SAFETY FACTOR OF TRAFFIC PARTICIPANTS

The book provides globally the knowledge about the automotive culture, traffic safety, national safety and significance of institutions acting in the scope of the traffic safety. It is addressed to all traffic participants, entities and institutions dealing with the issue of the broadly understood safety of traffic participants and with the protection of life and health. It can be an academic book as well as the basis of education in the field of the traffic safety, internal national safety, transport, logistics and management. Submitting this publication, I would like to express hope that its issues will be interesting for broad circles of readers, academic communities, political elites, experts, institutions and specialists of transport economy. Finally, I would like to state that the issue presented in the book has not been investigated yet and it should constitute further inspiration and interest for scientific activity and institutions specialised and acted in this thematic scope.

Transfer międzyjęzykowy w tworzeniu wypowiedzi pisemnych w języku niemieckim (L3) u polskich studentów filologii angielskiej

Joanna Boratyńska-Sumara — 2021-12-19

THE CROSS-LINGUISTIC TRANSFER IN THE PROCESS OF PRODUCING WRITTEN TEXTS IN GERMAN (L3) BY POLISH STUDENTS OF ENGLISH PHILOLOGY

This monograph investigates the phenomenon of cross-linguistic interactions, which are manifested during producing texts in L3 in the school context. Attention is focused here on the analysis of one example concerning manifestations of these interactions – of the cross-linguistic transfer appearing in written texts of English philology students in their second foreign language (L3) – German language.

Nawiązane ogniwo

Grażyna Halkiewicz-Sojak — 2021-12-19

THE BINDING LINK: STUDIES ON THE POETRY OF CYPRIAN NORWID AND ITS CONTEXTS

The studies and outlines gathered in the book have been written for the decade. In the centre of the historic – literary reflection included there are the works of Cyprian Norwid. Their reading became a point of entry for the interpretation of several various threads of the 19^th century heritage, hence, the contexts in the subtitle, and a voice in the currently open discussion on the place of the writer in the tradition and on the background of the trends important in the artistic culture of last two centuries.

Hafty krakowskie do połowy wieku XV i ich twórcy

Katarzyna Moskal — 2021-12-16

KRAKOW EMBROIDERIES TO THE MIDDLE OF THE 15TH CENTURY, AND THEIR CREATORS

The book constitutes a monographic study of embroideries created to the middle of 15th century in Krakow, the main artistic centre of Lesser Poland (Małopolska). The publication presents many new findings concerning Krakow embroiderers and their works.
It was possible to determine that over a dozen embroiderers worked in Krakow from the 1390s to the middle of the 15th century. Five of them engaged in silk embroidery (Klemens, an embroiderer at the court of Władysław Jagiełło, and town embroiderers: Michał, Wojtek, Grzegorz and Johannes). At least four of them used the golden thread (probably Johannes, an embroiderer creating works for the king Władysław Jagiełło, town embroiderers Mikołaj and Jan Hassow, as well as Jakusz working for Jan Melsztyński), and women – Małgorzata and Biesiatka – used pearls. Specialisation of four embroiderers is not well known (of two artists with the name Piotr as well as Zygmunt and Hannus Burghardt).
It is also not known whether embroiderers belonged in a guild before the middle of the 15th century. In the second half of this century – as sources indicate – they acted within the guild of goldsmiths. Only in 1627, they established their own association.

Rekonstrukcja i rewitalizacja zagrożonych wymarciem języków z wykorzystaniem narzędzi lingwistyki komputerowej

Mirosław Gajer — 2021-12-16

RECONSTRUCTION AND REVITALISATION OF ENDANGERED LANGUAGES USING COMPUTATIONAL LINGUISTICS TOOLS

The monograph presented here consists of an introduction, six chapters and a conclusion. The first chapter briefly discusses the current linguistic situation, paying particular attention to the languages with a small number of speakers, which are threatened with extinction, and provides a thorough analysis of reasons for the disappearance of such languages.
In the following chapters, namely chapters two, three and four, the authors reviewed the current linguistic situation in the western part of Europe. They briefly discuss selected languages spoken in this area which are threatened with extinction and belong respectively to the Germanic (second chapter) and Romance (third chapter) language groups. The fourth chapter discusses the languages in danger of extinction in Europe which belong to other groups of the Indo-European language family, with particular emphasis on the Celtic language group.
The fifth chapter contains a description of the syntactic structure generator of Norwegian, developed by the authors. This kind of software may serve as a model for building analogous systems for other languages in danger of extinction. At this point, it is worth mentioning that the Norwegian language chosen by the authors exists in two official variants. One of them – New Norwegian (Nynorsk) – is currently perceived as a language potentially threatened with extinction.
On the other hand, the sixth chapter of the monograph presents further prospects for the development of the system elaborated by the authors. In particular, the possibilities of its evolution into Machine-Aided Human Translation software have been considered. The task of this software would be to support the process of translating texts into the endangered languages. It is important to mention here that, thanks to the use of machine learning techniques, especially deep learning artificial neural networks, the issue of computer translation has already been solved in a largely satisfactory manner in the general sense, which not so long ago seemed like a scenario from a science fiction novel.

Śmierci nie udało się pokonać

Raimonda Ragauskienė — 2021-12-16

Niniejsza książka jest poprawionym i uzupełnionym wydaniem monografii opublikowanej w języku litewskim z 2017 r. Ukazuje historię biologicznej egzystencji rodu książąt Radziwiłłów z linii na Birżach i Dubinkach, istniejącej od końca XV do schyłku XVII w. Jak mawiali ówcześni, w imieniu Radziwiłłów poznajemy Litwę. Książęta Radziwiłłowie na Birżach i Dubinkach należeli do tych, którzy najlepiej reprezentowali Wielkie Księstwo Litewskie oraz Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Dzieje rodu są obiektem zainteresowania i badań nie tylko historyków litewskich, lecz również polskich (zwłaszcza że opisywani magnaci używali języka polskiego) i pochodzących z innych krajów. Monografia jest kompleksowym, interdyscyplinarnym badaniem naukowym, w którym z uwzględnieniem trzech najważniejszych segmentów – historycznego, demograficznego i medycznego – zostały ukazane dane 7 pokoleń, 16 rodzin, 52 przedstawicieli rodu Radziwiłłów z linii na Birżach i Dubinkach. Zbadano wskaźniki potencjału biologicznego, poddano analizie niedomagania i choroby, stosowane sposoby leczenia i zażywane leki oraz przyczyny śmierci. Scharakteryzowano też personel medyczny, który świadczył usługi Radziwiłłom. Opracowanie kończy analiza osobowa, czyli biogramy biologiczne wszystkich ustalonych książąt na Birżach i Dubinkach, małoletnich i dorosłych, mężczyzn i kobiet. Na podstawie przeprowadzonych studiów stwierdzono, że wskaźniki historii biologicznej – zdrowie fizyczne i psychiczne, długość życia, przyczyna śmierci, struktura rodziny i jej model – są ważną częścią historii integralnej, znacznie pogłębiającą wiedzę o przeszłości społeczeństwa.

Chodźcie z nami!

Waldemar Czyż — 2021-12-15

Wśród profesjonalnych historyków często spotykana jest opinia, że nie należy opisywać – a zwłaszcza oceniać – wydarzeń, w których samemu się uczestniczyło. Zgadzam się z ich zdaniem. Ale niniejsza publikacja nie ma ambicji opracowania historycznego; jest raczej pracą popularyzatorską przeznaczoną dla dwóch przeciwstawnych wiekowo kręgów czytelników: ludzi młodych, znających temat Marca ’68 jedynie z opowiadań starszego pokolenia (a niektórzy z licznych, już ściśle historycznych opracowań), oraz dla uczestników studenckiej rewolty, czyli dla „pokolenia czapki studenckiej”, jak ich niegdyś określano. Dla tych pierwszych może być okazją do zapoznania się z nieznaną dotychczas tematyką i możliwością doszukania się analogii z czasami, w których przyszło im żyć obecnie; dla tych drugich – już coraz mniej licznych – zachętą do wspomnień z czasów młodości i konfrontacji swoich dawnych i obecnych opinii i poglądów. Jeśliby jednak czytelnik odnalazł jakieś elementy podobieństwa z obecną rzeczywistością, to wówczas – cytuję tu słowa Heinricha Bölla – „nie będzie to ani zamierzone, ani przypadkowe, lecz nieuniknione”.
A więc – CHODŹCIE Z NAMI!

Utopia jest sprzedawana oddzielnie

Agnieszka Urbańczyk — 2021-12-14

UTOPIA IS SOLD SEPARATELY. THE POLITICS OF THE SCIENCE FICTION GENRE IN FAN RECEPTION (AS ILLUSTRATED BY STAR TREK)

The subject of Agnieszka Urbańczyk’s monograph is fan reception of political content in works of science fiction and the way of shaping subsequent texts in official circulation by the reception. Since the discussed genre presents – just like utopias do – the possibility of a change and exposes elements which are conditioned and arbitrary in our social reality, theoreticians have often described it as political by definition. The formalist tradition of science fiction studies treats the genre as counter-hegemonic and sometimes leftist by nature. The monograph focuses on the popular, politically engaged and utopian Star Trek series, which has been a carrier of socially progressive content since the 1960s and – at least since 1980s – anticapitalist messages. In the centre of the author’s argument, there are political metaphors. Each of them requires interpretation, but they have been established via elements named and described on the literal level of the text and thus they may be completely missed by the audience. In her analysis of the text itself, conducted from the perspective of transmedia narratology, biopolitics and political theology, the author stresses points where the literal level opens to interpretation incompatible with the intent of series creators, facilitating the recuperation of potentially subversive messages. The multi-billion dollar franchise, albeit critical towards capitalism, functions thanks to capitalism and, by engaging fans, facilitates its growth.

Dramat i romantyczne „Ja"

Agnieszka Ziołowicz — 2021-12-14

THE DRAMA AND ROMANTIC “I”: A STUDY OF SUBJECTIVITY IN THE POLISH DRAMATURGY OF THE ROMANTIC EPOCH

The book presents studies concerning subjectivity in the Polish dramaturgy of the romantic and postromantic epochs. Its topic comprises an issue in research on the romantic drama which has not been analysed yet, although this issue is necessary for adequate characteristics of the romantic drama. The context of detailed analyses is formed by the views of philosophers and art theoreticians as well as dramaturgists, indicating that an idea of the subject constituted, beginning from the turn of 19th century, an important and deeply strengthened element of anthropological and aesthetical discourse, which is confirmed by Uwagi wstępne [Introductory Remarks]. In this context, subjectivity has been treated in the thesis as an immanent trait of the drama, but such perception is connected with confidence that the poetics and aesthetics of the drama constitute at the same time an artistic version of anthropology of the creative individual and philosophy of the subject.
The book aims at tracing different manifestations of the subject presence in the romantic drama, distinct not only for particular authors but also for historically and aesthetically determined phases of the Romanticism. The centre of considerations is constituted by “I” analysed as a source of the drama creation (author’s subject) and by “I” as an object of the performance both in the subject of a hero and the holistic structure of a drama (“I” as a compositional principle of the dramatic work, performance “I” in the dramatic form, drama “I”).

Wizja Włoch w polskiej i francuskiej literaturze okresu romantyzmu (1800-1850)

Olga Płaszczewska — 2021-12-14

THE VISION OF ITALY IN THE POLISH AND FRENCH LITERATURE OF ROMANTICISM (1800-1850)

The Vision of Italy in the Polish and French Literature of Romanticism (1800-1850) is a book devoted to the vogue for Italy which was common in 19th-century Europe. On the examples derived from literary masterpieces (written by Poles – among others by Juliusz Słowacki, Cyprian Norwid, Zygmunt Krasiński – and by French, for example Alfred de Musset, René Chateaubriand George Sand and Madame de Staël) and works minorum gentium, the book presents similarities and differences in the perception of Italy, which can be read from relations and notes, situated on the borderline between literature and reporting, concerning voyages on the Apennine Peninsula and Sicily (“Italian journey” turns out to be an independent literary genre in this context), as well as from works belonging to the literary fiction – artistic prose, drama and poetry. The main subject of the book concerns romantic italomania – fascination with Italy treated as a sphere characterised by certain aesthetic values, rules of life and customs.

Collecting Antiquities from the Middle Ages to the End of the Nineteenth Century

Agata Kubala — 2021-12-14

The gathering of archival materials always precedes the work on the items in every collection. Unfortunately, many documents have been lost, collections have been scattered, but their impact on culture and science has remained, as a deep interest in the ancient world, including its material products. Perhaps this appeal of the ancient world comes from Italy, thanks to its history, monuments and culture. Among the greatest contributors to spreading knowledge of and fascination with antiquity were painters, especially those who wanted to surround themselves with period objects when creating scenes set in ancient times. There are also collections devoted to classical art and literature. The book I have in front of me is an excellent mirror of antiquity collecting. It presents its history, the reasons for the rise of the fascination with antiquity, the history of individual collections, as well as methods of searching for them. Moreover, almost every article outlines the political circumstances of the time that affected collectors and their actions. This book will most probably find its way to the bookshelves of archaeologists, art historians, historians, museologists, as well as numerous gatherers and collectors.

From the review by dr hab. Tomasz Scholl

Język, tekst, komunikacja

Janina Labocha — 2021-12-14

LANGUAGE, TEXT, COMMUNICATION: STUDIES AND OUTLINES

The book presents chosen articles of Prof. Janina Labocha, written in 1981–2019, and published earlier in scientific journals and collective volumes. It consists of three parts: „Syntax, linguistic pragmatics, text linguistics”, „Polish-Czech linguistic borderland” and „Varia”. The book contains 37 texts in total.

Tożsamość na styku kultur

Irena Masojć — 2021-12-13

Recenzowana książka stanowi niezwykle aktualną i ważną pozycję w dziedzinie badań nad problematyką pogranicza i współistniejących tam tożsamości. Pokazuje, jak wiele zagadnień jest jeszcze do odkrycia i jak wiele pojawia się nowych problemów oraz tematów wymagających opisu i opracowania. Tom podejmuje ważne wątki dotyczące tożsamości regionalnej, nauki języków i wychowania młodzieży w środowisku wielojęzycznym i wielokulturowym. Jest to dziś niezwykle istotne, ponieważ międzykulturowość powstająca na styku różnych kultur staje się doświadczeniem coraz bardziej powszechnym, zachodzącym nie tylko na „starych” pograniczach, ale ze względu na migracje i uchodźstwo pojawia się w wielu środowiskach niezależnie od położenia geograficznego.

Z recenzji dr hab. Ewy Golachowskiej, prof. IS PAN

W swych rozważaniach Autorzy tekstów umiejętnie i w sposób przekonujący łączą szczegółowe analizy materiału z szerszą perspektywą ujęć naukowych eksploracji literaturoznawcy, językoznawcy, kulturoznawcy, historyka i dydaktyka, kompetentnie i profesjonalnie „integrują” swe interpretacje materiału literackiego (lub językowego) z obszarem badań kulturoznawczych, wspierając je historią, dydaktyką polonistyczną, filozofią, aksjologią, etnolingwistyką, ukazując wieloaspektowy i wielopoziomowy, ale jednocześnie – pełny, spójny i syntetyczny obraz problemu postawionego w temacie opracowania.

Z recenzji dr hab. Doroty Michułki, prof. UWr

Bez prawa powrotu

Ewa Kubasiewicz-Houée — 2021-12-13

Ze wstępu

Communis Consensus – Unanimus Consensus

Izabela Lewandowska-Malec — 2021-12-13

KOMUNIS KONSENSUS – JEDNOLITY KONSENSUS. SEJM WALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKO-LITEWSKIEJ W LATACH 1586-1668

W XVI wieku w Europie, w nawiązaniu do idei antycznych, podjęto próby stworzenia państwa „dobrze rządzonego”, które nazwano „wspólnotą”. Te aspiracje zmierzały w różnych kierunkach. O ile Francja stała się kolebką absolutyzmu monarchii, o tyle Królestwo Polskie charakteryzowało się wzmocnieniem szlachty, która w konfrontacji z królem, w oparciu o forsowany program egzekucji praw i mienia, doprowadziła do powstania szczególnej hybrydy politycznej. Przejmując część uprawnień władcy, na tej podstawie powstała wspólnota – jako połączenie oligarchii reprezentowanej przez „rody senatorskie” i demokracji ze szlachtą jako „narodem politycznym”. W ten sposób powstała monarchia mieszana, zmieszana podwójnie jako monarchia i wspólnota, aw jej ramach – oligarchia z demokracją. W Rzeczypospolitej władzą naczelną była szlachta, bo senatorowie wywodzili się przecież z kręgu „braci”, a monarcha był suwerenem w królestwie. Porządek wewnętrzny miał być zagwarantowany dzięki równowadze między tymi formami politycznymi. Pod koniec lat 60. XVI w. zasady te wprowadzono także w Wielkim Księstwie Litewskim, a na mocy unii lubelskiej powstało państwo polsko-litewskie zwane Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

W kręgu badań języka i stylu

Władysław Śliwiński — 2021-12-13

IN THE CIRCLE OF RESEARCH OF THE LANGUAGE AND STYLE

The book presents selected works of the Krakow linguist Prof. Władysław Śliwiński, PhD, from 1977–2017, published earlier in scientific journals and collective volumes. The book consists of two parts: “Polszczyzna ogólna i style użytkowe” [“General Polish and Utility Styles”] and “Szyk wyrazów, składnia i słownictwo w języku artystycznym” [“Word Order, Syntax and Vocabulary in the Artistic Language”. Overall, it comprises 21 articles.

Internowani w Nowym Wiśniczu i Załężu k. Rzeszowa

Andrzej Dróżdż — 2021-12-13

Ze wstępu

Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej

Monika Jaglarz — 2021-12-13

Obecny tom Inwentarza rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej to czwarta i ostatnia część poświęcona Archiwum Domowemu Pawlikowskich. W poprzednich latach ukazały się: w 2008 r. część pierwsza – opisująca najstarsze dokumenty rodzinne oraz spuścizny rękopiśmienne Pawlikowskich z linii medyckiej od Józefa Benedykta do Jana Gwalberta Henryka, a także papiery powinowatych: Dzieduszyckich i Abramowiczów; w r. 2012 część druga – zawierająca opisy archiwaliów rodzin spokrewnionych z Pawlikowskimi (Wolskich, Trojackich, Paszkowskich) oraz tzw. materiały obce pozyskane do Archiwum Domowego Pawlikowskich; wreszcie w r. 2016 część trzecia – poświęcona w całości Michałowi Pawlikowskiemu, twórcy Archiwum Domowego Pawlikowskich. Niniejsza część zawiera opisy spuścizn Anieli (Leli) z Wolskich Michałowej Pawlikowskiej i jej siostry, Beaty z Wolskich Obertyńskiej wraz z papierami rodzinnymi, głównie Wolskich i Obertyńskich oraz materiałami należącymi do archiwaliów opracowanych w częściach I–III Archiwum Domowego Pawlikowskich, a nieumieszczonych tam, ponieważ trafiły do Biblioteki Jagiellońskiej, kiedy praca nad poprzednimi tomami była już ukończona.

Kształtowanie się polskiego języka literackiego

Bogusław Dunaj — 2021-12-12

FORMATION OF THE POLISH LITERARY LANGUAGE

The book is devoted to formation of the Polish literary language. It consists of four parts: I. History of research, II. Theoretical issues, III. Analysis of material and IV. Final conclusions.
The origin of the Polish literary language has been analysed by researchers for almost 150 years. In this long period, one can distinguish four stages of research: 1. Prehistory of research (1864-1910); 2. Attempts of scientific justification of the Wielkopolska hypothesis (1910-1941); 3. Period of the most intense discussions and disputes (1947-1961); 4. Declining of discussions and appearing new (after 1961 until today).
The second chapter presents theoretical issues which have been analysed in works written so far. They can be captured in the form of the following questions: 1. Which dialect constituted the foundation of the literary language? 2. Did the literary language appear originally in a spoken or written variation? 3. When did the literary language appear? 4. What factors determined the triumph of a given dialectal variant? 5. Could other languages influence the process of formation of the Polish literary language?
The third chapter constitutes the basic part of the book. It is devoted to the analysis of the material and includes the detailed discussion of dialectal variants: 1. Created as a result of the phonetic and phonological processes, 2. Dialectal differentiations within the inflection, 3. Regional variants in the word formation, 4. Dialectal differentiations within the lexis.

Akta sejmikowe województwa bełskiego

Michał Zwierzykowski — 2021-12-11

W 2020 r. ukazał się pierwszy tom akt sejmiku bełskiego zatytułowany „Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1572-1655”. We Wstępie do tego tomu wydawcy szczegółowo omówili dzieje akt bełskich oraz pierwsze plany i próby ich opublikowania w serii wydawniczej „Akta Grodzkie i Ziemskie”. Scharakteryzowano tam również pozostałą po tych planach spuściznę Wojciecha Hejnosza, która była dla wydawców pierwszą inspiracją do podjęcia wysiłku edycji tych materiałów. Wydając kolejny tom zawierający akta sejmikowe województwa bełskiego czujemy się więc zwolnieni z obowiązku powtarzania informacji zawartych we wcześniejszej publikacji. Podkreślić należy jedynie, że podobnie jak w przypadku tomu obejmującego lata 1572-1655, także w niniejszym, udostępnianym czytelnikowi, materiały zgromadzone przez Wojciecha Hejnosza stały się jedynie wstępną podstawą do dalszych prac. Wszystkie poczynione przez niego odpisy zostały zweryfikowane w księgach grodzkich bełskich, poprawiono omyłki i uzupełniono opuszczenia. Przy okazji udało się odnaleźć szereg nowych materiałów, albo to przeoczonych, albo celowo nie uwzględnionych przez Hejnosza (ze względu na odmienny, mocno ograniczony model edycji obowiązujący w serii „Akta Grodzkie i Ziemskie”). Same odpisy, wykonane przez przedwojennego wydawcę, stały się podstawą edycji jedynie w przypadkach, gdy materiały źródłowe zaginęły lub ze względu na zły stan nie są obecnie udostępniane. Wydawcy dokonali również kwerend uzupełniających we wszystkich zachowanych i odnalezionych księgach pozostałych grodów województwa bełskiego – w Busku (Centralnij deržavnij ìstoričnij archiv Ukraїni we Lwowie), Grabowcu i Horodle (Archiwum Państwowe w Lublinie, Nacional’ny Gistaryczny Archiv Belarusi w Mińsku). Pozwoliło to na odnalezienie wielu cennych, a nie uwzględnionych przez Hejnosza materiałów. Wreszcie kwerenda objęła również inne zbiory biblioteczne i archiwalne. Należą do nich zbiory Biblioteki XX. Czartoryskich, Biblioteki PAU i PAN oraz Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, Archiwum Głównego Akt Dawnych, Biblioteki Narodowej i Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie, Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu, Biblioteki PAN w Kórniku, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie. Kwerenda objęła również szereg placówek zagranicznych: Centralnij deržavnij ìstoričnij archiv Ukraїni w Kijowie, Lviv’ska Nacional’na Naukova Bibliateka Ukrainy we Lwowie, Nacional’na Bibliateka Ukrainy w Kijowie, Nacianal’ny Gistaryczny Archiu Belarusi w Mińsku, Hauptstaatsarchiv w Dreźnie.
Krótkiego wyjaśnienia wymaga fakt, że jako drugi w kolejności wydany zostanie tom obejmujący akta powstałe w latach 1696-1772 (1792). Wydawcy prowadzili początkowo prace nad tomem obejmującym lata 1656-1695. Okazało się jednak, że wiele odpisanych wcześniej materiałów wymaga ponownej konfrontacji z oryginałami, a to wiązało się z kwerendami uzupełniającymi we Lwowie. Niestety, z powodu pandemii COVID okazały się one przez dłuższy czas niemożliwe. Z tego względu podjęto decyzję, aby w pierwszej kolejności wydać niniejszy tom, obejmujący czasy saskie i stanisławowskie, natomiast jako trzeci i ostatni do rąk czytelników trafi tom obejmujący drugą połowę XVII w. Jego wydanie zaplanowane jest na 2022 r.

Ze wstępu

Duchowe korzenie błogosławionego Michała Giedroycia

Adelajda Sielepin — 2021-12-09

Autorzy rozpraw nie tylko postawili interesujące hipotezy odnoszące się do postaci samego Błogosławionego, lecz również poddali krytyce pewne zakorzenione w literaturze poglądy i opinie. [… ] Do bezdyskusyjnych zalet poniższego zbioru szkiców należy zaliczyć wykonanie przez autorów obszernej kwerendy źródłowej, obejmującej archiwalia zgromadzone w licznych placówkach zagranicznych, jak i spojrzenie komparatystyczne cechujące wybrane teksty, które umożliwiło wprowadzenie nowych ustaleń badawczych do literatury przedmiotu. Godny odnotowania jest fakt, że autorzy w swych rozważaniach nie koncentrowali się jedynie na czasach życia i kultu Michała Giedroycia, lecz przybliżając dzieje zgromadzenia zakonnego, patrzyli na te problemy, używając języka Fernanda Braudela, w „długim trwaniu”, zyskując przez to inny ogląd wydarzeń. W poruszanych tekstach nie pominięto tak istotnych dla dziejów zakonnych badań prozopograficznych, które co ważne dopiero w ostatnich latach są szerzej podejmowane. [… ] Zakres poruszanych w szkicach tematów jest bardzo rozległy, interesujące aspekty odnajdą zarówno teolodzy, literaturoznawcy, historycy Kościoła czy badacze dziejów społecznych. [… ] Podsumowując, czytelnik otrzymał cenne studia przybliżające różne aspekty zogniskowane wokół postaci bł. Michała Giedroycia i jego zgromadzenia zakonnego.

Z recenzji dr. hab. Wiktora Szymborskiego

Jak psuć dzieci Platonem i Boecjuszem

Jadwiga Guerrero van der Meijden — 2021-12-09

HOW TO CORRUPT CHILDREN WITH PLATO AND BOETHIUS. CLASSICAL PHILOSOPHY FOR CHILDREN. A METHOD WITH TEXTS, EXERCISES AND 99 LESSON PLANS

The book How to Corrupt Children with Plato and Boethius. Classical Philosophy for Children. A Method with Texts, Exercises and 99 Lesson Plans discusses Philosophy for Children (P4C) and proposes a novel method of teaching philosophy in primary schools, called Classical Philosophy for Children (CP4C). The method was accepted, implemented, and is being taught in a school in Cracow. A theoretical part of the book is accompanied by 99 lesson plans supplemented with study materials.

Okno na przeszłość

Dorota Skotarczak — 2021-12-09

Zbiór studiów pt. Okno na przeszłość. Szkice z historii wizualnej, t. 4 pod redakcją Doroty Skotarczak i Jacka Szymali zawiera 13 tekstów dotyczących problematyki historii wizualnej. Należy podkreślić, że zebranie tych materiałów stanowi ważny etap w rozwoju nowej dyscypliny naukowej, jaką jest historia wizualna. Istotny jest także fakt objęcia refleksją naukową wizualizacji dziejów różnych epok historycznych od czasów najdawniejszych do XX wieku. Wydaje się, że znajdujemy w tych doniesieniach przede wszystkim wskazania na wykorzystanie materiałów historycznych do wizualizacji widzenia historycznego w celu znajdowania elementów biegu dziejów i zrozumienia istoty przemian dziejowych. Prezentowane w zbiorze artykuły stanowią ważny wkład w badania nad wykorzystywaniem źródeł audiowizualnych w rozważaniach historycznych nad dziejami w różnych epokach. Książka wzbogaca naszą wiedzę nad wieloma wątkami dziejów dawnych i najnowszych, ale też może się przyczynić do budowania nowego namysłu metodologicznego w wielu konkretnych historycznych przedsięwzięciach badawczych.

prof. dr hab. Bogdan Rok

Poezja romantycznych przełomów. Odwrócona elegia

Ireneusz Opacki — 2021-12-09

The book includes eight studies concerning poetry of the romantic epoch. The author’s attention focuses on the poetic works of Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki and Cyprian Norwid. They are discussed in separate chapters, but interpretation presented in the volume concerns also works of other romantic poets – artists who are known and less known. Poetry of the Romantics has been depicted from the historical and literary perspective (in this context, poetry of the Enlightenment is an important point of reference, and the question of transformations of poetry in the 19th century constitutes one of the main threads of the book) as well as from the poetological perspective, especially genological, in which different issues are included: 19th century transformations of particular poetic genres and forms (epic, elegy, poetic cycle), and the phenomenon of genre crossing, considered as an important factor of the evolution of poetry.

Nie tylko szablą

Julian Dybiec — 2021-12-07

In the 1930s, with the Russians in his mind in the first place, Adam Mickiewicz wrote about Poland’s partitioning powers, “destroying all monuments of literature and art, eradicating history and national language, trying to erase all traditions of freedom, [past] glory and all memories of independence, and on the other hand forbidding Poland to communicate with foreign countries, they don’t let the Poles participate in a grand social movement of the new epoch.” These words summarize well the dramatic situation of and the threat to the concept of Polishness during the period of national bondage. Independently of the anti-Polish politics of Russia, Prussia and Austria (until granting Galicia autonomy), there appeared social, economic and civilizational trends which by their nature blurred national distinctions within these states. Assimilation with the partitioning powers was strengthened by the legal system as well as was facilitated by the development of industrialization processes, communication and education. In a situation where a multitude of factors weakened and almost obliterated Polish national identity, Polish culture and scholarship had a significant role to play. Andrzej Chwalba in his textbook History of Poland 1795-1918 states that “the Poles manifested their aspirations for the restitution of their state mainly through conspiracies and risings” (596). It is relevant to remember, however, that it was culture that strengthened the national identity and established the feeling of ethnic distinctiveness, which kept the memories of independence alive and fuelled the struggle for its regaining through risings.

Homo oeconomicus

Tomasz Guzik — 2021-12-06

The book discusses two research issues. The first one consists in reconstructing the model of the economic man, which is based on the classically understood theory of rational choice. The second problem comes down to proving that the normative model of an individual’s activity reconstructed that way can be used in the law at various levels. The thesis consists of three parts. The first part contains an overview of the philosophical and scientific achievements in the field of rationality as well as of the mechanisms of human decision-making. The section provides an in-depth analysis of modern concepts of rationality along with contemporary approaches to homo oeconomicus (from the representatives of Scottish Enlightenment, through Marginal Revolution, to the Neoclassical Economics and the Austrian School). In addition, contemporary decision-making models, i.e. behavioural, psychological and neuroscientific models are also discussed. The second part of the book is devoted to the reconstruction of the postulated model. Ultimately, it consists of three components: instrumental rationality, utility, and egoism. The last part focuses on presenting various possibilities of using the reconstructed model in law. In particular, its applications in the areas of creating, interpreting and applying law are demonstrated. Moreover, acting as a paradigm of human action, the concept of homo oeconomicus can be used to enhance conducting economic analysis of selected fields of law. The book, by adopting the assumption that consumers and taxpayers are homines oeconomici, demonstrates what requirements tax and consumer law should meet in order to be economically effective. The summary gathers the conclusions from the whole work.

Smoczy apetyt

Mieczysław Czuma — 2021-12-05

Krakow, the former seat of Polish kings, the city with great history, culture and tradition, is unusual on the map of Europe also in terms of the art of preparing meals. The title of the European Capital of Gastronomie Culture 2019, given the city in 2018, constitute a proof of this quality. Krakow Pierogi Festival, Obwarzanek Festival, Krakow Zapusty, or city street food which derives from traditional medieval food stalls for townspeople, merchants and students, were a stimulus for Mieczysław Czuma and Leszek Mazan to research, learn and introduce to the reader the culinary city of Krakow in their book entitled Smoczy apetyt [Huge or Dragon' s Appetite].
This is an extraordinary story about the culinary past and present of the capital of Małopolska [Lesser Poland] region. It is characterised by humour, but also shows great erudition of authors whose knowledge of products, preparation and serving meals, both in the priva cy of Krakow usual homes and at sumptuous royal, magnate or rich bourgeois courts, arouses admiration and recognition.
The publication includes a lot of information about inns, taverns and restaurants, but above all about recipes and meals that have been present on Krakow tables for centuries. The authors describe the history of meat products (beef, veal, lamb, mutton, game), fish (traditional but not only Polish carp), vegetables and fruit (from Polish apples, through Hungarian pepper, famous rnirepoix of Queen Bona, to the American tu ber called spud, ta ter or just po tato), warm drinks and alcoholic beverages (tea, coffee, mead, liqueurs, beer, wine).

Wybrane pisma slawistyczne

Witold Mańczak — 2021-12-01

Trzy kryteria podstawowe zadecydowały o doborze prac do niniejszej antologii. Z jednej strony było to ograniczenie do tematyki slawistycznej. Z drugiej zaś strony ich wciąż aktualne znaczenie naukowe i nadal płynąca z nich inspiracja w połączeniu ‒ i to będzie trzecie kryterium ‒ z utrudnionym do nich dostępem. Nie można się bowiem spodziewać, że zwłaszcza młodsze biblioteki naukowe czy wręcz indywidualni czytelnicy językoznawczy zdołają zebrać w swych kolekcjach wszelkie czasopisma polskie z minionego stulecia czy czasopisma zagraniczne, niejednokrotnie również sprzed wielu lat.
Ujęcie w tym tomie wszystkich prac slawistycznych było niemożliwe, ponieważ bardzo istotnie wzrosłaby wówczas jego objętość. Ale też nie każdy artykuł zachował do dziś swą świeżość i moc w równym stopniu. Podejmowanie decyzji, co wydać, a czego nie, zawsze wiąże się ze świadomością, że ktoś inny mógłby preferować inny dobór tekstów. To są niezmiennie decyzje indywidualne. Zdecydowałem się na przykład włączyć do tomu monografię Polska fonetyka i morfologia historyczna (1. wyd.: Łódź 1965; 2. wyd.: Warszawa 1975; 3. wyd.: Warszawa 1983), po części przez ciepłe wspomnienie swej niegdysiejszej lektury, a po części żywiąc szczere przekonanie, że książka ta, po raz ostatni wydana bez mała 40 lat temu, jest dziś rzadkością biblioteczną, a przy tym daje czytelnikowi tak wiele ciekawych informacji, że nadal warto ją polecać, zwłaszcza młodemu pokoleniu, któremu teraz jej lektura przyniesie tak samo duży pożytek, jak mnie przyniosła przed laty.

Ze wstępu Marka Stachowskiego

Dziedzictwo Słowackiego w poezji polskiej ostatniego półwiecza

Marian Tatara — 2021-12-01

The book presents forms of influence of Juliusz Słowacki’s works on Polish poetry from 1918-1968. The basis of the thesis comprises a question of topicality of the great poet’s heritage in poetry from the period of fifty years starting with the debut of a generation which appeared in the literary market with the beginning of the second independence.

Lechia i Lechici w Kronice polskiej mistrza Wincentego tzw. Kadłubka

Jarosław T. Jagiełło — 2021-12-01

LECHIA AND LECHITES IN CHRONICA POLONUM BY MASTER WINCENTY, CALLED KADŁUBEK

This study is a monograph constituting return to research on Lechitic issues, abandoned after 1897. In the book, one can find the following parts: an introduction, four substantive chapters and conclusion.
The first chapter discusses a historical source constituting the subject matter of the study; its author and his perception of his book, work on it and his own personality.
In the second chapter, the analysis of ethnic nomenclature contained in the historical source has been presented. Because of this analysis, it is determined that double nomenclature of the same folk is not typical only for defining Poles in the discussed historical piece of literature. The regular, double nomenclature, captured in the presented source, that is of Germans („Lemans”, „Teutons”), Czechs („Czechs”, „Prażanie”) and Hungarians („Hungarians”, „Pannonians”), became the comparative background for double naming the ancestors of Poles as „Poles” and „Lechites”.
The third chapter presents all mentions contained in the discussed historical piece of literature and comprising terms included in the title of this study („Lechia”, „Lechites”). A detailed analysis of contextures in which they were inscribed has shown that master Wincenty depicted Lechites most often as troops – knights – and territorially associated them, most of all, with Krakow and the area of the upper Vistula basin, not with the other districts of Poland.
The fourth chapter presents the subsequent chronicles and elaborations – written after the work of master Wincenty – containing the title ethnic nomenclature. This analysis shows the creation of new levels in the Lechitic narration, together with the evolution of contents of the term „Lechites”.
In the conclusion, two complementary interpretations of the subject matter of this study have been formulated. The first interpretation, defined as descriptive and critical, presents conclusions resulting from the usage of the philological method in the analysis of fragments of Kronika polska. For creation of the strictly historical interpretation, other method, used in the historical science – namely genetic – was used.

Smart kontrakty w prawie umów

Krzysztof Kowacz — 2021-12-01

Smart Contracts (w tej pracy: smart kontrakty) stanowią jeden z przykładów wpływu rozwoju nowych technologii na prawo (tzw. LegalTech). Przez smart kontrakty rozumie się algorytmy komputerowe, zastępujące klasyczne dokumenty umów, które, oprócz stwierdzenia treści relacji prawnych wiążących strony, zapewniają ich automatyczne oraz (zasadniczo) nieodwołalne wykonanie. Umowa staje się „żywym organizmem”, a jej rola nie kończy się już na etapie zawarcia, lecz dopiero z chwilą realizacji stosunku prawnego. Na pierwszy rzut oka wynalazek smart kontraktów wprowadza rewolucję w świecie prawa. Czy jednak jest tak na pewno? Czy oznacza to, że współczesne prawo umów powinno zostać całkowicie przekształcone? Problematyka smart kontraktów jest przedmiotem coraz szerzej zakrojonej debaty naukowej oraz popularnonaukowej. Niniejsza praca koncentruje się na aspekcie naukowym smart kontraktów i dokonuje analizy tego zjawiska z perspektywy klasycznej teorii umów w polskim i europejskim prawie cywilnym.

Intencjonalność i trauma

Kamil Moroz — 2021-11-30

INTENTIONALITY AND TRAUMA: DISCOVERING SUBJECTIVITY WITH HUSSERL AND FREUD

This book contains (1) a preliminary reflection on subjectivity as related to E. Husserl’s phenomenology and S. Freud’s psychoanalysis, and (2) a preliminary interpretation of subjectivity facilitated by theoretical and practical findings of the father of phenomenology and the father of psychoanalysis. The aim of the work is not so much a description and analysis of the concept of the subject, as exploring new perspectives on the idea of subjectivity that open up thanks to phenomenology and psychoanalysis. As the fundamental tool of this exploration, the concept of something is utilized, whose operational understanding is taken here from E. Fink.

Uczniowie Szkoły Głównej Koronnej 1780-1795

Halina Zwolska — 2021-11-30

Despite numerous studies on the history of the Jagiellonian University during the existence of the Principal School of the Realm, detailed biographical and prosopographical studies on the student community have been lacking so far. Research on Kraków university students has a long tradition and dates back to the 19th century. Data on students and professors from the period 1364-1780 are collected in the database Corpus Academicum Cracoviense (https://cac.historia.uj.edu.pl/). Data on students from the second half of the 19th century until Poland regained its independence is collected in a multi-volume publication Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850/51-1917/18. The present book fills a serious gap. It is a catalogue of students from the years 1780-1795 and has an exceptional character. For other periods we have a much better source base. For the Middle Ages and Early Modern Era it is a series of matriculation books. For new times, it is the annually kept enrollment cards and student catalogues. For the period of the Principal School of the Realm there is no uniform documentation of this type. The student community has to be reconstructed on the basis of very diverse and fragmentarily preserved, incomplete sources. These include catalogues of colleges and seminaries, lists of students for particular years, certificates of attendance at lectures or of obtaining degrees, minutes of examinations, oaths of candidates for teachers (submissions), account books, visitors’ reports and others.

Asceza i człowiek

Antoni Płoszczyniec — 2021-11-23

ASCETICISM AND MAN. PHILOSOPHICAL ANTHROPOLOGY STUDY OF HENRYK ELZENBERG

The main goal of the dissertation is to reconstruct the philosophical anthropology of Henryk Elzenberg, with a particular emphasis on his concept of asceticism. In other words, the main task of the dissertation is a systematic and overall reconstruction of Elzenberg’s philosophy on man viewed through the concept of asceticism, which plays a fundamental role in the philosophy of the author of The Trouble With Existence (not only in his philosophical anthropology). Moreover, the aim of this work is to justify the thesis that asceticism has a culture-creative function, and culture has a paideutic character, because people realise their humanity in culture and through culture. The dissertation utilizes the reconstructive method, descriptive method, problem analysis, conceptual analysis, language analysis and the phenomenological method. Henryk Elzenberg’s handwritten manuscripts, stored within the Archives of the Polish Academy of Sciences, are a significant part of research materials (general signature: III-181).

Ifigenia i inne dramaty

Antonina Grzegorzewska — 2021-11-22

Grzegorzewska, podobnie jak Heiner Müller, którego formacyjnego wpływu na swoją twórczość nie kryje, często korzysta ze struktur mitycznych, by opowiadać o formach współczesnej przemocy. Wystrzega się jednak przy tym nachalnego i pretekstowego współczesnego retuszu. Autorka, ze swoim umiłowaniem wizyjności i dramaturgicznych ekstremów, co szczególnie widać w pierwszym etapie jej twórczości, nie tworzy jednak językowego monolitu. [… ] Precyzyjnie wykręca śrubki, okrasza teksty odrobiną ironii, przewrotnego poczucia humoru, kalekich rymowanych zbitek, sprawiając, że ów monolit chwieje się w posadach ̶ zachowuje jednak przy tym dominantę swoistej powagi.

Agata Tomasiewicz, „Miesięcznik Teatr” 2020, nr 9

Teatr Antoniny Grzegorzewskiej wnosi nową perspektywę do współczesnego teatru polskiego. Zasadniczym powodem formującym istotowe novum projektu Grzegorzewskiej jest, z jednej strony, fakt jej zaangażowania w dramatopisarstwo, a z drugiej ̶ jej artystyczne zaplecze rozwijane w obrębie sztuk wizualnych.

Małgorzata Budzowska, Sceniczne metamorfozy mitu. Teatr polski XXI wieku w perspektywie kulturowej, Łódź 2018

Siła tekstu Grzegorzewskiej tkwi w tym, że nie używa się tu mitu jako sztafażu, kostiumu do wyrażania odwiecznych prawd, ale wywodzi się go płynnie ze zwykłego życia, do jakiego przywykliśmy. Jest to możliwe dzięki temu, że autorka wzięła z mitu jego istotę, która jest zawsze współczesna i której nie trzeba uwspółcześniać na siłę.

Jagoda Hernik Spalińska, Anty-Ifigenia, Warszawa 2014

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego

Maria Przybyszewska — 2021-11-18

The history of the inhabitants of the house at 5 Krupnicza Street in Krakow inspired to write this book, the aim of which is to present the history of two families who came to Krakow from different parts of Poland. The „Pod Matką Boską” tenement house, which has become a life haven for so many generations of Reiss and Chłopicki, including medical professors associated with the Jagiellonian University, is the basis of a much wider story about the intertwining of human lives. Thanks to these circumstances, we restore memory, and we often realise for the first time how far fates of families intertwine and connect with each other. Reaching deeply into the family roots, we not only find numerous family ties, but also appreciate their importance. We also understand better how history influences the course of life and how individual decisions can influence the course of events. The pages of this book will include wellknown and distinguished figures, who have their place in the history of politics and science, as well as doctors, military leaders, politicians. There will be also room for those who cared about family and public matters without publicity, serving current and everyday matters, but without whom great things could not have been fulfiled.

Sorry, Polsko

Szymon Bogacz — 2021-11-17

Jeśli tak ma wyglądać nowoczesna lekcja historii, to chcę ich mieć jak najwięcej. [...] Udała się autorowi Szymonowi Bogaczowi rzecz nieprawdopodobna. Nie tylko przedstawił Jana Karskiego bez wprowadzania go na scenę, przywołał postacie Hitlera, prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, działaczy Polski podziemnej, którzy pomogli Karskiemu uciec z rąk gestapo, ale wciągnął widza w rozważania, co by było, gdyby powiodła się misja Karskiego. Udaje się zamach na Hitlera, zwyciężają alianci, demokracja jest wszędzie (choć w Chinach i Rosji nie do końca) i Polska wielka od morza do morza. Wychodzimy ze spektaklu nie tylko z pytaniami w głowie, ale także pragnieniem poznania dokładniej historii Jana Karskiego i sięgnięcia do dokumentów i wspomnień o nim.

Alina Gierak, Teatr im. Cypriana K. Norwida. „Karskiego Historia Nieprawdziwa"

Pensées orientale et occidentale

Alicja Paleta — 2021-11-16

Le présent volume constitue la deuxième partie d'un cycle de publications intitulé dans son ensemble « Pensées orientale et occidentale : influences et complementarite complémentarité », initié en 2012 par l'Institut de Philologie Romane de l'Universite Jagiellone de Cracovie. Le livre que nous avons le pllaisir de présenter au lecteur a pour but de continuer, mais aussi de compléter et d'enrichir la publication initiale, en y ajoutant de nouveaux thèmes, interpretations, méhodes de recherche et perspectives critiques par rapport à l'idée cirectrice exprimée dans le titre, qui reste inchangée.
Nous espérons que la présente publication servira dans son ensemble à consolider les points communs et les pistes de recherches entre nos cultures - romane et slave d'un coté, arabe et levantine de l'autre-, en montrant que l'enrichissement mutuel entre l'Orient et l'Occident est une inépuisable source d'inspiration que les chercheurs ne cessent d'approfondir.

W służbie miasta, państwa i Kościoła

Kamil Pawłowski — 2021-11-07

IN THE SERVICE OF THE TOWN, STATE AND CHURCH: THE EVANGELICAL DIACONIC CENTRE IN ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE IN THE YEARS 1860-1946

The local pastor Hermann Graeve was an initiator of creating the Evangelical Diaconic Centre in Ząbkowice Śląskie. In 1860, he founded in this town the first evangelical charitable institution. It was the refuge and orphanage Tabeenstift. In order to broaden the scope of such activity, in 1866 the pastor Graeve brought evangelical sisters deaconesses to Ząbkowice Śląskie, and he established in today’s Krzywa Street a parent home, establishing in fact the Evangelical Diaconic Centre. The sister Hedwig von Stosch was the first Mother Superior of this parent house. Among tasks which were to be realised by the diaconic centre one should indicate, first of all, care and breeding of female youth. The management of the institution fell under competence of the diaconic centre’s board which comprised (in addition to the Mother Superior) representatives of evangelical clergy and laymen – mostly the members of noble and aristocratic families.

Sławna pielgrzymka do Jerozolimy ciągnąca się przez trzy znakomitsze części świata

Tomasz Stanisław Wolski — 2021-11-02

The Polish translation of the Latin description of the journey by Tomasz Stanisław Wolski (born 1700, died probably after 1766) was based on the printed version of his account ("Illustris Peregrinatio Ierosolimitana latius protracta per tres insigniores mundi partes...,"), which first appeared in print in 1737 in Lwów, and then it was published three more times: in 1748, 1764, and 1766. Wolski came from the Sieradz Voivodeship nobility, and it is known that he was born in Uniejów. The source presents a brief outline of the author's life until 1725, and more extensive descriptions of his travels abroad from 1724 to 1731. First, in 1724-1725, he travelled to Italy, then he made a pilgrimage to the Holy Land and Egypt in 1725-1726. In 1728, he travelled to France and England. Finally, in 1729-1731, he gave an account of his journey through several cities in Italy, the Aegean Sea and Istanbul, from where he returned to Poland. He also recorded his next journey to Vienna and Rome, and then back to Vienna. Wolski's narrative is an example of travel prose of the 18th century, a typical Old Polish account of a journey. It contains many interesting descriptions of events, including sensational threads and observations made about people encountered along the way. The author presented a lot of information about sailing in the Mediterranean Sea and the hardships encountered by travellers in the Holy Land. His book also provides a lot of information on religious issues in the places visited around Europe and the Middle East.

Aspołeczne „my”

Piotr Bartula — 2021-10-29

ASOCIAL “WE”

The problems discussed in the book are revealed by the well-known view of Aristotle that man is a cultural, social and political being:

...And he who by nature and not by mere accident lives outside the state, is either a wretch or superhuman being; he is ‘without lineage, law, hearth,‘ as denoted by Homer, because if someone is such a person by nature, he desires passionately war, being isolated, as a stone excluded from dice.

Furthermore,
It appears that the state is a creation of nature and most of all concerns the individual because when each person separately is not self-sufficient, he will be placed in the same relation to the state like these and other parts in relation to a whole. However, one who is unable to live in the community, or does not need it at all, being self-sufficient, such a person is not a member of the state, so he must be either a beast or god.

Directed by the spirit of contrariness, I will add Friedrich Nietzsche’s comment : “Aristotle says that in order to live alone one must be either an animal or a god. The third alternative is lacking. A man must be both – a philosopher.”

Tkaniny zabytkowe z okresu od XV do XVII wieku ze zbiorów krakowskich kościołów i klasztorów

Natalia Krupa — 2021-10-29

Obszerna publikacja na temat zabytkowych szat liturgicznych z zasobów kościołów i klasztorów krakowskich jest bardzo istotnym wkładem w poznanie i badanie nowożytnych tekstyliów zachowanych w Polsce. Jej wartość podnosi fakt ujawnienia i wielostronnego przeanalizowania prezentowanych zabytków pod kątem historycznym, stylistycznym i technologicznym. Znakomity materiał ilustracyjny pozwala doskonale zapoznać się z tak ważnym działem rzemiosła artystycznego, często jeszcze zbyt mało docenianym przez badaczy polskiej kultury i sztuki.

Dramaty polskie

Marek Kochan — 2021-10-27

Marek Kochan żywi swoje dramaty diagnozami społecznymi, ale jednocześnie szuka formy teatralnej, które pozwoli te rozpoznania przekroczyć (… ). Twórczość ta oparta jest na nieoczekiwanych połączeniach współczesności oraz tradycji literackich i teatralnych. (… ) Echa uznanych konwencji pozwalają rozbić realizm obrazów wielkomiejskiego życia, a jednocześnie mocno się z nim sczepiają, tworząc nową jakość – trochę zaskakującą, trochę dziwaczną.

Monika Żółkoś, „Dialog”

Kochan zdradza zamiłowanie do groteski i żonglowania literackimi, kulturowymi i społecznymi kontekstami, wyróżnia go jednak dbałość o spójność dramatyczną wydarzeń, atrakcyjność miejscami sensacyjnej fabuły, wielość typów języka, jakim każe się posługiwać swoim postaciom, oraz sposób integrowania z własnym tekstem odwołań literackich, które mają nie tylko postać aluzji, ale też (… ) jawnie wmontowanych w kwestie cytatów.

TR/PL

Dramatopisarstwo Marka Kochana, niezależnie od portretowania świata mediów zagarniającego świat realny, wręcz zastępującego go wykreowanym obrazem, pokazuje także ciągłą grę między fikcją i rzeczywistością. Często gubimy się w kwestii, gdzie przebiega między nimi granica.

Kalina Zalewska

Błąd wewnętrzny

Anna Wakulik — 2021-10-27

Świat dramatów Anny Wakulik wygląda jak warszawskie metro. Unikatowe w skali Polski, nieustannie udoskonalane i rozbudowywane, prowadzące monitoring użytkowników, aby zarejestrować ich obraz. Pierwsza linia to teatr psychologiczny. Druga linia to teatr codzienności. Każda stacja oznaczona czytelnie autorskim logo. Tworzą je poczucie humoru i komunikatywność, a pasażerowie co pewien czas słyszą głos autorki, który przypomina, że człowiek jest istotą wrażliwą i podatną na zranienie.

Kamila Łapicka

Dominantą dramatów Anny Wakulik jest brak − miłości, sensu, zrozumienia − lub też, cytując tytuł antologii, „błąd wewnętrzny”, rodzaj nieusuwalnej skazy. Nieutulone, poranione postaci cierpią ból fantomowy po osobach, które w jakiś sposób zniknęły z ich życia, rozliczają samych siebie z zaprzepaszczonych szans. Ich bronią jest język − ironiczny, częściej alienujący niż wzmacniający nadwątlone więzi. A jednak autorka nie kładzie krzyżyka na swoich bohaterach, ocala w nich bowiem pierwiastek człowieczeństwa, dzięki któremu podejmują próby odbudowania spalonych mostów. To literatura przenikliwa, precyzyjna, dreszczogenna.

Agata Tomasiewicz

Freski fundacji Władysława II Jagiełły w kolegiacie wiślickiej

Piotr Ł. Grotowski — 2021-10-21

Orthodox frescoes founded by King Ladislaus II Jagiello (1386–1434) in the collegiate church in Wiślica have come down to us in a very poor condition. Covered by plaster as early as at the turn of the 17th century, they remained unknown until World War I, when, after a heavy bombardment, fragments of paintings reappeared from beneath white paint. A careless restoration brought about further damages, mostly on the surface of the paintings, and presently only about forty percent of the original murals is still visible in the presbytery of the church. Nevertheless, the general layout of the iconographic programme can be reconstructed based on the preserved fragments. Although the ceiling had to be rebuilt after the war, on the basis of its restorers’ testimonies it is possible to reconstruct the themes connected with Christ’s eternal glory in Heaven. Side walls were originally divided into five (or six) zones, while the semi-octagonal gothic apse into two zones. The upper parts of the side walls were covered with the images of the Church Fathers. Only the images of John Chrysostom and Basil of Caesarea survived on the S wall. Below, a row of prophets surrounded the whole presbytery. Their images are much better preserved. The figures of Isaiah, Solomon, Zechariah the Younger, Abdias (?), Micah, Amos, Elijah, Elisha, Habakkuk and Jonah are identifiable, mostly thanks to the scrolls with the texts of their prophecies. Their images were supplemented with the busts of Old Testament patriarchs shown in a clypei on the inner side of the triumphal arch; only four of them have survived (Melchizedek, Job?, Aaron and Hur).

Helena Modrzejewska

Alicja Kędziora — 2021-10-21

Najnowszy, zarazem kolejny tom poświęcony życiu i twórczości Heleny Modrzejewskiej nie zaskakuje w najmniejszym stopniu ani wysokim poziomem merytorycznym artykułów, ani ich trafnym doborem. Podobnie jak poprzednie wydawnictwa Fundacji wspierającej poszukiwania i opracowywanie wciąż odnajdywanych i odkrywanych źródeł, jest publikacją wartościową, potrzebną, współtworzoną i oczekiwaną przez środowisko polskich historyków teatru, kulturoznawców, literaturoznawców. A także, co nie bez znaczenia, przez miłośników i entuzjastów dokonań najwybitniejszej polskiej aktorki wszech czasów i dwóch kontynentów.

Z recenzji dr hab. Diany Poskuty-Włodek, prof. UJK

Armenians in Old Poland and Austrian Galicia

Franciszek Wasyl — 2021-10-11

This monograph, which complements the existing body of work on the Armenian diaspora in a Central European context, is the first demographic synthesis devoted to the Armenian community in Old Poland and Austrian Galicia (1772–1860). It is the story of the biological and cultural trajectory of a human life: birth, marriage, childbearing, family life, sickness, old age and death. The author enumerates the Armenian diaspora in Austrian Galicia and poses questions regarding Armenian identity, religious practices and community life. The book includes a discussion of archival sources and contains a selection of the parish family registers (status animarum) in the annex. These documents, which not only enhance the narration but also detail the Armenian families, can stimulate further research and support genealogical investigations.

Publication co-published with Brill Ferdinand Schöningh.

Wywiady, herbatki, wspomnienia

Paweł Kozyra — 2021-10-10

Międzypokoleniowe spotkania chemików to połączenie teraźniejszości (Herbatki - rozmowy z aktualnymi pracownikami Wydziału), przyszłości (wywiady z przyszłymi chemikami - studentami) i przeszłości (wspomnienia byłych pracowników lub o byłych pracownikach Wydziału). Naszą główną motywacją było zachowanie pamięci, która jest nośnikiem tożsamości. Jesteśmy sumą naszych doświadczeń, więc przede wszystkim będzie w tej książce o doświadczeniach chemików (a chemik doświadczenia, choćby myślowe, lubi najbardziej!) jako indywidualnych osób, ale jednocześnie tworzących pewną grupę, można nawet powiedzieć - wspólnotę. Wspólnotę, która w każdej chwili dziejów składa się z adeptów nauk chemicznych, czyli studentów, kadry nauczającej oraz emerytowanych pracowników. W zamyśle główną formą opracowania jest wersja elektroniczna, aktualizowana możliwie na bieżąco. Jednak w dowolnym momencie (na przykład przy okazji jubileuszu czterdziestolecia istnienia Wydziału Chemii) można zrobić „stop-klatkę” i wydrukować aktualny stan w postaci tradycyjnej, fizycznej książki. Zebrane teksty wydają się dobitnie wskazywać, że nie tylko wynik pokazywany przez Scopusa jest ważny w życiu chemika. Zapewne nie uda się nam dorównać w rzetelności naukowym bazom danych, ale mamy nadzieję, że mimo wszystko zdołamy wykazać, że jest coś istotnego poza nimi.

Redakcja

Dzieje Pałacu Biskupiego w Krakowie w latach 1815-1894

Marlena Hajduk — 2021-10-06

THE HISTORY OF THE BISHOP’S PALACE IN THE 19TH CENTURY KRAKOW

The subject of my doctoral dissertation is the history of the Bishop’s Palace in Krakow in the 19th Century. The main issue I tried to solve in my thesis was to establish what kind of function had the Bishop’s Palace in Krakow in the 19th Century. In order to gather relevant information I searched archival documents in 26 archives, including in particular: The Archive of the Metropolitan Curia in Krakow, The Archive of the Chapter of the Cathedral in Krakow, The National Archive in Krakow, The Jagiellonian Library, The Central Archive of Historical Records in Warsaw, The Secret Vatican Archive in Rome, The National Archive in Vienna.

Eternal Memory

Wiktoria Kudela-Świątek — 2021-10-06

In Eternal Memory: Monuments and Memorials of the Holodomor, Wiktoria Kudela-Świątek provides an in-depth examination of “places of memory” associated with the Great Famine of 1932–33 in Ukraine, supplemented by photographs from across the globe that highlight both the uniqueness of individual monuments and their commonalities. The author investigates the history, aesthetics, and symbolism of a wide array of commemorative spaces, including museums, commemorative plaques, and sites directly linked with the victims of the Holodomor (previously unmarked mass graves, for example). The book not only illuminates the range of meanings that communities of memory have invested in these sites but sheds light on the processes by which commemorative practices have evolved and been shared between Ukraine and the diaspora.

Drawing upon the concept of “places of memory,” Wiktoria Kudela-Świątek has examined the memorialization of the Holodomor through study of monuments. Denied by the Soviet authorities for over fifty years, the Holodomor long could only be commemorated by the Ukrainian diaspora. Kudela-Świątek weaves the forms of commemoration and the interrelation of scores of monuments in Ukraine and abroad into a comprehensive study of Holodomor commemoration.

Frank E. Sysyn, University of Alberta, Canada

This is an interesting book on an important subject. In her study, Wiktoria Kudela-Świątek surveys the many monuments and memorials of the Holodomor in Ukraine and abroad, providing essential background details about their emergence over decades and across continents. Richly illustrated, this book is a welcome addition to the scholarly literature on the Holodomor.

Serge Cipko, University of Alberta, Canada

The European Union in light of the COVID-19 Pandemic ‒ A Failure of European Integration or a Chance for Closer Cooperation among Member States?

Anna Moskal — 2021-10-01

This publication discusses a diverse range of issues associated with European integration, ranging from the origins of the European Union, the evolution of the organisation over the last several decades, the changing visions of the future of Europe, the crises that the Member States faced in the past, and finally, the impact of the Covid-19 pandemic on the current and future level of European integration. Although the shape and future of the EU have been debated since its formation, the authors strongly believe that they need to be revisited due to the severe challenges this unique organisation and its Member States have been facing following the outbreak of COVID-19. The rapid spread of coronavirus around the world led to an unprecedented global emergency which severely affected many countries, including all the Member States of the EU. The COVID-19 pandemic put the ability of the EU to react quickly and effectively to the test. In addition, it also exposed the weak points of cooperation and solidarity of the Member States, and the level of trust their citizens have in the EU during a time of horrendous crisis. In this publication, a scope of integration and cooperation of the Member States is re-evaluated, and the level of European citizens’ trust given to the EU and its Member States during the deadly pandemic is analysed. In order to provide the reader with an in-depth and comprehensive research analysis on European integration, the study is presented through a historic, political, and legal lens.

Fontes historiae examinare

Lucyna Harc — 2021-09-22

Niniejsza książka stanowi zbiór studiów poświęconych profesorowi Rościsławowi Żerelikowi. Nawiązuje do znakomitej tradycji, obecnej w polskiej historiografii od XIX wieku, przygotowywania ksiąg pamiątkowych – zawierających prace ofiarowane przez uczniów, współpracowników i kolegów – dla uczczenia rocznicy urodzin czy jubileuszu pracy naukowej wybitnych badaczy. Profesor Rościsław Żerelik, znakomity historyk i archiwista wrocławski, jest osobą, która bezdyskusyjnie zasłużyła sobie na taką formę uhonorowania przez swoich kolegów. Otrzymaliśmy dzięki temu publikację będącą zbiorem mistrzowskich miniatur sporządzonych przez historyków z całej niemal Polski, które tematyką nawiązują do prac profesora.

Na książkę złożyło się dziewiętnaście studiów. Redaktorzy podzielili je na cztery części, które zostały poświęcone dziejom Śląska i Polski w średniowieczu, naukom pomocniczymi historii, refleksji źródłoznawczej, wreszcie losom Ukrainy i Ukraińców. Wszystkie studia łączą się z polami badawczymi eksploatowanymi przez Jubilata.

To nie jest raj dla dzikich zwierząt

Elżbieta Wojnarowska — 2021-09-17

To literatura ambitna, która nie tylko w sposób ciekawy opowiada historię trzech różnych ludzkich egzystencji, ale zakotwicza je w kontekstach społecznych i politycznych ostatnich sześćdziesięciu lat. Narracja trzyma w napięciu, opowieści przeplatają się i przenikają, dzięki czemu uzyskujemy interesującą, miejscami ekscytującą polifonię głosów. Ale nie tylko fabuła stanowi ważną zaletę tej książki. Ciekawy jest styl, miejscami zmetaforyzowany, przepełniony interesującymi refleksjami na temat życia. W tej książce, zbudowanej na zasadzie suspensów, nic nie jest jasne, tak jak nie jest jasne nasze życie, które można opowiadać na różne sposoby, a do jego prawdziwej istoty nigdy nie dotrzemy.

prof. dr hab. Gabriela Matuszek-Stec

Janeczka

Elżbieta Wojnarowska — 2021-09-16

Jak bardzo można być samotnym? Dziesięcioletnia Janeczka przekonuje się o tym boleśnie. Jej życie jest pasmem niepowodzeń. Do czasu. Niekiedy nieszczęście utraty jest nie tylko końcem dotychczasowego życia, ale często staje się początkiem nowego, lepszego. Od którego nie trzeba będzie nigdzie uciekać. Opowieść o mądrości nadziei.

Argumenty i rozumowania prawnicze w konstytucyjnym państwie prawa

Monika Florczak-Wątor — 2021-09-10

LEGAL ARGUMENTS AND REASONING IN THE CONSTITUTIONAL LAW-GOVERNED STATE: THE COMMENTARY

The interdisciplinary research on legal argumentation presented in this volume, entitled Legal Arguments and Reasoning in the Constitutional Law-governed State: The Commentary (edited by Monika Florczak-Wątor and Andrzej Grabowski), is primarily inspired by the theory of constitutional law-governed state developed in Italy, Spain, and Latin American countries, by scholars proposing doctrines of positivist or postpositivist constitutionalism and neoconstitutionalism. As explained by Andrzej Grabowski in the “Introduction” [pp. 23–29], the theory is focused first and foremost on legal reasoning as it is conducted in the process of judicial law application and with particular stress on how it is affected by constitutional norms and values. Legal theory on its own does not seem to possess sufficient means to examine legal reasoning in constitutional law-governed states adequately—such an endeavour might be done far better with the help of dogmatics of constitutional law. Hence, this commentary on 91 arguments, topoi, and legal reasoning schemata result from the research team’s joint efforts composed of 18 legal theorists and constitutionalists.

Córeczka

Elżbieta Wojnarowska — 2021-09-07

Skandal wywołany książką Witai smutku Françoise Sagan był bezprecedensowy, z Córeczką może być podobnie, choć już bez precedensu. Ta historia jednak także mrozi krew w żyłach. Czytamy i nie możemy oprzeć się wrażeniu, że to się dzieje obok nas. Bo ilu z nas dotyczy podobna historia? A na koniec nie potrafimy po prostu zamknąć książki i zapomnieć, jakby nic się nie wydarzyło.

A po sto dwudzieste czwArte

Iwona Mickiewicz — 2021-09-07

„Szanuję Adama, jabłko, żebro i rzepkę kolanową oraz przyznaję trafność Wojaczkowemu Poematowi mojej melancholii: «Po czwarte: Mickiewicz jest kobietą (też z mojego wiersza)». A po sto dwudzieste piąte: życie to hobby, podobne do krótkiej formy literackiej i artystycznej, więc jedno porządne zajęcie trzeba mieć chociaż raz”.

Iwona Mickiewicz

Pszczelarstwo dla wszystkich

Abbé Warré — 2021-09-06

Opisane w książce koncepcja, budowa i sposób gospodarki w ulach typu Warré to zaskakująco aktualna odpowiedź na problemy współczesnego, intensywnego pszczelarstwa. Szukając drogi do bardziej naturalnego trzymania pszczół, szanującego ich zwyczaje, warto pochylić się nad kompletną metodą opracowaną przez ojca Warrégo. Jego ul popularny odzwierciedla preferencje pszczół, umożliwia im zachowanie optymalnych warunków zimowli i wspomaga naturalną selekcję silnych rodzin. W publikacji znajdziemy też wiele celnych uwag pokazujących, jak daleko odeszliśmy we współczesnych ulach od dobrych praktyk, które pozwalały jeszcze niedawno utrzymywać zdrowe rodziny bez sztucznego wspomagania.
Ojciec Warré pisze:

„Stąd mamy teraz ul popularny ze stałymi plastrami. Zasługuje on na uwagę wszystkich, ponieważ jest ulem ekonomicznym par excellence: łatwym w budowie, w każdym przypadku mniej kosztownym – brak ramek i węzy; wymagającym mniej przeglądów; otwieranie ula konieczne jest tylko raz w roku; […] zgodnym z prawami natury, co oznacza brak chorób”.

„Ul popularny nie zamienia kamieni w miód; nie da miodu bez żadnej pracy. Nie. Ale zaoszczędzi wam wielu wydatków, czasu i kilka kilogramów miodu każdej zimy. Słowem, ul popularny jest praktyczny i racjonalny. Zapewni szczęście wam i waszym pszczołom. Albowiem używając ula popularnego ze stałymi plastrami, z całą pewnością dasz najbardziej przyjemne i racjonalne mieszkanie swoim ukochanym pszczołom”.

Sprawdźmy więc, czy ma rację.

Warsztat historyka filozofii

Marcin Karas — 2021-09-03

Monografia Warsztat historyka filozofii tematyzuje i systematycznie omawia narzędzia, techniki i strategie, które bywają stosowane intuicyjnie i na podstawie doświadczenia, celem uzyskania kompetencji w korzystaniu z nich „świadomie, krytycznie i elastycznie”. Jej adresatami są użytkownicy wspomnianego warsztatu na różnym poziomie zaawansowania, także początkujący. Książka dzieli się na cztery duże rozdziały, dotyczące komponentów publikacji naukowej, autorskich uwarunkowań warsztatu akademickiego, oceny gotowego dzieła akademickiego oraz pragmatyki życia naukowego; rozdziały te podlegają dalszym systematycznym podziałom. Do rąk Czytelników trafia bardzo dobra realizacja wyżej zarysowanego ważnego celu. Chociaż książka nie jest rozprawą z historii filozofii i sama nie musi stosować się do omawianych w niej reguł warsztatowych, to jednak w wielu punktach – niejako nadobowiązkowo – je realizuje, co stanowi jej osobną zaletę. To bardzo dobre, trafne, komunikatywne i plastyczne opracowanie tematu z wielu względów ważnego i trudnego – zarówno z racji ściśle systematycznych, jak i z uwagi na pewne okoliczności związane z obecną kondycją życia akademickiego.

z recenzji Michała Głowali

Z dziejów Polski 1919-1921 (zbiór studiów)

Marian M. Drozdowski — 2021-08-24

Niniejszy zbiór studiów i szkiców […] poświęciłem tematyce powrotu Polski nad Bałtyk oraz roli, jaką w nim odegrała armia gen. Hallera. Przypomniałem też zasługi innych wybitnych Polaków, którym zawdzięczamy doprowadzenie do powrotu nad morze. […] Drugim głównym tematem zbioru są różne aspekty wojny polsko-bolszewickiej lat 1919- 1921. Jest on mi szczególnie bliski ze względu na udział w tej wojnie mojego ojca Jana Drozdowskiego […]. Jego żołnierskie opowiadania i pieśni, które towarzyszyły mi w dzieciństwie oraz w młodości, pozostały ze mną na zawsze. Moją pasją jest biografistyka historyczna, która pozwoliła mi spojrzeć na wojnę polsko-bolszewicką z pozycji wydanych przeze mnie biografii: Józefa Piłsudskiego, Ignacego Paderewskiego, Juliusza Poniatowskiego, Aleksandra Dębskiego, Władysława Grabskiego, Władysława Raczkiewicza, Eugeniusza Kwiatkowskiego, Piotra Drzewieckiego i Stefana Starzyńskiego. […] W prezentowanym tu zbiorze starałem się syntetycznie przedstawić dokonania Naczelnika Państwa i Rady Obrony Państwa w czasie wojny oraz osiągnięcia kolejnych gabinetów: Ignacego Paderewskiego, Leopolda Skulskiego, Władysława Grabskiego i Wincentego Witosa. […] żaden rząd w najnowszych dziejach Polski nie dokonał tyle co pierwszy gabinet Witosa w tak krótkim okresie swego funkcjonowania – czyli od lipca 1920 r. do września 1921 r. – pomoc wojsku w zwycięskich bitwach: warszawskiej, niemeńskiej, lwowskiej i wołyńsko-podolskiej, zawieszenie działań wojennych 18 października 1920 r., zawarcie pokoju ryskiego 18 marca 1921 r., a dzień wcześniej – uchwalenie przez Sejm demokratycznej, kompromisowej Konstytucji marcowej; zawarcie sojuszu politycznego i wojskowego z Francją oraz z Rumunią; uruchomienie pomocy dla akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku. […] W zbiorze najnowszych szkiców historycznych starałem się pokazać wielką aktywność społeczeństwa obywatelskiego, przede wszystkim młodzieży, i rolę wybitnych rodaków […].

ze wstępu M.M. Drozdowskiego

Mickiewicz. Poeta alternatyw

Bogusław Dopart — 2021-08-16

MICKIEWICZ. A POET OF ALTERNATIVES

The title of the present monograph refers to one of the most fundamental traits of the oeuvre and literary life of Adam Mickiewicz. While constantly occupied with invigorating and broadening the subject- -matter of his works, Mickiewicz is careful to follow a steady track of ideas, concepts, and truths. In constructing successive models of poetic worlds and varying them even within single works, he incessantly integrates them into a dynamic, open universe of the ‘man of transformations’ (in Wacław Borowy’s phrasing) in accordance with the ontic position and experience of a Romantic writer. Diversity and variance of poetic forms in Mickiewicz is counterbalanced by his leaning towards regularity and structural connectedness: cycles. As early as his first critical manifesto, he opposes a schematic labeling of his creative output; he presents the history of European poetry in terms of overlapping traditions and gradual differentiation of national literatures.

Historia Armenii w trzech księgach

Mowses Chorenacy — 2021-08-09

Mowses Chorenacy, zwany też Mojżeszem z Chorenu, to historyk starożytnej Armenii. Co do jego biografii w nauce trwają spory. Niektórzy arbitralnie uważają, że żył na przełomie VIII i IX wieku. On sam podawał się za ucznia dwóch wybitnych osobistości Kościoła ormiańskiego działających na przełomie IV i V wieku: św. Mesroba zwanego Masztocem, autora alfabetu ormiańskiego, i św. Sahaka zwanego Wielkim, katolikosa, potomka św. Grzegorza, który nawrócił Armenię na chrześcijaństwo i stąd nazywany jest Oświecicielem. Oni to mieli go po soborze w Efezie (431 r.) wysłać w podróż po najważniejszych ośrodkach chrześcijaństwa w Jerozolimie, Aleksandrii, Konstantynopolu i Rzymie. Po powrocie zajmował się tłumaczeniem różnych dzieł na język ormiański, a na starość napisał historię Armenii od najdawniejszych, legendarnych czasów aż po pierwszą połowę wieku V. Oparł swe wywody na źródłach ormiańskich, innych pismach chrześcijańskich, archiwach Niniwy oraz dziełach pisarzy antycznych. Pisał na chwałę dynastii Bagratuni, ale przede wszystkim, aby wsławić swą ojczyznę - Armenię. Powiązał jej dzieje z historią ludu Izraela i najodleglejszymi losami cywilizacji Wschodu.

Historia Armenii Mowsesa to arcydzieło literatury ormiańskiej o niezrównanym bogactwie treści i stylu, dowodzące wielkiego kunsztu prowadzenia narracji jej autora. Do dziś stanowi źródło i fundament tożsamości narodowej Ormian w ich pradawnej ojczyźnie i w diasporze. Pierwsze całościowe tłumaczenie Historii na język polski zostało opatrzone kompetentnym komentarzem prof. Andrzeja Pisowicza, nestora polskiej armenistyki.

Roman Ingarden and Our Times

Dominika Czakon — 2021-08-02

The present book is an illustration of current approach to Roman Ingarden’s philosophy and to contemporary philosophy in general. Significantly, the articles contained herein are the works of authors representing various research centers around the world. This clearly demonstrates that Ingarden’s philosophical thought continues to be inspiring, regardless of whether individual researchers interpret it positively or negatively. At the same time, it should be emphasized that the present volume is not a commemorative publication devoted solely to the person and thought of Ingarden. The open formula of the book was intended to encourage and invite researchers representing various schools of philosophical thinking (both close to as well as distant from phenomenology) to publish in the present monographic volume. This applies to polemics both within and without the realm of phenomenology. In each case, we are dealing with an in-depth discussion which may serve as an inspiration for readers interested in a plethora of philosophical problems. The statements presented in this volume are offered in the spirit of research and creative exchange of views.

Minister Sprawiedliwości a prokuratura

Michał Mistygacz — 2021-07-19

Godny podkreślenia jest wysoki poziom merytoryczny poszczególnych artykułów, stanowiący pokłosie dobrego warsztatu badawczego Autorów. Sam zaś warsztat badawczy to efekt umiejętnego połączenia wiedzy wypływającej z gruntownego przygotowania teoretycznego ze znajomością praktyki rzemiosła prokuratorskiego. Podkreślenia wymaga również odwaga Autorów w doborze tematów, ich uczciwość i rzetelność w podejściu do przedmiotu badań, a nade wszystko świadomość znaczenia prokuratury w ramach wolnościowo-demokratycznego porządku ustrojowego. I właśnie z szacunku dla prokuratury wynikają gorzkie i pisane ku przestrodze słowa, które kreślą pełen pesymizmu wizerunek jej zmian na przestrzeni ostatnich kilku lat. Jednocześnie każdy z Autorów w mniejszym lub większym stopniu próbuje wlać nadzieję w czytelnicze serca, szkicując kierunki zmian w obrębie prokuratury, żeby określenie „reforma” nie wywoływało znów mimowolnych skojarzeń z fasadą, zza której wyłaniają się politycznie motywowane plany destrukcji prokuratury, lecz tym razem stało się uczciwą reformą w duchu zapewnienia prokuraturze wystarczającej niezależności w dziele realizacji jej głównych zadań.

Z recenzji prof. UŚ dra hab. Michała Bożka

Przewodniki turystyczne i ich znaczenie dla popularyzacji ustaleń polskiej historiografii artystycznej do końca XIX wieku

Dominik Ziarkowski — 2021-07-19

Dawne przewodniki turystyczne stanowią ważną część historiografii artystycznej, jednak w badaniach naukowych rzadko są rozpatrywane w tym kontekście. Prezentowana książka stanowi pionierską próbę całościowego opracowania tej problematyki w odniesieniu do polskich przewodników wydanych do końca XIX wieku, ukazanych w szerokim kontekście europejskim. Szczególnie dużo uwagi poświęcono na zbadanie relacji pomiędzy rozwojem wiedzy o sztuce na ziemiach polskich a tworzeniem literatury przewodnikowej. Oprócz tego monografia zawiera m.in. obszerną charakterystykę zamieszczanych w badanych wydawnictwach ilustracji, które współtworzą dziewiętnastowieczną ikonografię wielu zabytków i dzieł sztuki, jak również omówienie kwestii związanych z recepcją przewodników oraz ich rolą w zakresie edukacji historyczno-artystycznej odbiorców.

Heimskringla, Vol. 2

Snorri Sturluson — 2021-06-24

Kiedy król Olaf ustawił swoją armię, chłopi jeszcze nie nadeszli. Olaf kazał więc swoim usiąść i odpocząć. Król sam usiadł i całe wojsko wraz z nim. Miał wokół siebie sporo miejsca. Pochylił się i złożył głowę na kolanach Finna Arnasona. Wówczas ogarnęła go senność i trwało to dłuższą chwilę. Wtedy zobaczyli chłopskie wojsko, nadciągające ku nim pod wzniesionymi sztandarami. Było ich bardzo wielu. Finn obudził króla i powiedział, że chłopi nadchodzą. Król się przebudził i rzekł:
– Dlaczego mnie obudziłeś, Finnie, dlaczego nie pozwoliłeś mi wyśnić mojego snu do końca?
Finn odpowiedział:
– Chyba twój sen nie był ważniejszy od obudzenia się i przygotowania na spotkanie tej armii, która teraz idzie przeciw nam. Czy nie widzisz, jak blisko podeszli?
Król odrzekł:
– Jeszcze nie są tak blisko, mogłem spać dłużej.
Finn zapytał:
– O czym śniłeś, królu, skoro uważasz, iż tak wielką stratą jest to, że cię obudziłem?
Olaf opowiedział wtedy, że we śnie ujrzał wielką drabinę, po której wszedł tak wysoko, iż niebo się otworzyło, bo tam owa drabina prowadziła.
– Wszedłem na najwyższy szczebel – mówił – a wówczas mnie obudziłeś.

Saga o Olafie Świętym

Heimskringla, Vol. 3

Snorri Sturluson — 2021-06-24

Sigurd Zły Diakon z grupą ludzi poszli do domu, w którym spał król, wyłamali drzwi i weszli do środka z dobytą bronią. Ivar Kolbeinsson zadał królowi Haraldowi pierwszy cios. Król legł do łoża pijany i spał twardo, ale przebudził się, gdy go zaatakowano, i rzekł, jeszcze nie w pełni świadom:
– Okrutnie sobie ze mną pogrywasz, Thoro! Kobieta zerwała się i zawołała:
– To oni okrutnie sobie z tobą pogrywają, ci, którzy życzą ci gorzej niż ja!
Tak król Harald stracił życie.
Sigurd wyszedł stamtąd ze swoimi ludźmi i kazał wezwać do siebie tych, którzy obiecali stanąć po jego stronie, jeśli zdoła pozbawić życia króla Haralda. Potem weszli na statek, wzięli się do wioseł i popłynęli przez zatokę przed dwór królewski. Zaczęło już świtać. Sigurd wstał i przemówił do ludzi, którzy stali na królewskiej przystani. Ogłosił śmierć króla Haralda ze swoich rąk i zażądał od nich, by przyjęli go i obrali na króla, do czego ma prawo z urodzenia. Wtedy zbiegli się do przystani liczni ludzie z królewskiej siedziby i zawołali jak jeden mąż, przysięgając, że nigdy nie przyjmą za króla i nie obiecają służby człowiekowi, który zamordował własnego brata:
– A jeśli on nie był twoim bratem, to nie masz żadnego prawa, aby być królem.

Saga o Magnusie Ślepym i Haraldzie Słudze

Heimskringla, Vol. 1

Snorri Sturluson — 2021-06-24

Król Harald wysłał swoich ludzi po pewną dziewczynę, córkę króla Eirika z Hördalandu, która nazywała się Gyda i była na wychowaniu w Valdres u pewnego bogatego gospodarza. Chciał z niej uczynić swoją nałożnicę, ponieważ była bardzo piękną i dumną kobietą. Kiedy posłańcy tam przybyli i przekazali tę wiadomość dziewczynie, odparła, że nie poświęci swojego dziewictwa, żeby wziąć na męża króla, który nie włada większym królestwem niż kilka dzielnic.
– Wydaje mi się dziwnym – rzekła – że nie ma tu króla, który chciałby posiąść całą Norwegię i być jej samodzielnym władcą, jak król Gorm w Danii czy Eirik w Uppsali.
Posłańcy pomyśleli, że jej słowa są pełne pychy i spytali, co jej odpowiedź właściwie oznacza. Powiedzieli, że Harald jest królem tak potężnym, iż byłby dla niej doskonałą partią, ale ponieważ odpowiedziała na ich posłanie w inny sposób niż zakładali, nie mogli tym razem jej zabrać, chyba że za jej zgodą. Przygotowali się więc do wyjazdu, a gdy ich żegnano, Gyda poprosiła ich, by pozdrowili Haralda i przekazali mu, że zgodzi się zostać jego żoną, jeśli on wpierw, dla niej, zawładnie całą Norwegią i będzie nią rządził sam, jak król Eirik Szwecją czy król Gorm Danią.
– Bo moim zdaniem – rzekła – tylko wtedy będzie miał prawo zwać się królem całego ludu.

Saga o Haraldzie Pięknowłosym

Heimskringla Snorriego Sturlusona

Anna Waśko — 2021-06-24

Heimskringla – Krąg świata. Pod nazwą tą kryje się, spisany około 1230 roku, zbiór szesnastu sag ukazujących dzieje władców norweskich od czasów legendarnych aż do drugiej połowy XII wieku. Heimskringla należy do najwspanialszych pomników islandzkiego i europejskiego piśmiennictwa doby średniowiecza i od XVI stulecia po dzień dzisiejszy pozostaje jednym z najbardziej znanych i komentowanych dzieł średniowiecznej literatury skandynawskiej, przedmiotem licznych opracowań naukowych, edycji krytycznych i tłumaczeń. Jest uważana nie tylko za cenne źródło historyczne, ale także za arcydzieło literatury średniowiecznej, klasyczny przykład islandzkiej sagi historycznej. Autorem Heimskringli jest Snorri Sturluson (1179-1241), wybitny islandzki poeta, historiograf i polityk. Niniejszy tom przybliża polityczny i literacki życiorys Snorriego oraz kontekst historyczny i kulturowy jego najważniejszego dzieła. Omówione zostały średniowieczne rękopisy zawierające tekst Heimskringli, źródła, z których Snorri korzystał, obecne w tekście wątki legendarne i mitologiczne, styl kompozycji i sposób wykorzystania poezji skaldów oraz relacje intertekstualne z innymi sagami, które spisywano w średniowiecznej Islandii.

Nauki o bezpieczeństwie

Tomasz Pawłuszko — 2021-06-23

This book explains the development of security studies from the perspective of philosophy of science. The author identifies the basic standards of science as understood by Karl Popper, Thomas Kuhn, Ludwik Fleck and Imre Lakatos, and then checks their implementation in two case studies: the American school and (emerging) Polish school. This publication is a dissertation on the theory of security and portrays key scientific institutions in the process of their mutual interaction. In the following chapters, the author considers how security has become a key issue in social sciences. It turns out that it was possible thanks to the state patronage and the growing information needs of the army and politics. In the USA, the Cold War turned out to be a key issue, leading to the creation of strategic studies, and with the broadening of the “security” category, modern global security studies emerged. In Poland, security has been the subject of research made by the military, civil security services and social sciences. In 2011, a separate discipline was established, which was called “security sciences”. It combines the achievements of the military, police, intelligence, as well as lawyers and political scientists. This discipline is a phenomenon on the OECD scale. Finally, the author tries to reconstruct its development model on the example of good practices from the world science.

Błędy gramatyczne w polszczyźnie studentów ukraińskojęzycznych

Dominika Izdebska-Długosz — 2021-06-10

The question of linguistic errors made in Polish by Ukrainians, discussed in the dissertation at hand, places it in the field of Polish lapsology – a branch of comparative glottodidactics.
The inspiration for writing this dissertation derives from my teaching experience – five years of teaching Polish as a Foreign Language (PFL) to Ukrainian-speaking groups, thus groups homogeneous in terms of their first language. It was observed that linguistic errors of a certain kind and type are made in Polish by students from Ukraine regularly and irrespective of their language level. It seemed obvious that the phenomenon of linguistic interference – negative transfer the students’ mother tongue – is responsible for the majority of repeated errors. In no way do teaching methods applied in teaching Polish as a Foreign Language (TPFL) allow for conquering interlingual errors; moreover, they promote skills and competences which due to the phenomenon of intercomprehension do not require particular didactic measures. Experimenting with different teaching methods and types of activities in class allowed for certainty that Ukrainian-speaking students should be taught Polish using different methods than the groups heterogeneous in terms of their first language. On the other hand, delving into voluminous literature on this subject matter allowed for establishing that similar conclusions have been drawn by linguists and practising language teachers for almost 30 years (in TPFL, much longer in other languages). Hence arises the question of dissonance between the awareness of the sources of problems East Slavic groups must face while acquiring Polish and the lack of practical solutions in TPFL to these groups.
The conclusion that specific methods for TPFL to Ukrainian-speaking groups must be developed was accompanied by the necessity to answer particular questions relating to Ukrainians’ linguistic problems with Polish. It was determined that one of the major problems of these groups is low grammatical correctness in language production in PFL (grammaticality). A detailed analysis of linguistic errors gathered in my original corpus of linguistic errors shall provide an answer to the aforestated question. The main focus of this dissertation are grammatical errors: inflectional and syntactical (excluding – as in A. Markowski – word formation errors).

Książę Andrzej Lubomirski

Łukasz Chrobak — 2021-06-02

PRINCE ANDRZEJ LUBOMIRSKI: A LANDED ARISTOCRAT AND INDUSTRIALIST IN THE YEARS 1882-1939

Andrzej Lubomirski is a descendant of the Lubomirski family entail from Przeworsk, a well-known branch of this noble family. His grandfather Henryk and father Jerzy were the literary curators of the National Ossoliński Institute in Lviv and greatly contributed to its development. The nineteenth century was a time of dynamic industrial development, including the sugar industry. Polish territories during the Partitions period developed unevenly; Galicia, in which the Austrian and Czech capitals dominated the local market, was in the worst situation. The aristocracy, holding conservative economic views, neglected its property. Few tried to create new industrial plants, including modern sugar factories, in the Austrian partition. Unfortunately, their businesses failed due to the strong competition from Austrians and Czechs. Prince Lubomirski modernized the property of the Lubomirski family entail from Przeworsk by introducing new crops and, above all, by implementing new tillage techniques, which utilised modern, at that time, machines. He established several factories on the premises, such as a brickyard, an alcohol factory, and a cheese factory. In addition, he created three sugar factories during his lifetime: in Przeworsk, Żuczka, and Horodenka. What is equally important, he saved them from bankruptcy. In Lviv, he also managed to save the „Perkun” machine factory from bankruptcy; he modernized it and then expanded its production. Unfortunately, Lubomirski was sometimes very naive during his industrial activity. He was deceived by one of his directors, who caused financial problems at the Lviv factory. However, Lubomirski saved it by merging it with the Zieleniewski factory. At the same time, he formed associations which aimed at supporting Polish investors and novice industrialists. World War I led to many damages; hence, Lubomirski had to rebuild his businesses. During the Second Polish Republic, he tried to continue supporting the Polish industry by being financially involved in various enterprises. He was involved in the formation of a new sugar factory, a rubber factory in Bydgoszcz, and the Lubomirski family entail from Przeworsk started generating income once again. During the Great Depression, he lost the controlling interest in the sugar company, while the family entail was placed under compulsory administration. However, this concerned only his debts; the family entail and the sugar company performed very well despite the omnipresent crisis. The causes of the business problems were numerous misunderstandings in the family, a conflict with his brother, and the irresponsibility of his son, Jerzy Rafał Lubomirski. Before World War II, he tried to pay off the debts and make further investments. After 1939, he almost completely lost influence on his businesses. He had to emigrate in 1944; he died in 1953 in Brazil.

Roman Ingarden and Our Times. An International Philosophical Congress: Book of Abstracts

Dominika Czakon — 2021-06-01

Roman Ingarden and Our Times. An International Philosophical Congress, Jagiellonian University in Kraków is held online between 12–15 April 2021. The fiftieth anniversary of the death of the eminent Polish philosopher and humanist Roman Ingarden in 2020 is an occasion to launch an international academic debate on current trends in contemporary philosophy. The main aim of the Congress is therefore to furnish an international group of researchers with a convenient space for a free and creative exchange of thoughts, ideas, and views. The Congress continues to focus on questions and issues related to contemporary philosophy, cognitive science and gender/queer studies. The Thematic Panels of the Congress are organized within the following themes:

contemporary ontology,
contemporary logic,
contemporary epistemology,
contemporary ethics,
contemporary aesthetics,
cognitive science,
feminist philosophy and gender studies,
posthuman studies,
the philosophy of Roman Ingarden.

Budując system

Andrzej Laskowski — 2021-05-31

This book was written with the aim of bringing attention to the process of the emergence of a church system of cultural heritage management, until now overlooked by researchers, which resulted in numerous innovative solutions in the Polish territories. These were principally: the erection of a diocesan museum in Tarnów (1888) and an even earlier introduction of a relevant minor study in art history in the local seminary (1886); an early recognition by members of the local community of the problem of widespread demolishing of old wooden churches, and their efforts to find effective countermeasures; a massive social participation of clergy and lay people in diverse initiatives concerning historical heritage preservation; a prompt compilation of a topographical inventory of historical sites that covered a large part of the area under investigation; and finally, establishing a post of a Diocesan Historic Preservation Officer (summer 1908).

Zbliżyć się, aby słuchać (Koh 4, 17)

Albert Gorzkowski — 2021-05-24

„DRAW NEAR TO LISTEN” (ECCLESIASTES 4, 17): REVISIONS – STUDIES – BIBLICAL VOICES

This book, addressed not so much to biblical scholars (although, I hope, they will also find here some aspects to reflect on and discuss), but to a wide range of enthusiasts of biblical thought and tradition, is a collection of six studies and five causal commentaries, which are intended to be sort of an intellectual, humble invitation to a critical, philological consideration of the text of the Old and New Covenant. Among the analyses, which partially are a revision of various studies and biblical and theological interpretations, there are reflections regarding successively: violence in the books of the Old and New Testament; analysis of all Old Testament excerpts which contain a suicide theme; a sample of new exegesis, the so called Parable of the Unjust Steward (Luke 16, 1-13) which once, rather rightfully, was described by Rudolf Bultmann as „an unsolvable mystery”; discussion on biblical irony and humour (an aspect which is almost non-existent in Polish biblical studies, and is even considered taboo); an overview of biblical themes in Francesco Petrarca’s selected Latin letters (field of ubi leones in European Neo-Latin Philology); and, finally, study on the silence in the work of renowned Jewish theologian, Abraham Joshua Heschel.

30 lat minęło...

Alicja Macheta — 2021-05-11

Z wielką przyjemnością zapoznałem się z pracą dr n. med. Alicji Machety 30 lat minęło..., stanowiącą historię Sekcji Historycznej PTAiIT. W większości przedstawianych zdarzeń brałem udział osobiście. Autorka bardzo skrupulatnie zestawiła wszystkie działania Sekcji Historycznej, grupując je w kilku rozdziałach (...). Bardzo miłym akcentem jest (...) rozdział poświęcony sylwetce prof. dr. hab. n. med. Mariana Kusia, który został wybrany pierwszym przewodniczącym Sekcji Historycznej PTAiIT. Praca jest napisana bardzo przejrzyście i podaje fakty, w których w większości osobiście brała udział Autorka. Dr n. med. Alicja Macheta jest jedyną osobą, która mogła taką pracę napisać, stąd tak duża wartość merytoryczna tej publikacji.
z recenzji prof. dr. hab. n. med. Tadeusza Szretera

Dr n. med. Alicja Macheta książkę dedykuje pamięci prof. dr. hab. n. med. Mariana Kusia. (...) Autorka nakreśliła sylwetkę i opisała wielkie zasługi Profesora Mariana Kusia, nauczyciela wielu anestezjologów – i ja również miałem zaszczyt być Jego uczniem. Publikacja może być przez Czytelników odczytywana jako sprawozdanie z działalności Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Dr Alicja Macheta jest uczestnikiem i współtwórcą opisywanych w książce zdarzeń, cytuje nazwiska osób tworzących podwaliny historii anestezjologii w Polsce. Czytamy książkę z dużym zainteresowaniem i niech pozostanie [ona] w naszej bibliotece historii Sekcji Historycznej Anestezjologii jako bardzo ważna publikacja.
z recenzji prof. dr. hab. n. med. Jana Dobrogowskiego

Rakowiecka w remoncie

Arkadiusz Nyzio — 2021-05-10

This book deals with one of the crucial aspects of political transformation of Poland, namely, transformation of internal security policy. “Rakowiecka Street,” featured in the title, is more than an address of the Ministry of Internal Affairs headquarters or of the infamous nearby prison and detention facility. This street in the Old Mokotów district of Warsaw went on to symbolize the all-powerful Communist repressive state apparatus, called the “republic” or “empire.” In order to illustrate the process of its change following 1989, the author uses a metaphor of remodeling a house. The idea at the time was to adjust the internal security policy to the conditions of a democratic system. The author strives to find out what kinds of remodeling projects—ongoing maintenance, quick fixes or general reconstruction—were carried out in different parts of the apparatus.

Madhjamaka Nagardżuny

Krzysztof Jakubczak — 2021-05-06

NĀGĀRJUNA’S MADHYAMAKA: PHILOSOPHY OR THERAPY?

Nāgārjuna was a Buddhist philosopher living in India, in the second century Ce. He gave rise to a philosophical school known later as Madhyamaka or the Middle Way School. My aim in this work was to give a reader the foundations for critical attitude towards multiplicity of opinions about nāgārjuna’s philosophy and, on the other hand, to elucidate a few questions which are notoriously presented in a vague way.
The first aim I carry when discussing the issue of an appropriate research method. The method to study nāgārjuna’s philosophy I propose is an eclectic one. Different cognitive perspectives are combined in it and treated as complementary rather than mu-tually excluding. To accomplish my second objective I consider the question of dialecti-cal nature of Madhyamaka, the narrative structure of nāgārjuna’s texts, the function of tetralemma, and the theory of language, including linguistic realism, meaning, and reference, and also the conception of emptiness, or the way things are.

Tożsamość i pamięć

Denys Pilipowicz — 2021-05-01

Monografia zawiera istotne spostrzeżenia z zakresu ukrainoznawstwa, szczególnie aktualne i potrzebne dziś, w dobie walki Ukrainy, niepodległej przecież od 1991 roku, o integralność terytorialną i zachowanie tożsamości narodowej, pielęgnowanie pamięci historycznej i dalsze budowanie nowoczesnego społeczeństwa europejskiego. Monografia z pewnością zainteresuje kulturoznawców, literaturoznawców, historyków i socjologów, a także wszystkich tych, którym nieobce są zagadnienia z zakresu ukrainoznawstwa oraz wschodoznawstwa.

z recenzji dr hab. Anny Horniatko, prof. UAM

Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej od XVI wieku do 1879 roku

Ewelina Zych — 2021-04-30

ARCHIVES OF THE CRACOW CATHEDRAL CHAPTER FROM THE 16TH CENTURY TO 1879

The publication discusses the following problem: history of Archives of the Cracow Cathedral Chapter (16^th century – 1879), based on archival sources, printed sources and literature. The purpose of the work was to discuss the history of the Chapter Archive at Wawel from the beginning of the 16^th century to 1879. The work discusses especially: available literature, archive employees, archive rooms, the resources of the Chapter Archive at Wawel, as well as issues related to the collection, protection and sharing of archives in interesting period of time. The analytical and statistical method were used. The source materials used (328 positions) and the bibliography (302).

Księga Rodzaju. Księga Wyjścia

Marek Piela — 2021-04-21

Autor niniejszego przekładu Księgi Rodzaju i Księgi Wyjścia żywi nadzieję, że gdyby napisano je oryginalnie po polsku, to brzmiałyby podobnie jak tłumaczenie, które oddajemy do rąk czytelnika. Odchodzi ono znacznie od litery oryginału po to, aby dochować wierności jego znaczeniu, stylowi i intencji. Już pierwszy rozdział przynosi nowość, która może zaskoczyć publiczność, czytamy w nim bowiem, że człowiek został stworzony w piątek, zamiast tradycyjnie „w dzień szósty”. W Księdze Wyjścia z kolei Bóg mówi do Mojżesza „Jest mi obojętne, jakim imieniem będziecie mnie nazywali” w miejsce Wujkowego „Jam jest, którym jest”. W przekładzie pojawiają się wyrażenia archaiczne obok potocznych, a zarazem tłumacz unika stylu biblijnego królującego w tradycyjnych przekładach Pisma św. Swoje tłumaczenie Marek Piela adresuje do tych, którzy doceniają walory literackie Biblii i chcą ją czytać z taką samą przyjemnością, z jaką czyta się dobrze napisaną powieść.

Tkaniny obiciowe ze ścian kapitularza Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej

Natalia Krupa — 2021-04-21

In 2017-2020, the Pontifical University of John Paul II undertook the project of the chapter house heritage conservation financed from EU funds: Konserwacja unikatowych w skali światowej zabytków związanych z historią Krakowskiej Kapituły Metropolitalnej oraz udostępnienie ich w przestrzeni wystawienniczej w postaci interaktywnej multimedialnej ekspozycji dostosowanej do potrzeb różnorodnych grup docelowych [Krakow Cathedral Chapter heritage conservation: Conservation of worldwide unique monuments related to the history of the Krakow Metropolitan Chapter and making them available in the exhibition space in the form of an interactive multimedia exposure adapted to the needs of various target groups]. The aim of the project was the conservation of the monuments connected with the history of the Krakow Metropolitan Chapter. Its main task was to conclude the conservation endeavours in the chapter house of the Krakow Metropolitan Chapter with a conservation of the silk upholstery from its interior. The said silk textiles to decorate walls constitute an indispensable component of the chapter house’s decoration, defining its uniqueness. The proposed restoration of these objects and their reinstallation on the walls of the chapter house helped restore the functional qualities of the original arrangement of the space. The unique historic and artistic value of the fabrics, coupled with the urgency of the conservation finalizing the project of conservation and restoration of the chapter house interior, are the best evidence of the importance of the project.

Burundi

Joanna Bar — 2021-04-12

BURUNDI: THE STATE AND SOCIETY (FROM THE COLONIAL PERIOD UNTIL THE PRESENT DAY)

Burundi, a small country located in east-central Africa, is one of the most unstable countries on the continent. Similarly to the neighbouring Rwanda, over the last 50 years, the country has suffered tragic consequences of a civil war resulting from the conflict between politicians from the Tutsi and Hutu ethnic groups. The presented monograph covers a period of 130 years in a chronological manner, starting from the establishment of the foundations of the European colonial administration in the 1890s; however, the main emphasis is placed on the problems connected with the development of an independent country and strengthening (or even establishing) the national identity of its citizens. Burundi gained independence in 1962; the existing time gap allows for drawing certain conclusions and conducting an evaluation of the first 50 years of the independent existence of the country, which has little prospect of really changing the unfavorable development trends of, at least, the last three decades. At the moment, there are still no positive indications of a possible stable development of the country in the future, and the relatively stable years of the first half of the 20th century have been overshadowed by the subsequent decades of coups, genocides, and the governments’ lack of will to effectively establish peace and the rule of law.

Ustrobna

Zbigniew Witkoś — 2021-04-12

Ustrobna oraz ziemie w jej sąsiedztwie na przełomie XIV i XV wieku stały się własnością rycerskiego rodu Gryfitów z Bobowej. Już w pierwszej połowie XV wieku Ustrobna była dobrze zorganizowaną osadą, a pierwsza wiadomość źródłowa o niej pochodzi z 1417 roku. Tak zaczyna się historia wsi.

Postanowiłem opisać swoją rodzinną wieś Ustrobną, aby ocalić jej dzieje od zapomnienia. Ponieważ urodziłem się w Ustrobnej i moje losy są nierozłącznie związane z dziejami tej wsi. Pragnę także napisać cokolwiek o swoim dzieciństwie i latach młodości w niej spędzonych.

Takimi słowami Stanisław Witkoś, współautor tej książki, rozpoczyna jeden ze swoich brulionów-rękopisów, które w maju 1982 roku przesłał mi bez uprzedzenia wraz z arkuszami maszynopisów i poprosił o ocalenie ich od zapomnienia. Tą książką wypełniam jego wolę.

Zbigniew Witkoś

Biskupi i władcy świeccy Rusi w orbicie politycznych wpływów Moskwy doby metropolity Cypriana

Marcin Grala — 2021-04-01

BISHOPS AND SECULAR RULERS OF RUTHENIA UNDER THE POLITICAL INFLUENCE OF MOSCOW DURING THE TIME OF METROPOLITAN CYPRIAN

The subject of this dissertation is the broadly understood church policy in North-Eastern Ruthenia at the turn of the 15th century. At that time, the political situation in this region was dominated by the rivalry between Moscow and the Grand Duchy of Lithuania as well as other local political entities involved that wanted to retain their independence. Political disagreements that emerged in Ruthenia at the end of the 14th century were not limited to military conflicts. Since Metropolitan Alexius associated himself with Moscow, it became apparent that ecclesiastical influence began to play a very important role as well. Alexius used his power and ecclesiastical authority to tame the political ambitions of the rulers of Tver and Suzdal. Soon, he was using the same weapon in the conflict between Moscow and the Grand Duchy of Lithuania.

Jan Karłowicz w świetle materiałów archiwalnych

Maciej Rak — 2021-03-18

JAN KARŁOWICZ IN THE LIGHT OF ARCHIVAL MATERIALS: DIALECTOLOGY, ETHNOLINGUISTICS AND THE STUDY OF LITHUANIAN LANGUAGE AND CULTURE

The book refers to the scientific activity of Jan Karłowicz, and, in particular, to the three areas to which he contributed much of his work: dialectology, ethnolin- guistics, and the study of Lithuanian Language and Culture. The material basis includes the researcher’s archival works (files of the Lexicon of Polish Dialects [Słownik gwar polskich], Lexicon of Polish Mythology [Słownik mitologii polskiej] and the Little Lexicon of Lithuanian Mythology [Słowniczek mitologii litewskiej]), found in 2017 in the Scientific Archive of PAN and PAU in Kraków. The objective of this book is to publish these documents and re-analyse the Lexicon of Polish Dialects. For more than a hundred years, i. e. since the time in which the lexicon was finished in 1911, nobody has probably read those manuscripts. One of the reasons for this is the fact that they were catalogued in a wrong manner

Podstawy gramatyki arabskiej

Paweł Siwiec — 2021-03-09

Podstawy gramatyki arabskiej nie miały być w zamierzeniu autora typową gramatyką opisową. Pomyślane zostały jako gramatyka bardziej praktyczna, adresowana do osób rozpoczynających swoją przygodę z językiem arabskim. Z tego powodu do niezbędnego minimum ograniczona została terminologia, a wszystkie kwestie językowe zilustrowane zostały odpowiednimi przykładami. Przede wszystkim jednak chodziło autorowi o to, by podręcznikowi temu nadać bardziej nowoczesną i przystępną formę wykorzystującą możliwości, jakie stwarza technologia cyfrowa. Intencją autora było też, by w ramach obowiązujących norm poprawnościowych arabskiego języka literackiego uwzględnić jego wariant mówiony. Stąd końcówki zwyczajowo niewymawiane zostały w transkrypcji zapisane w indeksie górnym, a w nagraniach dźwiękowych pominięte. Podobnie jak opublikowane wcześniej Testy z gramatyki arabskiej, podręcznik ten przygotowany został w postaci ebooka w popularnym formacie epub. Dzięki temu może być używany nawet na smartfonie. Format taki pozwolił ponadto na zastosowanie funkcji ułatwiających i wzbogacających korzystanie z podręcznika. Kliknięcie (lub stuknięcie) w tekst transkrypcji danego wyrazu uruchamia odtwarzanie pliku dźwiękowego. Z kolei najechanie kursorem myszki na tekst arabski (lub dotknięcie) powiększa go, przez co staje się bardziej czytelny.

Łotrzyca

Katarzyna Klakla — 2021-03-08

Wprawdzie akcja dzieje się w pierwszej połowie XVI w., jednak dramatyczne sceny czystek etnicznych i masowych rzezi nieodparcie każą myśleć o wojnach bałkańskich sprzed trzech dekad, kiedy rozpadała się Jugosławia. W baśniową fikcję sprzed wieków wdziera się nagle współczesność, jak memento. [ ... ] Pod powierzchnią wielowątkowej, skomplikowanej narracji fantasy toczy się druga opowieść, poważna i - powiedziałbym - bardziej realistyczna, o trudnym znajdowaniu sobie miejsca w świecie. Zoria szarpie się, nie chce zbyt łatwo ulegać powtarzanym przez starszych banałom, że „tak to już w życiu jest". Ciągle przegrywa, ucieka - i wraca, bo ucieczki nie ma. [ ... ] Wyraźnie zaznaczona konwencja jest solidnym podwoziem, na którym sunie wehikuł wielowątkowej i na różne sposoby absorbującej literatury, pozostawiającej również pole dla niebanalnych interpretacji. Zabierzcie się z nim w drogę, a nie pożałujecie!

Z posłowia Krzysztofa Zajasa

Zoria z Łotrzycy jest bohaterką w dosłownym, nie tylko literackim sensie tego słowa, prawdziwią i wielowymiarową. Dla mnie przede wszystkim dlatego, że walczy o własną wolność i niezależność w nieprzyjaznym i brutalnym świecie patriarchalnej opresji. Bohaterką jest też Katarzyna Kl akia, bo stworzyła wyjątkowe fantasy, w ktorego centrum stoi kobieta, a do tego wykreowała wielki, ciekawy, dopracowany w najdrobniejszych szczegółach świat powieściowy. Jednak aby pisać dobrą prozę, samo bohaterstwo czy odwaga nie wystarczą. Ani nawet sam talent. Do tego potrzebna jest wielka praca i umiejętności. A te Katarzyna Klakla ma, jak na debiutantkę, wręcz imponujące.

Robert Ostaszewski

Halo, halo! Niepodległa w eterze

Anna Katarzyna Dulska — 2021-03-03

HELLO, HELLO, THIS IS INDEPENDENT POLAND! RADIO AND RADIO BROADCASTING IN POLAND, 1918-1989

One could say that radio and independent Poland are peers. Since the early 20th century, once the achievements of scientists and inventors allowed remotevoice transmission, radio and radio broadcasting developed rapidly, and the radioset soon became a permanent device in almost every household. The radio arrived in Poland at almost the same time as the country reappeared on themap of Europe, and since then it has continuously influenced the nature of its society and statehood. In the times preceding the spread of the Internet, andnowadays, when Internet access is difficult or impossible for whatever reason, radio was, is, and will continue to be its equivalent: the fastest and cheapestsource of information, as well as a culture-making, sound window on the world, which develops the imagination and broadens our cognitive horizons.

The text is based on scientific, popular science and journalistic studies,printed and published online, or on conventional publications and primarysources, with documents, reportages, interviews, and the authors’ own collections. It is accompanied by rich photographic material from institutional andprivate, Polish and foreign archives. In several places, the authors have giventhe voice to witnesses of the stories described and experts in the issues at hand.It was not the authors’ intention to provide an exhaustive study of the subjectmatter – this would be neither justified nor even possible. To paraphraseWładysław Niemczyński, the author of the first Polish radio textbook (1925),“a certain superficiality resulted from this approach, but not in the sense ofskipping difficulties, but in the sense that by emphasizing the most importantdetails a clear overall picture was created”.

Żołnierze Armii Krajowej na Kresach Wschodnich podczas II wojny światowej

Olgierd Grott — 2021-03-01

Nie ma wątpliwości, że polski wysiłek zbrojny podczas II wojny światowej winien być rozpatrywany z bardzo różnych perspektyw i na wielu płaszczyznach. Niniejszy tom studiów daje ku temu okazję. Jego Czytelnik będzie mógł zarówno spojrzeć na zagadnienia „kresowe” przez pryzmat życiorysów polskich bohaterów walk z obu okupantami (niemieckim i sowieckim), jak i zapoznać się z historią poszczególnych oddziałów partyzanckich, np. pierwszego partyzanckiego oddziału Armii Krajowej „Kmicica” na Wileńszczyźnie, oraz całych związków taktycznych (27 WDP AK) czy okręgów (Obszar Lwowski ZWZ-AK, Wileńszczyzna). W książce ukazano szerokie spektrum kwestii dotyczących AK, tj. jej stosunek do kwestii partyzantki żydowskiej, podejście współczesnej Białorusi do fenomenu AK, kwestię polskiej samoobrony organizowanej przez kpt. Władysława Kochańskiego „Bombę” walczącej o zachowanie polskiej substancji biologicznej na Wołyniu czy zagadnienie współczesnych kresowych środowisk kombatanckich na przykładzie czasopisma „Biuletyn Informacyjny” żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Można także uzyskać wiele informacji o działalności podziemnego sądownictwa PPP i o stanie zbiorów dotyczących Kresów Wschodnich Muzeum Armii Krajowej im. Emila Fieldorfa „Nila” w Krakowie. Oczywiście w związku ze skromnością objętościową niniejszego tomu należy traktować poszczególne rozdziały jako odrębne szkice, połączone jednak wspólnym mianownikiem, którym są bez wątpienia polskie Kresy Wschodnie.

Cztery szlachetne prawdy

Daniel Kalinowski — 2021-02-25

Prezentowana praca jest pomyślana jako jeden z aktów budowania wypowiedzi literaturoznawczej i polonistycznej. Przez termin „motyw buddyjski” rozumie się tutaj analizę podstawowej cząstki świata przedstawionego utworu literackiego, taką jak zdarzenie, przedmiot, cecha, sytuacja lub przeżycie, które wynikają ze światopoglądu buddyjskiego. Przy czym należy podkreślić, że w przywoływanych w pracy utworach większość autorów nie wiedziała o istnieniu buddyzmu lub miała o nim bardzo mgliste wyobrażenie. To zrozumiałe, jeśli przypomnieć, że wnikliwa recepcja buddyzmu w Europie to kwestia dopiero drugiej połowy XIX w.
W publikowanej tutaj pracy pojawiają się analizy bardzo różnych tekstów polskojęzycznych, tak dojrzałych artystycznie (bajki, poematy, dramaty, proza, kompilacje naukowe) jak i zgoła niewyrafinowanych (relacje z podróży, wspomnienia czy pamiętniki), tak wśród klasyków literatury polskiej (np. Piotr Skarga, Ignacy Krasicki, Juliusz Słowacki), jak u literatów znanych raczej fachowcom (np. Sebastian Piskorski, Stanisław Kostka Potocki, Agaton Giller). Stało się tak, aby dostrzec fakt jak bardzo różnymi kanałami komunikacyjnymi motywy buddyjskie trafiały do kultury polskiej i zostawały rozpoznawane w swej inności, a potem umieszczane w wyobrażeniu świata i w systemie wartości. Mimo specyfiki obrazu fragmentarycznego, szeregu chrześcijańskich i europocentrycznych wyobrażeń, a także idealistycznych lub negatywnych projekcji, buddyzm odkrywał się w literaturze staropolskiej, oświeceniu i romantyzmu w coraz to nowych aktach poznania.

Zbiór nieskończony

Jerzy Marcinkowski — 2021-02-11

Nie pamiętam, aby ktokolwiek pragnął zostać mechanikiem samochodowym, ale większość dzielnie chodziła na zajęcia. A po nich każdy zajmował się marnowaniem życia na swój sposób.

Nagan po dziadku

Misterium liturgii. Misterium codzienności

Adriana Kołodziej — 2020-12-31

W 2018 roku jubileusz 50-lecia działalności Instytutu Liturgicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie uczciły dwa kolejne uniwersyteckie instytuty: Instytut Historii Sztuki i Kultury (wystawy) oraz Międzyuczelniany Instytut Muzyki Kościelnej (koncert), obydwa wywodzące się z Instytutu Liturgicznego. Dr Barbara Ciciora oraz mgr Adriana Kołodziej, kuratorki z Instytutu Historii Sztuki i Kultury, opracowały wystawę Misterium codzienności, która wraz z drugą ekspozycją, zatytułowaną Misterium liturgii, przygotowaną przez ks. dr. Wacława Umińskiego CM, uświetniły uroczystości jubileuszowe. Wystawy pokazano w dniach 24.10.2018–17.03.2019 w Muzeum Historyczno-Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie.

Książka Misterium liturgii – Misterium codzienności nie jest katalogiem wystaw, lecz publikacją im towarzyszącą. Autorzy zaproszeni do jej napisania inspirowali się obiektami pokazanymi na wystawach, starali się jednak ukazać je w szerszych kontekstach: teologicznym, sakralnym, liturgicznym, historyczno-artystycznym. Obrazy zatem towarzyszą tekstom, odsłaniając i wzbogacając wzajemnie swe znaczenia.

Od Redakcji

Łemkowskie etymologie

Adam Fałowski — 2020-12-31

For centuries, the Lemkos have inhabited the northern and southern slopes of the Carpathians from Poprad in the west to Osława and Laborec in the east. In the north and north-west, the Lemkos neighbored with the Polish population, in the south and south-west with the Slovak. In the east, the Lemkos bordered with other Ruthenians, namely Boykos, which is why this border is no longer as clear-cut as in the west, and the determination of its course has been subject of many academic disputes. This is the territory where the Lemkos lived before the Second World War.

Teka florencka Teofila Lenartowicza

Magdalena Bartnikowska-Biernat — 2020-12-31

The subject of the book is the literary and sculptural work of Teofil Lenartowicz created during his prolonged stay in Italy. The analysis of Lenartowicz’s literary and sculptural works created in Italy, referred to as “the Florentine portfolio”, starts with the discussion of several aspects of the writer’s life, which include the circumstances of the poet’s stay in Florence, his involvement in the local artistic environment, and the correspondence between him and his Polish friends. In particular, the correspondence provides the most information about the life in exile of the author of Lirenka. The main subjects of the book are Lenartowicz’s literary works (Album włoskie poetry collection, poems inspired by art, and press articles) and sculptural works (presented in comparison to the general trends of the 19th century artistic sculpture and in the context of Lenartowicz’s writings). An important part of the dissertation consists of the presentation of the poet’s involvement with the Adam Mickiewicz Academy in Bologna, which is achieved by the use of previously unpublished archival sources obtained from Biblioteca comunale dell’Archiginnasio, located in Bologna. The monographic presentation of Lenartowicz as a versatile artist serves as an reassessment of the position that he currently holds considering the history of Polish literature and art. The author of the book also demonstrates the inaccurate nature of the label “Mazovian lyricist”, which has been attached to Lenartowicz’s works for many years, by presenting a wide range of artistic interests and intellectual horizons of the author of Album włoskie.

Słownik polskiej terminologii przekładoznawczej

Łukasz Bogucki — 2020-12-31

Polska nauka o przekładzie od kilku dekad rozwija się prężnie, co roku przyciągając nowe zastępy studentów i specjalizujących się w tej dziedzinie badaczy, ale jest to rozwój dosyć specyficzny, ponieważ w dużej mierze toczy się odrębnie w ramach poszczególnych filologii, prowadząc nie tylko do predylekcji w odnoszeniu się do teorii i dzieł powstałych w poszczególnych językach, ale również do stosowania odrębnych terminów, co nie służy dobrze żadnej gałęzi nauki. Bardzo dobrze widać to na przykładzie określenia dziedziny, którą zajmuje się recenzowany słownik – dla romanistów jest to zazwyczaj traduktologia, dla polonistów przeważnie przekładoznawstwo, dla anglistów i germanistów najczęściej translatoryka, etc. W takiej sytuacji nie ulega dla mnie wątpliwości, że pomysł przygotowania słownika, który porządkuje stosowaną w polszczyźnie terminologię przekładoznawczą, zestawia w jednym zwartym tomie terminy wypracowane na gruncie różnych filologii i zawiera hasła przygotowane przez badaczy reprezentujących nie tylko różne tradycje terminologiczne, ale również odmienne paradygmaty badawcze, należy uznać za bardzo dobry, tym bardziej, że od wydania wcześniejszych publikacji, którym przyświecał taki cel, minęło już sporo lat. Cieszy mnie również, że Autorzy zdecydowali się użyć w tytule rodzimego terminu przekładoznawstwo, przedkładając go ponad stosowane przez filologów obcych zapożyczenia.

prof. dr hab. Leszek Berezowski

Świadek przekonań – podmiot sumienia

Robert Grzywacz — 2020-12-31

In the book which the reader finds in their hands, I attempt to justify the hypothesis that the hermeneutical philosophy of Paul Ricoeur pro-vides a solid framework and conceptualisation for a coherent approach to the coexistence of different religious convictions in the situation of worldview pluralism. The chosen hermeneutics develops its own as-sumptions which are gradually clarified in the course of the presenta-tion of the aforementioned framework and concepts. At the same time, the coherence of all the arguments turns out to be a test of the rational-ity and universality of these hermeneutical foundations. Additionally, I try to demonstrate the productivity of reading the works of the French thinker, not only in chronological order but also retrospectively. Thus, some phenomenological analyses serve to make the subsequent herme-neutical-ontological attainments more concrete. This is precisely what is intended by the description of the functioning of attention, inasmuch as it is related to how the human conscience works

Punkty krystalizacji

Krzysztof Koehler — 2020-12-31

To, czym zajmuję się w tych szkicach, nazwać można próbą włączenia się do refleksji na temat tekstów, które powstawały w naszej literaturze najdawniejszej, a których autorzy wpływali na samorozumienie wspólnoty odbiorców kultury piśmienniczej, początkowo zapewne nielicznej, a z czasem coraz liczniejszej, żyjącej w ramach organizacji państwowej na pewnym określonym terenie w Europie. Na tym terenie (i w tej to wspólnocie) stopniowo artykułowało się, tak samo pod wpływem różnych historycznych wydarzeń, poczucie „polskości”. Ci ludzie, ich formuły słowne, ich spostrzeżenia, wszystko to układało się w pewien ciąg. W pewną wielowiekową opowieść, której my dzisiaj jesteśmy spadkobiercami. Nazywam te teksty, te wypowiedzi „punktami krystalizacji”. Oczywiście termin użyty przeze mnie jest swoistą metaforą tekstów kluczowych, w których dochodzi do głosu owa właśnie krystalizacja stanu świadomości wspólnotowej danego czasu i dzięki wielowiekowej lekturze tego typu wypowiedzi „krystalizacyjnych” mamy do czynienia z narastającą w czasie czy nawarstwiającą się refleksją.

Od Autora

Na morzach i oceanach pod wojenną banderą

Anna Pastorek — 2020-12-31

Z prawdziwą satysfakcją oddajemy do rąk Czytelnika czwarty już tom autorstwa naszego zespołu zajmującego się przeszłością i teraźniejszością konfliktów morskich. Ostatnie wydarzenia na Bliskim Wschodzie unaoczniają nam, jak dalece szlaki żeglugowe – najbardziej opłacalna ekonomicznie forma transportu – podlegają rozmaitym zagrożeniom wynikającym z wciąż napiętej sytuacji politycznej wokół Iranu oraz Syrii. Do tego dochodzi prawdziwy wyścig zbrojeń morskich na Dalekim Wschodzie, zwłaszcza w trójkącie państw Chińska Republika Ludowa – Korea Południowa – Japonia. Do tego należy dodać napięcia między Pekinem a Waszyngtonem, które mogą ulec zaostrzeniu po sporach między rządami obu państw na tle genezy epidemii koronawirusa. Nie sposób nie zauważyć, że walka o supremację na Pacyfiku między USA a Chinami Ludowymi w coraz większym stopniu zaczyna przypominać brytyjsko-niemiecką rywalizację przełomu XIX i XX stulecia. W obu państwach analitycy pilnie studiują doświadczenia tego właśnie konfliktu, próbując przy pomocy jego analizy nakreślić perspektywy na przyszłość.

Z Przedmowy

Języki i cywilizacje

Małgorzata Doniec — 2020-12-31

W 1919 roku jeden z najwybitniejszych polskich orientalistów profesor Tadeusz Kowalski utworzył na Uniwersytecie Jagiellońskim pierwszą w niepodległej Polsce Katedrę Filologii Orientalnej. W 2019 roku krakowska orientalistyka uroczyście rozpoczęła kolejne stulecie swojego istnienia. Z tej okazji zorganizowana została międzynarodowa konferencja naukowa „Languages and Civilisations. Oriental Studies in Cracow 1919‒2019”. Pokłosiem jej części studencko-doktoranckiej jest niniejszy tom. O ile samo pojęcie Orientu trudno jednoznacznie zdefiniować, to autorzy niniejszego tomu pokazali, że może być ono bardzo obszerne i pojemne. Geograficznie sięga od dalekiej Japonii, przez Chiny, Indie i Bliski Wschód, aż po Afrykę i arabską Hiszpanię. Tematyczny zakres jest równie imponujący. Polska orientalistyka jako dziedzina interdyscyplinarna dawno już przekroczyła ramy klasycznych badań filologicznych. Znajdziemy tutaj badania genderowe i queerowe, historyczne, muzykologiczne, a także rozważania nad filozofią dwunastowiecznego Andaluzyjczyka Ibn Tufajla. Wciąż jednak głównym obiektem badań jest tekst i jego wpływ na kulturę. Literaturoznawczej analizie poddane zostały teksty japońskie, hebrajskie, tureckie i arabskie. Językoznawstwo, druga z filologicznych dyscyplin, reprezentowane jest przez dwa artykuły sinologiczne. Celem opublikowania materiałów konferencyjnych jest udostępnienie wiedzy i materiałów źródłowych badaczom innych specjalności, aby mogli wykorzystać je w swoich pracach badawczych.

Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620

Tomasz Graff — 2020-12-31

MIKOŁAJ ZEBRZYDOWSKI (1553–1620): A BIOGRAPHICAL SKETCH

This book by Tomasz Graff, Bartłomiej Wołyniec, and Sister Elżbieta Elena Wróbel, CSFN, is the first attempt at presenting a complete biography of Mikołaj Zebrzydowski, a Voivode of Krakow and one of the most important Polish politicians of the late sixteenth and early seventeenth centuries. This devout Catholic was also a patron and founder of numerous works of piety, the largest of which is the so-called “Jerusalem Calvary;” i.e., the Bernardine abbey and complex of pathways near his ancestral town of Zebrzydowice. Until the present day, it is one of the most important shrines devoted to the Passion and to Mary in Poland. Mikołaj was also the founder of the city Zebrzydów, present-day Kalwaria Zebrzydowska, just outside the abbey. Polish history textbooks tend to present Zebrzydowski as the main collaborator of and later successor to Jan Zamoyski, Grand Chancellor and Great Hetman of the Crown, who contested the policies of King Sigismund III Vasa and above all initiated the civil war of 1606-1609, which is often called Zebrzydowski’s rebellion in reference to him. The debate on his stance during the rebellion divided his contemporaries; it is present in the historical literature and broadly understood culture, including works of literature, up until today.

Poszli zdobywać świat

Jerzy Marcinkowski — 2020-12-31

Poszli zdobywać świat jest tomem egzystencjalnym, konkretnym, osadzonym w tu i teraz, ale w głęboki sposób dającym wyraz skonsternowaniu obrazem życia, jaki się wyłania z dotychczasowego doświadczenia Twórcy.

Michał Zabłocki

Okno na przeszłość

Daria Dulok — 2020-12-31

W ramach serii wydawniczej Historia w Mediach publikujemy recenzowane naukowe monografie autorskie i tomy zbiorowe z zakresu historii wizualnej. Prezentowana praca zbiorowa stanowi kontynuację publikacji Okno na przeszłość. Szkice z historii wizualnej, t. 2. W poszczególnych częściach tomu po raz pierwszy doszło do metodologicznego spotkania historii wizualnej z badaniami z zakresu indologii i studiów globalnych. Książka oprócz artykułów naukowych zawiera także zestawienia bibliograficzne, omówienia i recenzje innych prac z dziedziny historii w mediach. Publikacja stanowi istotny wkład w rozwój dyscypliny oraz potwierdza naukową dojrzałość historii wizualnej.

Kierunki badań w glottodydaktyce polonistycznej

Michalina Biernacka — 2020-12-31

[…] monografia naukowa Kierunki badań w glottodydaktyce polonistycznej pod red. Iwony Janowskiej i Michaliny Biernackiej stanowi bardzo cenną i wyjątkową pozycję, długo oczekiwaną na gruncie glottodydaktyki polonistycznej. Tworzy spójną i przemyślaną całość, opracowaną w sposób rzetelny i bardzo staranny. Chociaż omawiana pozycja ma charakter stricte naukowy, to zawiera wiele przydatnych wskazówek dydaktycznych, które – co jest nie do przecenienia – są silnie ugruntowane w badaniach empirycznych.

z recenzji dr hab. Anny Żurek

Zawartość tomu stanowią artykuły, których celem jest zwrócenie uwagi środowiska glottodydaktyków na indywidualne, charakterystyczne dla poszczególnych autorów i rzadko w literaturze przedmiotu prezentowane zainteresowania badawcze, wynikające z aktualnie dostrzeganych potrzeb rozwijającej się dyscypliny. Zgromadzone teksty pokazują, że współcześni dydaktycy języka polskiego jako obcego nie poprzestają na rozważaniach teoretycznych, a rozmaite poglądy weryfikują, korzystając przy tym m.in. z metod czy narzędzi uznawanych za typowe choćby dla nauk ścisłych (statystyczne, korpusowe, akustyczne itp.). Opracowane wnioski z badań, przedstawione w poszczególnych artykułach, pozwalają na nowo spojrzeć na proces przyswajania i (lub) nauczania/ uczenia się polszczyzny w takich aspektach jak np.: skuteczność stosowania nowych technologii, jakość i zasadność werbalnych i niewerbalnych działań praktycznych nauczycieli (czy nawet stosowanej przez nich naukowej terminologii), właściwy dobór materiałów dydaktycznych podyktowany potrzebami określonych adresatów bądź sposoby rozwijania kompetencji językowych w grupach hetero- i homogenicznych. Istotne z punktu widzenia wielu badaczy okazały się ujęcia lapsologiczne, opisom poddano również elementy systemu certyfikacji znajomości języka polskiego jako obcego. Ponadto analizy o charakterze jakościowym, ilościowym, a najczęściej mieszanym oraz dość rozbudowane korpusy służące eksperymentom pozwalają uznać opisywane rezultaty jako istotne dla rozwijającej się dyscypliny oraz – co szczególnie cenne – aplikatywne.

z Wprowadzenia

Akta sejmikowe województwa bełskiego

Michał Zwierzykowski — 2020-12-31

[...] niniejsza edycja akt z lat 1572-1655 objęła 250 różnych sejmików i zjazdów szlacheckich. O skali przeprowadzonych kwerend może świadczyć fakt, że aż 136 z nich nie zostało uwzględnionych w planowanym wydawnictwie Hejnosza. Tylko dla 26 dodanych sejmików nie udało się odnaleźć żadnych dokumentów z nimi związanych. Wiadomo jednak, że powinny się odbyć; albo z mocy prawa (przede wszystkim sejmiki deputackie), ze względu na nadchodzące obrady sejmowe, albo też na podstawie uchwał samego sejmiku, zapisanych w poprzednich laudach. Spośród 250 zgromadzeń do najstarszych należą sejmiki przedsejmowe (w tej liczbie również przedkonwokacyjne i przedelekcyjne), których w omawianym okresie było 76. Od 1578 r., po powołaniu do istnienia Trybunału Koronnego, datuje się powstawanie corocznych sejmików deputackich. W niniejszym opracowaniu uwzględniono 78 takich zjazdów. Z kolei w latach dziewięćdziesiątych XVI w. zaczynają pojawiać się początkowo nieregularnie zwoływane sejmiki relacyjne. W omawianym okresie takich zgromadzeń było 44 – w tej liczbie zawarto również 3 sejmiki relacyjne powtórne, zwołane z różnych przyczyn (np. ze względu na błędy w wydrukowanych konstytucjach i brak uwzględnienia deklaracji województwa bełskiego). Wreszcie 49 sejmików to zjazdy nadzwyczajne. Zaliczono do nich sejmiki odbywane za uniwersałami królów, lokalnych senatorów czy też na podstawie decyzji podejmowanej przez samą szlachtę, a wyrażonej w laudach. Zjazdy ekstraordynaryjne odbywały się również podczas roków sądowych, popisów, a także jako sejmiki obozowe w trakcie trwania pospolitego ruszenia lub konfederacji. W tej liczbie znalazł się również jeden zjazd szlachty bełskiej zorganizowany na Trybunale Lubelskim. Kilka zjazdów nadzwyczajnych zorganizowała szlachta bełska razem z przedstawicielami innych, sąsiednich województw; większość tych przypadków dotyczy okresu wojny ze Szwecją w 1655 r. Ostatnie trzy sejmiki uzupełniające poniższe opracowanie to zjazdy elekcyjne. Oczywiście podobnych zgromadzeń było znacznie więcej, jednak w niniejszej edycji uwzględniono jedynie te, na których podjęto decyzje obowiązujące społeczność całego województwa bełskiego, a których uchwały wybiegały poza, tradycyjną dla tych zjazdów, elekcję kandydatów na wakujące urzędy sądowe.

Cała edycja obejmuje 553 dokumenty, teksty oraz informacje związane z sejmikiem. Aż 381 z nich nie zostało uwzględnionych w planowanej edycji Wojciecha Hejnosza. Do najobszerniejszych materiałów wytworzonych przez sejmikującą szlachtę, a opublikowanych w niniejszym tomie, należy zaliczyć instrukcje dla posłów sejmikowych. Udało się odnaleźć 49 podobnych tekstów, w tym również instrukcję dla posłów do negocjacji z królem Szwecji Karolem Gustawem. Równie ważnym dokumentem spisywanym przez sejmikującą szlachtę były lauda. W niniejszym tomie opublikowano 70 takich postanowień podjętych na zjazdach obywateli bełskich. Kolejnym rodzajem dokumentacji życia sejmikowego prowincji, choć niewytwarzanej przez zgromadzoną szlachtę, są uniwersały. Poniżej zamieszczono 113 tego rodzaju dokumentów. Ich wystawcami byli w pierwszej kolejności królowie. Wydawcy zdecydowali się opublikować nie tylko uniwersały bezpośrednio związane z sejmikami przedsejmowymi, relacyjnymi czy ekstraordynaryjnymi. Znalazły się tu również wici na pospolite ruszenie czy uniwersały ostrzegające szlachtę przed zagrożeniem. Teksty tych ostatnich dołączano zazwyczaj do najbliższego dacie ich wydania sejmiku. Decyzja o publikacji tychże dokumentów wynikała z chęci udostępnienia badaczom wszechstronnego materiału źródłowego związanego z życiem politycznym prowincji, często zupełnie niewykorzystywanego w pracach historycznych. Niejednokrotnie szlachta w laudach odwoływała się do publikowanych przez urzędy grodzkie uniwersałów, więc ich lektura z pewnością ułatwi zrozumienie wielu decyzji podejmowanych na sejmikach. Prócz dokumentów pochodzących z kancelarii królewskiej zamieszczono również pokaźną liczbę uniwersałów wystawianych przez miejscowych senatorów oraz innych urzędników. Wreszcie znajdują się tu uniwersały prymasów (z czasów bezkrólewia) oraz hetmanów, np. wzywających szlachtę bełską na pospolite ruszenie. Niewielka część zaprezentowanych poniżej uniwersałów była wcześniej wydana drukiem, jednak wydawcy zdecydowali o jej ponownej publikacji, jeśli dotychczasowa edycja została uznana za trudno dostępną (chodzi głównie o wydawnictwa dziewiętnastowieczne) lub nie odpowiada normom przyjętym w nauce. Kolejny rodzaj tekstów związanych z życiem sejmikowym województwa reprezentuje 55 manifestacji i protestacji składanych w urzędach grodzkich – zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo – przez posłów sejmowych, marszałków sejmikowych, poborców podatkowych oraz miejscową szlachtę. Pozostałe opublikowane teksty to 138 źródeł o różnym charakterze. W tej liczbie znajdują się deklaracje sejmowe posłów bełskich (dotyczyły m.in. terminów sejmików relacyjnych), atestacje dla wybranych na różne funkcje osób, korespondencja sejmikowa, mowy wygłaszane podczas obrad (na szczególną uwagę zasługuje obszerna mowa wygłoszona przez Jakuba Sobieskiego), a także relacje z przebiegu sejmików. Można tu odnaleźć również dokumentację związaną z działalnością skarbową sejmiku: kwity, akta elekcji i informacje o juramentach poborców sejmikowych. Znalazły się tu również, dokumentowane w księgach grodzkich, okazowania szlachty bełskiej. Niezwykle ciekawym materiałem źródłowym są, nieznane Wojciechowi Hejnoszowi, decyzje szlachty bełskiej podejmowane w obliczu najazdu szwedzkiego w 1655 r., w tym plenipotencje dla negocjujących ze Szwedami posłów, uchwały w sprawie przyjęcia protekcji szwedzkiej, akt oddania się w poddaństwo Karolowi X Gustawowi i uroczysty akt obediencji.

Ze wstępu

Późnośredniowieczne spisy wywołanych z Jawora i Świdnicy

Mateusz Goliński — 2020-12-31

The Jawor register of the proscribed was contained in the town’s oldest extant book of records, whose original title written on the cover was Contractus Trans-actiones 1381 usque 1413. It is filled with notes dated between 1381 and 1474; con-trary to the title, their character and topic vary. The register was entered in two series: 251 proscription notes from 1381–1412 titled De proscriptis and 85 from 1412–1450, under the title Hic notanter proscripti. Out of these proscriptions, 149 were crossed out. Proscriptions were announced by the town council at the request of the court and the sentences were entered in the book of records on the council’s behalf. Apart from the municipal and manorial juries, a council of 32 villages from the Jawor district was asked to complete the proscription pro-cedure. The crime which most frequently resulted in proscription was homicide; 168 entries, i.e. exactly half, were devoted to it.

Szkoła poetycka Józefa Czechowicza

Stanisław Gawliński — 2020-12-31

The book Szkoła poetycka Józefa Czechowicza w okresie międzywojennym (elementy socjologii i poetyki) (1983) [The poetic school of Józef Czechowicz in the Interwar Period (elements of sociology and poetics)] deals with the shaping of a new poetic formation in the 1930s and mechanisms of dissemination of Józef Czechowicz’s convention and poetic style. Starting with the problem of defining the concept of ‘poetic school,’ the author discusses the poetic program and literary works of the leader of the Second Avant-garde before moving on to presenting models of Czechowiczesque poetry that functioned in literary criticism before WW2. The historical-literary aspect of the monograph is exemplified in an analysis of various poetics and literary conventions within the selected poetic school. Finally, while examining poetic means of expression and explanation of catastrophe in the 1930s poetry, the author considers diverse facets of catastrophism and discusses how the catastrophic discourse determines the position of the school of Czechowicz within the system of conventions of literary catastrophism and the Second Avant-garde.

Narzędzia pisania i czytania

Maciej Zweiffel — 2020-12-29

How can literature be unique? How does it compare to other media? How does it shape language, how is it perceived and can a computer understand a story or a poem? The present book answers these and many other questions related to language, its artistic shape, the functioning of literature in comparison to other media, its creation, reception and understanding. In a short, clear and interdisciplinary way, the author shows the world of literature, sometimes looking at other media, the human mind and the phenomenon of language.

Edukacja XXI wieku

Tatiana Krawczyńska-Zaucha — 2020-12-29

EDUCATION OF THE 21ST CENTURY MANAGEMENT CHALLENGES AND DEVELOPMENT TRENDS

Education of the 21st century is divided into four parts. Part one encourages you to look at education from a broader, global perspective. It invites to focus on: changing the way of thinking about education and methods for passing on knowledge, showing different patterns and strategies of management and educational leadership, and bringing the conditions of education closer to a multicultural context. Part two addresses the ethical aspects of education by proposing a specific objective for teaching ethics in schools, raising the issue of human/animal attitudes, and showing the approaches developed against educational failure. Part three discusses in more detail innovative educational approaches, starting from a review of educational options currently available in Poland, through building relationships with students and methods which encourage them to take up creative challenges, to choosing strategies for modern teaching in selected contexts. Finally, part four deals with selected methods and tools that can be used in the twenty-first century education.

Śladami przodków (po mieczu i kądzieli)

Roman B. Maćkówka — 2020-12-28

Bogato ilustrowana książka, podzielona na pięć części, opowiada o Lwowie, Brzeżanach, Złoczowie, rodach złoczowskich i o powrotach na Kresy, na ziemie praojców. Opowiadania są bardzo osobiste, kierowane do najbliższej rodziny, krewnych, spokrewnionych, znajomych i tych, którzy szukają informacji o swoich rodzinach.

Etyka a polityka

Justyna Miklaszewska — 2020-12-28

Niniejszy zbiór rozpraw stanowi rezultat konferencji naukowej „Etyka a polityka. Pamięci profesora Miłowita Kunińskiego (1946–2018)”, która odbyła się w Krakowie, w Collegium Broscianum, 7 czerwca 2019 roku, pod auspicjami Zakładu Historii Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Konferencja zgromadziła filozofów z wielu ośrodków akademickich w Polsce; wśród Referentek i Referentów znaleźli się badacze rekrutujący się z uczelni krakowskich, z niewielką przewagą Uniwersytetu Jagiellońskiego, na którym przez lata pracował i wykładał prof. Miłowit Kuniński, oraz z innych wiodących ośrodków akademickich – z Warszawy, Torunia oraz Poznania.
Czytelnik otrzymuje do rąk zbiór prac, których powstaniu przyświecała idea zbadania związku między etyką a polityką z wykorzystaniem narzędzi teoretycznych wypracowanych w filozofii nowożytnej oraz w filozofii współczesnej. Podejmują więc one temat ważny, a czynią to w sposób nowoczesny, sięgając do wciąż aktualnej myśli filozoficznej i politycznej, niemającej jedynie charakteru nobliwego początku ani wyłącznie postaci klasycznego, tradycyjnego odniesienia.

Fragment Od Redaktorów

Bezpieczeństwo regionalne

Piotr Bajor — 2020-12-23

Oddawana w ręce Czytelników książka została poświęcona problematyce bezpieczeństwa międzynarodowego w ujęciu regionalnym, analizowanego z perspektywy najważniejszych uwarunkowań i procesów wpływających na jego współczesny kształt. Publikacja stanowi zbiór artykułów naukowych przygotowanych przez uznanych specjalistów prowadzących badania w zakresie zagadnień bezpieczeństwa oraz współczesnych stosunków międzynarodowych. Opracowania zawarte w tomie prezentują najnowsze wyniki badań kilku kluczowych procesów wpływających na stabilność, poziom bezpieczeństwa regionalnego i sytuację geopolityczną na wybranych obszarach.

Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskokatolickiego w latach 1902-1938

Tomasz Krzyżowski — 2020-12-21

THE ARMENIAN CATHOLIC ARCHDIOCESE OF LVIV, 1902–38

The present dissertation is a monograph on the discussed archdiocese between 1902 and 1938. Thus formulated, the research problem includes an analysis of a wide range of aspects concerning legal and administrative structures, the functioning of church institutions, the activity of the ministry, issues associated with cults, the personal life of the clergy, sacred art, and financial and economic aspects.

The undertaking of this research problem was made possible by a collection of unique archives held in over thirty archives and libraries, both in Poland and abroad. The library collections of the Pontifical Oriental Institute in Rome and the Foundation of Culture and Heritage of Polish Armenians in Warsaw proved extremely valuable in the course of the inquiry. The aforementioned institutions possess valuable publications which greatly enriched the bibliography of the discussed subject matter, comprising source documents, press articles, elaborations concerning the history of Armenian Catholic Church, and various aspects of the functioning of the Armenian diaspora in Poland.

Przybylski i inni

Roman Dąbrowski — 2020-12-17

Książka stanowi kontynuację tomu Przybylski i inni. O znaczeniu Krakowa i regionu w kulturze oświecenia (2019), przygotowanego z okazji dwóchsetlecia śmierci Jacka Idziego Przybylskiego (1756-1819). Przynosi kolejne szczegółowe studia nad częścią pisarskiego dorobku jednej z najważniejszych i najciekawszych postaci życia intelektualnego Krakowa w okresie oświecenia, a także opracowania innych zagadnień istotnych dla pokazania kultury tego miasta i regionu w osiemnastym i na początku dziewiętnastego wieku. Przybylski przypomniany został tu w czterech rozprawach jako autor mowy z okazji setnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej, tłumacz Psalmów oraz tłumacz i komentator Homera, a także twórca wiersza okolicznościowego. Przywołano również – w obszerniejszej części tomu, obejmującej osiem kolejnych studiów – ówczesne, formułowane z różnych perspektyw i w różnej formie (m.in. wiersze, listy, dziennik podróży), wypowiedzi na temat Krakowa oraz regionu, zjawiska intelektualno-literackie potraktowane jako preromantyczne, funkcjonowanie ciekawego elementu krakowskiego folkloru; przedstawiono wreszcie wybrane dzieła autorów z podwawelskim grodem i okolicami w jakimś stopniu związanych. Krakowskie oświecenie odsłania w ten sposób stopniowo coraz wyraźniej swoją specyfikę, duchowe bogactwo i wielorakość, mocne zakorzenienie w tradycji antycznej oraz staropolskiej, a równocześnie otwartość na nowe idee i wartości estetyczne.

Życzenie w gwarze i kulturze wsi

Kazimierz Sikora — 2020-12-17

Zakładanym celem opracowania jest przedstawienie form obecności życzenia (i życzeń) w kulturze ludowej wsi polskiej i wiejskim modelu grzeczności. Charakterystyczną, rudymentarną zasadą norm obyczajowych regulujących sferę kontaktów międzyludzkich jest w tym środowisku empatia, pragnienie (w sensie deklaracji) dobra dla drugiego człowieka. Jakkolwiek prawdopodobnie takie oczekiwanie jest obecne w wielu kulturach, więc także w modelu ogólnym polskiej obyczajowości, jednak to do polskiej wsi w pełni przystaje określenie kultura dobrego słowa. Słowo jest darem, znakiem więzi z drugim człowiekiem i troski o niego, a rozmaite formuły życzące, noszące ciągle przejrzyste znamiona religijno-magicznego światopoglądu naszych chłopskich przodków, są językowym nośnikiem tych treści. Obserwacja ta poszerza obszar zainteresowania także na sferę tradycyjnej ludowej obrzędowości, w której tak traktowane życzenia, przybierające zwykle wyszukaną formę, odgrywają bardzo istotną rolę. W ten sposób zarysowuje się podział na życzenia codzienne, najbardziej skonwencjonalizowane i zrytualizowane, pełniące prymarnie funkcję grzecznościową, oraz życzenia okolicznościowe, stanowiące część dorocznych rytuałów agrarnych. Innymi formułami (magicznymi, apotropeicznymi, quasi-modlitewnymi westchnieniami, np. Niech Bóg zachowo/bróni; Nasi Babka, niek im tyz ta Ponjezus grzychów nie pamiynto) przyjmujących formę życzenia, których beneficjentem nie jest drugi człowiek, praca się nie zajmuje. Bliższemu omówieniu tej problematyki, także ustaleniu denotacji należących tu pojęć, będzie poświęcony osobny rozdział, trzeba jednak zaznaczyć, że praca skupia się na tych treściach, które implikują relacje międzyludzkie. W naturalny więc sposób osadza to badawczą problematykę w kręgu pragmatyki językowej i etnolingwistyki. Znaczenie wypowiedzi jest funkcją kontekstu (wynika z procesukontekstualizacji, por. Awdiejew 1987, 2007), a więc kontekstem rozmaitych formuł grzecznościowych jest określony układ okoliczności pragmatycznych, sytuacji w jakiś sposób pozytywnie wyróżnionych w teatrze życia codziennego wsi (por. Marcjanik 1993a; Goffman 2000). Kluczowe dla analizy funkcjonalnej formuł grzecznościowych pojęcie kontekstu pragmatycznego możemy rozszerzyć o te okoliczności, które mają charakter kulturowy i należą już stricte do kompetencji kulturowej i ogólnej mieszkańców wsi. Zasadniczo składniki te trudno rozdzielić, ponieważ to kultura zachowuje moc diagnozującą wobec tak użytego słowa (np. nie można życzyć Szczęść Boże! każdemu wykonującemu jakąkolwiek pracę). Trudna i skomplikowana sytuacja wsi polskiej, doświadczającej dziś skutków głębokiego kryzysu kulturalnego, afirmacji pierwotnie obcych kulturowo wzorców zachowań, zaciemnia i zamazuje obraz chłopskiej kultury. To – uciekając się do metafory – coraz częściej krajobraz po bitwie, w którym badaczowi wiejskiej kultury pozostaje metoda rekonstrukcji i interdyscyplinarnego poszukiwania sposobów łączenia w całość fragmentów rozbitego zwierciadła.

Pułapki i wędrówki

Marek Pruchniewski — 2020-12-17

Twórczość Pruchniewskiego to zatem teren, na którym dokonuje się walka pomiędzy tym, co kulturowo wysokie i niskie, pomiędzy tym, co teatralne i filmowe, pomiędzy tym, co jednostkowe i zbiorowe, pomiędzy tym wreszcie, co instynktowne i kontrolowane społeczną „umową”. Nieprzypadkowe to antynomie. Pierwsza z nich odzwierciedla odwieczną opozycję pomiędzy pokusami apolińskiego artyzmu a pragnieniem dionizyjskiego „utylitaryzmu”, druga – zaogniający się od półwiecza spór pomiędzy „czystością” zasad teatru a brutalną „totalnością” kina, trzecia – tragiczne szamotanie się ludzkiego istnienia w pułapce społeczno-politycznego układu, ostatnia – stały konflikt człowieczego poczucia wolności zderzonego z zasadami opartymi na hierarchii i przymusie.

Stanisław Bereś

Sztuka Pruchniewskiego (Łucja i jej dzieci) pokazuje świat, w którym rodzina, przeznaczona do tego, by dawać życie, funkcjonuje jak miniaturowy Oświęcim. Najgorsza jest jednak nie obojętność, ale język, w którym zbrodnia dokonuje się wcześniej niż w rzeczywistości.

Roman Pawłowski

Pruchniewski z groteskową werwą daje panoramę postaw, międzyludzkich klinczy. Jakby wszystkie polskie grzechy jechały tym autokarem do świętych miejsc Europy. I na nieszczęście – wróciły. Jest w tej sztuce (Pielgrzymi) miejsce na cud, dobroć, choć chwilową przemianę bohaterów.

Łukasz Drewniak

Kupiectwo i handel w międzywojennym Krakowie (1918-1939)

Iwona Kawalla-Lulewicz — 2020-12-17

Kraków od wieków stanowił ważny ośrodek handlowy. Zawdzięczał to optymalnemu położeniu geograficznemu w punkcie przecięcia szlaków kupieckich łączących Wschód z Zachodem. Pomimo iż w ciągu stuleci zmieniała się koniunktura gospodarcza i znaczenie polityczne miasta, utrzymywało ono kluczową rolę w wymianie towarowej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Kraków należał do grona miast o największej liczbie przedsiębiorstw handlowych w Polsce. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie ich liczby, struktury oraz szczegółowej ich klasyfikacji. Jest to jednocześnie próba odtworzenia działalności poszczególnych typów przedsiębiorstw, jak również wpływających na nie czynników. Poruszanym zagadnieniom towarzyszy ukazanie roli oraz specyfiki handlu żydowskiego tworzącego trwały element międzywojennego Krakowa. Nie zabraknie portretów kupców – bohaterów krakowskich sklepów i targów.

„Głodnemu chleb na myśli”

Joanna Nowosielska-Sobel — 2020-12-16

Tom wpisuje się w program badań nad polską wsią realizowany od lat, głównie z inspiracji środowiska wrocławskiego. Tym razem interdyscyplinarne grono badaczy zajęło się wieloaspektowo miejscem zbóż w życiu mieszkańców ziem polskich ze szczególnym uwzględnieniem Dolnego Śląska. Samą ideę publikacji należy uznać za uzasadnioną, a sposób jej realizacji za udany. Zebrane grono autorów w sposób zróżnicowany i wieloaspektowy spojrzało na tytułową problematykę, dzięki czemu powstała publikacja atrakcyjna zarówno dla świata akademii, jak i pasjonatów i amatorów nauki. Udział profesjonalnych historyków, językoznawców, etnografów, kulturoznawców oraz muzealników, folklorystów i regionalistów, ale także technologów uprawy i przetwórstwa zbożowego i farmaceutów gwarantuje wysoki poziom merytoryczny i powinien zaspokoić potrzeby poznawcze szerokiego kręgu odbiorców.

Z recenzji prof. dr hab. Adama Makowskiego

Kirgistan – oblicza transformacji

Michał Kuryłowicz — 2020-12-16

Kirgistan, niewielka centralnoazjatycka republika, od trzydziestu lat zmaga się z trudem niepodległości. Ten górski kraj, stanowiący niegdyś odległe peryferie Związku Radzieckiego, dzisiaj pod wieloma względami jest inspirującym demokratycznym wyjątkiem na tle państw regionu. Mimo to w procesie formowania nowoczesnego państwa, zintegrowanego z gospodarką światową organizmu ekonomicznego czy otwartego społeczeństwa młoda republika kirgiska styka się z podobnymi trudnościami, co jej poradzieccy sąsiedzi. Nie zawsze radzi sobie z nimi lepiej, niewątpliwie natomiast czyni to w sposób bardziej otwarty. Kirgiska odmienność od autorytarnych sąsiadów jest tym bardziej zaskakująca, iż podobnie jak pozostałe republiki Azji Centralnej, od początku bazowała głównie na elitach politycznych ukształtowanych w czasach radzieckich. Jednakże już w latach dziewięćdziesiątych życie polityczne republiki bujnie rozkwitło, co odróżniło ją od sąsiadów w równej mierze, co tempo i skala wprowadzania reform ekonomicznych. Okres w pełni liberalnej polityki pierwszego prezydenta Askara Akajewa był co prawda krótki, stanowił jednak dla elit możliwość oswojenia się z systemem demokratycznym i zaangażowania w proces zmian. Odgórne zahamowanie reform po 1999 roku okazało się zatem chwilowe.

Tra l’antica sapientia e l’imaginatio

Anna Klimkiewicz — 2020-12-16

Il pensiero umano non conosce frontiere. La ‘sapientia’ e l’imaginatio non si lasciano fermare né nel tempo né nello spazio ed ogni elemento dell’universo si anima del sapere e della fantasia.
Il capolavoro di Francesco Colonna, “oggetto di immani ricerche non meno che di aspre contese” rimane oggi solo parzialmente indagato nelle sue componenti intertestuali, contenutistiche e lessicali, anche se l’incunabolo pubblicato da Aldo Manuzio nel 1499 ha sempre invitato ad una discussione intorno ai contenuti, modi e finalità dell’opera che si mostra una summa del sapere umanistico-rinascimentale.

Filozofia prawa Friedricha Augusta von Hayeka

Łukasz Necio — 2020-12-16

Celem niniejszej książki jest przeprowadzenie rekonstrukcji i gruntownej analizy krytycznej tej części ogromnego dorobku intelektualnego Hayeka, która wydaje się mniej znana szerszemu gronu odbiorców i nieco zaniedbana w literaturze poświęconej myśli uczonego. Nie przywykliśmy na ogół łączyć austriackiego noblisty z filozofią prawa, z pewnością zaś nie jest to skojarzenie natychmiastowe. Zasłynął on przede wszystkim jako jeden z twórców doktryny neoliberalnej oraz najwybitniejszych ekonomistów i filozofów politycznych ubiegłego stulecia. Był też zdeklarowanym obrońcą gospodarki wolnorynkowej i wolności indywidualnej.

Ideologia nacjonalizmu ukraińskiego

Wiktor Poliszczuk — 2020-12-02

Wiktor Poliszczuk całą swoją postawą reprezentował taki typ Ukraińców, który powinien nam być bliski. Z prac Wiktora Poliszczuka wyziera też pewna wizja nowych stosunków polsko-ukraińskich, zbliżająca oba narody dawniej związane wspólnotą historii, a potem rozdzielone przez antagonizmy społeczne i krecią robotę zaborców, wrogich niepodległości i Polski, i Ukrainy. Poliszczuk jako historyk i jako humanista, odrzucając skrajny nacjonalizm ukraiński, odsłaniał wszystkie przejawy jego zbrodni, również tych dokonywanych na własnym narodzie, na ludziach innych orientacji politycznych czy ideowych. (...) Poliszczuk, tak często niedopuszczany w Polsce do głosu i atakowany, w istocie rzeczy daje nam przykład myśli niezależnej, która stara się przedstawiać zjawiska takimi, jakimi one były. Dzieło Poliszczuka przestrzega przed rożnymi iluzjami, które w przyszłości mogą zaowocować fatalnymi skutkami (...).

prof. dr hab. Bogumił Grott

Kobiety w polityce

Monika Banaś — 2020-12-01

WOMEN IN POLITICS. THE PUBLIC SPHERE

Culture, which is the basis of individual and collective mentality, has power to form and re-form human behaviour, ambitions, actions, plans, etc. The cultural dimension is therefore highly important for the issues presented in this publication. Mentality consent to the presence of women in politics as active agents, and not only passive (absent) actors, can and does happen precisely through cultural changes. In this case, projects promoting gender equality, equal access of women and men to material and symbolic goods, such as work and prestige, play a fundamental role. Also in the field of education, it is vital to encourage children and young adults, regardless of gender, to become involved in political life, without stigmatizing, discriminating against or perpetuating stereotypical thinking about women. The topic of women’s participation in politics still remains a vivid issue, calling for inclusion in the general public discourse and general social awareness and, above all, everyday practice. Let this publication be an invitation to do so.

Społeczeństwo otwarte, społeczeństwo zamknięte

Beata Polanowska-Sygulska — 2020-12-01

O społeczeństwie otwartym warto stale dyskutować, a na pewno warto szczególnie dzisiaj. Autorzy tego tomu wykazali się nie tylko kompetencją, ale i zmysłem polemicznym. Polemizować z liberałami trzeba w imię lepszego liberalizmu. I to się w pełni udało. Wszystkie bez wyjątku teksty rzucają nowe światło na liberalizm, a ponadto zostały tak dobrze napisane, że na pewno znajdą wielu zainteresowanych czytelników.
Marcin Król

Trudno wyobrazić sobie pracę naukową bardziej dzisiaj potrzebną niż Społeczeństwo otwarte, społeczeństwo zamknięte. Eseje i szkice. Jej Autorzy podejmują refleksję nad fundamentalnymi wartościami liberalizmu w dobie, gdy te wartości się chwieją. Jednocześnie robią to w sposób wierny liberalizmowi – nie przyjmując tych wartości na wiarę, ale poddając je krytycznej, intelektualnej ocenie. Dzięki temu otrzymujemy głęboką, wielowymiarową refleksję nad wartościami społeczeństwa otwartego, które na naszych oczach zamyka się na inność, na wolność i na dobro, które z mądrze realizowanej wolności płynie. Warto także podkreślić, że jest to praca napisana przez grupę akademików, których łączy międzypokoleniowa współpraca naukowa. Zapewnia ona pracy zaskakującą spójność mimo wielości autorów. Pokazuje także, że w czasach, w których tak wiele mówi się o upadku autorytetów, uczniowie mogą zbliżać się do swoich mistrzów nie dzięki dogmatycznej sile ich autorytetu, ale dzięki ich nauczycielskiej mądrości.
Marcin Matczak

Nauczanie języka polskiego jako obcego w perspektywie refleksyjnej i kulturowej

Monika J. Nawracka — 2020-12-01

THE TEACHING OF POLISH AS A FOREIGN LANGUAGE FROM A REFLECTIVE AND CULTURAL PERSPECTIVE

The basic aim presented in this book is participation in discussion about culture in the teaching and learning of foreign languages us- ing the example of Polish. These reflections focus around the key concepts – independent conceptions – of interculturality, transcul- turality, and reflectiveness from the perspective of glottodidactics oriented towards the humanities and pedagogics, which makes use of interdisciplinarity. Beginning with a description of the set of instruments of work and its language, I problematize the following key concepts: culture, reflectiveness, interculturality, and transculturality in order to proceed to a description of the reflective glottodidactic process, indi- cating reflectiveness, autonomy, semi-autonomy, constructivism, and transmissiveness. Next, I describe the conceptions of culture from the perspective of cultural (social) anthropology, pedagog- ics, philosophy, and (cultural and intercultural) linguistics. Next, I characterize approaches to culture in the glottodidactic process from the perspectives of institutional and general glottodidactics, as well as from those of German, Romance, and English studies. I de- vote a significant part of the description to culture in Polish studies glottodidactics and in the teaching of the Polish language, from the perspective of non-verbal and rational practice; cultural studies and life and institutions; and the intercultural and transcultural perspective. I also subject didactic, methodical, and program-related solutions to analysis. I conclude my elucidation with an analysis of conversations of an ethnographic type with those who learn and those who teach Polish as a foreign language.

Postawy elit Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec elekcji Władysława IV Wazy i Michała Korybuta Wiśniowieckiego

Aleksandra Ziober — 2020-11-30

ATTITUDES OF THE ELITES OF THE GRAND DUCHY OF LITHUANIA TOWARDS THE ELECTIONS OF VLADISLAV IV VASA AND MICHAEL I

The monography focuses mainly on an analysis of socio-political attitudes of representatives of the elites in the Grand Duchy of Lithuania towards candi- dates to the Polish throne. The author discusses constancy or changeability in the behavior of the magnates, which was influencing political attitudes of the whole environment connected with a given senator: his close and distant family, faction, and gentry centered around him. The problem is elucidated on the example of two elections which were held in widely different political circumstances: in 1632 in the case of Vladislaw IV Vasa and 1669 in the case of Michał Korybut Wiśniowiecki (Michael I).

Performanse pamięci w literaturach i sztukach

Mateusz Borowski — 2020-11-17

Zadanie, które podejmujemy w tej książce, zdaje się co najmniej karkołomne. Wspólnym tytułem Performanse pamięci w literaturach i sztukach staramy się bowiem objąć trzy odrębne rodzaje praktyk i towarzyszących im uogólnień teoretycznych, ściśle powiązanych z pamięcią i pamiętaniem oraz wiedzą o przeszłości w jej mniej lub bardziej instytucjonalnych formach: praktyki świadczenia, praktyki rekonstrukcyjne i praktyki spekulatywne. Nawet jeśli kierujemy uwagę przede wszystkim na formaty, sposoby i środki realizacji tych praktyk we współczesnych literaturach i sztukach, nie zamierzamy negować, marginalizować czy pomijać ich odrębności, gdyż byłoby to zapewne przedsięwzięcie skazane z góry na niepowodzenie. Różnią się one przecież nie tylko proponowanymi dotąd metodologiami opisu i analizy, lecz także okolicznościami, czasem powstania i etapem ich rozwoju jako odrębnych pól badawczych, a w konsekwencji – usytuowaniem w krajobrazie nauk humanistycznych. Widać to wyraźnie choćby w chwili, kiedy uświadomimy sobie, że z jednej strony w dziedzinie studiów nad pamięcią coraz głośniej słychać diagnozy, które zapowiadają nadejście kultury posttraumatycznej i kryzys świadczenia, z drugiej zaś badania kontrfaktualne i spekulatywne dopiero się kształtują i konsolidują, wypracowując skuteczne na swoim polu narzędzia analityczne. Natomiast refleksja nad praktykami rekonstrukcyjnymi znajduje się właściwie pośrodku, czyli na etapie łączenia sprawdzonych już metodologii w bardziej rozbudowane i pogłębione ujęcia teoretyczne. Próba wspólnego połączenia tak różnorodnych pod wieloma względami praktyk przypominać więc musi sytuację z tej bajki Iwana Kryłowa, w której na nic się zdały ponawiane wysiłki łabędzia, raka i szczupaka, żeby ruszyć z miejsca ładowny wóz. Jedno wszakże z całą pewnością te praktyki łączy: tak w przypadku aktów świadczenia, jak prób rekonstrukcji i eksperymentów spekulatywnych mamy do czynienia z afektywno-kognitywnymi działaniami epistemicznymi, które w wybranych przez nas przykładach realizacji artystycznych sytuują się na nadal pilnie strzeżonej granicy między dyskursami uznawanymi za faktograficzne i dyskursami jawnie fikcjonalnymi.

Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska Ukraińców niepolskiego pochodzenia

Pavlo Levchuk — 2020-11-17

UKRAINIAN-RUSSIAN-POLISH TRILINGUALISM OF UKRAINIAN PEOPLE OF NON-POLISH DESCENT

The dissertation concerns the phenomenon so far not subjected to studies of trilingualism of Ukrainians living both in Poland and in Ukraine. The study was attended by non-Polish descent persons, for whom Polish is a foreign language. The research was carried out in the years 2015-2017 in Ukraine and Poland and 1,160 people took part in it.
The last chapter consists of the summary of the presented research, that apart from the analysis of the functioning of trilingualism concerning the use of the Polish language, points, for the first time, at the value of the Polish language for people of non-Polish descent. For those people Polish language slowly becomes a tool for self-fulfilment of an increasing number of people.

Collegium Kołłątaja

Urszula Bęczkowska — 2020-11-16

The building of Collegium Kołłątaja (formerly known as Collegium Physicum) at Św. Anny 6 and Gołębia 9, seems notable not only as one of the best examples of classicist architecture in Krakow, but above all, as an important witness to the history of Polish science. From the very beginning, its history was coupled with the Enlightenment attempts by the National Education Commission to reform the Academy of Krakow, which were part of a great project to modernize the country hit by the trauma of the first partition. In the remedial project developed by Hugo Kołłątaj, the change of curricula and teaching methods was accompanied by a trans- formation of the organizational structure of the university. In place of the existing faculties, schools were established, which were grouped into two colleges: the Moral College (covering law, theology and literature) and the College of Physics (combining faculties of a mathematical and natural science profile). At the same time, it was decided to build a new seat for the College of Physics, as the slim and archaic building of the university was not able to accommodate modern laboratories and offices with exhi- bits intended to make the teaching process practical. The building was to be constructed on the foundation of the unfinished boarding school of the Kraków Academy funded by the rector, Fr. Kazimierz Pałaszowski, “for the wealthy nobility”, on the site of three older tenement houses (Priamowska, Arnłaowska, Pod Konikiem), acquired by the university in the years 1749-1758.

Pozostaje performans

Rebecca Schneider — 2020-11-16

Poszłam na wojnę secesyjną. Nie wybrałam się jednak do archiwum, choć to najbardziej wskazana droga dla badacza, którego zajmuje historia. Zainteresowana powrotami historii w teatrze, poszłam przyjrzeć się bitwom, wystawianym w ponowionym czasie, wykoślawionym niczym kość wyłamana w stawie. Dlatego też nigdy nie miałam pełnej jasności co do kierunku, w którym zmierzam. W tej książce również splatają się prowadzące w rozmaitych kierunkach ścieżki, łączące sztukę performansu, odtworzenia amerykańskiej wojny secesyjnej, teorię performansu, wydarzenia teatralne, fotografię, rzeźbę i rozmaite odmiany „sztuki żywej”. U źródeł moich badań znajdują się pytania o czasowość, typową dla odtworzeń, intermediów, czasu synkopowanego i działań teatralnych oraz ich współ(nie)ożywienia, by posłużyć się terminem inter(in)animation Freda Motena i Johna Donne’a. Z różnych powodów tekst, którym otwieram tę książkę, pod wieloma względami nie przypomina przedmowy. Przede wszystkim dlatego, że – w większym stopniu niż kolejne rozdziały – rozwija się kalejdoskopowo, przemierzając przecinające się ścieżki, dotyka wielu czasów, rozmaitych miejsc i nakładających się na siebie dziedzin nauki. Gdyby ktoś chciał znaleźć jakiś punkt orientacyjny czy kierunkowskaz, okazałoby się nim zapewne doświadczenie odtworzenia (tak w ponownie zrealizowanym dziele sztuki, jak w jeszcze raz odegranej wojnie) jako intensywny, ucieleśniony wgląd w powtórzenie czasu, w jego pojawienie się kolejny raz. W tym sensie wspólnym mianownikiem wszystkich analiz w tej książce jest badanie afektu jako formy poznania (w rozdziale czwartym nazywam to trudem życia), a także typowe dla tej procedury obietnice i pułapki. Pozostaje performans zaczynam od analizy odtworzeń amerykańskiej wojny secesyjnej w pierwszym i drugim rozdziale, a następnie przechodzę do kwestii związanych z teatrem, performansem, sztuką i fotografią. W zakończeniu natomiast powracam do odtworzeń wojennych potyczek w kontekście sztuki, nawiązując do paradoksalnego wezwania do broni w książce The Muster (2005) Allison Smith. Wprawdzie w pierwszych rozdziałach częściowo zawieszam pytanie o polityczną stawkę odtworzeń, ale powracam do niego w finale, zwłaszcza w odniesieniu do ruchu konfederatów. Staram się bowiem czytelnie przedstawić obosieczną politykę (a może nawet ryzyko) łączenia odtworzeń bitew z jawnie lewicowymi projektami artystycznymi, a także zastanowić się nad sensem protestu – tak dawniej, jak dzisiaj.

Okno na przeszłość

Dorota Skotarczak — 2020-11-03

THE WINDOW ON THE PAST. OUTLINES ON THE VISUAL HISTORY, VOL. 2

The submitted collective volume continues a publication Okno na przeszłość. Szkice z historii wizualnej [The Window on the Past. Outlines on the Visual History], prepared in 2014 and edited by Dorota Skotarczak. It is also another volume of a publishing series Historia w Mediach [Historia in Media]. In this context our work establishes some reference to a book Film a historia. Szkice z dziejów wizualnych [Film and History. Outlines on the Visual History] (2019). We divided contents of this volume into two parts: photography and film. All of the presented studies were made according to methodology of the visual history and most of them constitute interdisciplinary analyses. The authors prove that from a perspective of the visual history one can scrutinise very different issues. The content layout and proportions of particular parts of the volume do not reflect the whole spectrum of definitions and understanding of the visual history, and they do not represent all views or perspectives currently dominant in Poland.

Gramatyka osetyjska (dialekt iroński)

Andrzej Pisowicz — 2020-10-30

AN OSSETIC GRAMMAR. THE IRON DIALECT

The Ossetic language belongs to the group of Eastern Iranian Languages and is as such a continuation of those dialects which were spoken by the ancient tribes of Scythians, Sarmatians and Alans. These peoples inhabited the extensive territories of Central Asia and Eastern Europe. With regard to the significant distances that separated the various divisions that constitute the Iranian group of languages (ones that belong in conjunction with the Indo-Arian to the Indo-European family of languages) the differences that may be observed amongst Iranian languages are significantly more marked and numerous than the internal divisions to be seen in the separation of individ- ual Germanic, Romance, or Slavonic languages. And so, as an example, Persian as a language, here the main representative of the Iranian linguistic group, had already in late antiquity lost its noun declination (and here as the first amongst Indo-European languages as such!), while the Ossetic language makes use to this day of nine different cases, ones that recall in their typology those of Slavonic languages. This results from the extremely archaic nature of Ossetic as a language, the users of which have not neighboured the ancestors of modern day Persians for at least 2,500 years.

Wybór dramatów

Eduardo Pavlovsky — 2020-10-29

Podstawowa zasada konstrukcyjna, stanowiaca os koniktu dramatycznego, jest w teatrze Pavlovsky’ego ambiwalencja, przenikajaca różne poziomy i wymiary dzieła, głównie zas sfere symboliki i znaczenia. Inteligentnie konstruowana wieloznaczność wywołuje niepokój odbiorcy w sytuacji, gdy nie ma on pewności czy to, co widzi na scenie, jest faktycznie tym, czym się jawi. Nimbem niejednoznaczności spowite są praktycznie wszystkie elementy utworu dramatycznego, począwszy od przestrzeni i elementów scenicznych, przedmiotów teatralnych, czy wreszcie samych bohaterów. Ambiwalencja dotyczy nie tylko tożsamosci, ale i samego wymiaru moralnego postaci Pavlovsky’ego, wsród których większość skupia w sobie sprzeczne cechy, nieraz wykluczające się na tyle, że można mówic o podwójnej osobowości bądź wręcz jej rozłamie w sytuacji, gdy postać posiada tyle samo cech bohatera, co antagonisty, rozdzielanych między dwie postaci w tragedii klasycznej. U Pavlovsky’ego katalizatorem rozwoju akcji staje się wówczas ten sam bohater, zaś konflikt dramatyczny przybiera postać gwałtownego konfliktu wewnętrznego jednostki.

Ze Wstępu

Między słowem a obrazem

Justyna Winiarska — 2020-10-29

Oddajemy w Państwa ręce tom Między słowem a obrazem: trzeci z serii Obrazowanie w komunikacji. Składające się nań teksty dążą do uchwycenia różnych aspektów zjawisk komunikacyjnych, pokazując ich wielowymiarowość – czy to w sensie wielomodalności komunikacji, czy to w sensie osadzenia języka w percepcyjnym: wzrokowym i słuchowym doświadczeniu. Przeplatające się perspektywy badawcze językoznawstwa kognitywnego oraz lingwistyki antropologicznej pozwalają na ogląd fascynujących zjawisk, jakimi są język i komunikacja z różnych punktów widzenia.

Dramaty

Rafał Wojasiński — 2020-10-29

Rafał Wojasiński przygląda się ludziom, którzy raczej rzadko stają się bohaterami współczesnego dramatu. Pozbawieni perspektyw i szans na społeczny awans, nieprzystosowani, bezradni, walczą o swoją godność tak, jak na to pozwala im trudna sytuacja materialna, dziedziczona mentalność, niedoskonały język.

kapituła Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej

Wizje romantyzmu w literaturze i publicystyce polskiej XX wieku

Maciej Urbanowski — 2020-10-28

Granice chronologiczne XX wieku pokrywają się w przybliżeniu z granicami interesującego nas w tym tomie zjawiska. Około roku 1900 wstępuje na scenę pierwsze pokolenie znające romantyzm wyłącznie ze źródeł pisanych i przekazów historycznych. Modernizm literacki zostaje wówczas zidentyfikowany z neoromantyzmem, a widoczne odrodzenie w publicystyce i postawach pokolenia przeżywa dziedzictwo polityczne trzech wieszczów. Druga Rzeczpospolita otacza to dziedzictwo oficjalnym kultem, a zarazem – nieoficjalnie – inicjuje falę antyromantycznych buntów, polemik i przewartościowań. Katastrofa wojenna powoduje odrodzenie tradycji romantycznej w literaturze emigracyjnej i w świadomości politycznej głównych ośrodków emigracji. Wyraźny powrót romantyzmu politycznego – choć refleksyjny i krytyczny – obserwujemy także w literaturze schyłkowego PRL-u, aż po stan wojenny. Jak z tego wynika, różne „wizje romantyzmu” wydają się stałym składnikiem polskiego modernizmu w szerokim rozumieniu tego terminu. Natomiast próba zerwania z tą tradycją i jej wymazania z kultury współczesnej pod hasłem „końca paradygmatu romantycznego” kojarzy się z programem ponowoczesności. Namysł nad zjawiskami opisywanymi przez autorów tej książki wydaje się więc szczególnie istotny zwłaszcza dziś, w epoce wielkiego sporu o kanon literacki i kanon kultury.

Odpowiedzialna wolność

Marek Drwięga — 2020-10-28

Tematem, wokół którego skupić można przedstawione w książce analizy, jest wolność. Rozważane kwestie są bowiem blisko związane z jednym z podstawowych zagadnień współczesnej refleksji, którym jest wolność. Stanowi ona punkt wyjścia i centrum tak dla rozważań dotyczących filozofii człowieka, jak i etyki, nie wspominając już o kwestiach związanych z polityką. Jednakże można tutaj mówić o pewnym paradoksie. Wprawdzie wolność jest jednym z centralnych tematów współczesnej filozofii, jednak zrozumienie czym ona jest i jakie jest jej podstawowe znaczenie, wciąż pozostaje zadaniem, przed którym stoimy.

Jasachy gminy Ormian lwowskich za lata 1598–1638 w języku ormiańsko-kipczackim

Krzysztof Stopka — 2020-10-28

The prepared-for-printing manuscript reference number 452 from the library of the Mekhitarist Monastery in Vienna is essential for the study of the history of Polish Armenians, as it contains financial records of the Armenian community in Lwów from the years 1598-1638, written almost entirely in the Kipchak ethnolect in the days of the greatest prosperity of Armenians in that city.

Polscy urzędnicy wyższego szczebla w Bośni i Hercegowinie w latach 1878-1918

Tomasz Jacek Lis — 2020-10-27

POLISH SENIOR OFFICIALS IN BOSNIA AND HERZEGOVINA BETWEEN 1878 AND 1918

The outbreak of World War I, which was directly caused by the murder of Arch- duke Franz Ferdinand in Sarajevo, the capital of Bosnia and Herzegovina, in June 1914, marked the beginning of the end not only of the Austro-Hungarian Empire, but also of the Polish diaspora, which left the country after World War I, mostly going to the Second Republic of Poland. There, both the officials mentioned in the book and their children, who often spoke better Serbo-Croatian than Polish, made their careers. They were, to a large extent, responsible for many Polish-Yugoslavian initiatives during the interwar period, such as the activities of the Polish-Yugosla- vian Societies. This monograph is the first fully comprehensive discussion of this topic, un- known so far to a wider audience, which was the presence of Polish officials in Bosnia and Herzegovina.

Słowianie w monarchii Habsburgów

Marina Čistiakova — 2020-10-26

Trwające niemal sześć stuleci dzieje monarchii Habsburgów pozostają w nierozerwalnej więzi z historią Słowian zamieszkujących rozległe terytoria, wchodzące w skład ich politycznej domeny. Tworzenie większych struktur państwowych w okresie od średniowiecza do czasów nowożytnych było zjawiskiem częstym i wynikało z wielu powodów. Najbardziej oczywiste wydają się pobudki osobiste, mające na celu realizację indywidualnych ambicji władców marzących o hegemonii i podbojach, przez to o utrwaleniu pamięci w własnym panowaniu na kartach historii. Działania takie wynikały jednak także ze strategii politycznej i konieczności zapewnienia sobie polityczno-militarnej przewagi nad zagrażającym sąsiadem. W tym aspekcie motywowane były potrzebą gwarancji bezpieczeństwa osobistego i zamieszkujących podległe ziemie poddanych. Tak więc, na przestrzeni kilku stuleci liczne narody i wspólnoty etniczne z Europy Środkowej oraz Bałkanów wiodły samodzielny byt lub tworzyły większe struktury w ramach różnych spajających je dynastii. W tym regionie Europy już od wczesnego średniowieczna drogą tą poszli Arpadowie i Przemyślidzi, Piastowie i Jagiellonowie, a wreszcie energiczny ród Habsburgów. Stworzone przez tych ostatnich państwo (zwłaszcza złączona unią personalną Monarchia Austro-Węgierska) przez znaczną część dziejów było mozaiką narodów i kultur żyjących często we wzajemnym poszanowaniu języka, religii i obyczajów. Dzięki zręcznej polityce uniknięto chociażby pokusy językowej i religijnej unifikacji, mimo że łacina i niemiecki (w mniejszym stopniu także węgierski) stały się głównymi językami komunikacji społecznej (kulturalnej i urzędowej). Niemniej w praktyce posługiwano się też kilkoma innymi językami grup etnicznych, w tym również Słowian. Monarchia Habsburgów, podobnie jak Jagiellonów, nie była jednak państwem idealnym, musiała więc mierzyć się z koniecznymi w przypadku tak skomplikowanej struktury konfliktami na tle etnicznym i wyznaniowym, czy szkodzącym zwykle interesom państwa politycznym partykularyzmem.

Spotkania

Leszek Sosnowski — 2020-10-22

Fenomenologia nie jest aktualnym nurtem w filozofii, a tym bardziej − modnym trendem w kulturze filozoficznej. To zapewne jeden z powodów, że badania dorobku naukowego Romana Ingardena osłabły i zwolniły w ostatnich latach. W jakimś stopniu jest to prawo historii, ale w jakimś przyczyną stała się sama myśl Ingardena, której zrozumienie wymaga wysiłku i zaangażowania. W czasach szybkiej i łatwej konsumpcji intelektualnej również jakaś część filozofii dostosowuje się do tych wymagań, oferując odbiorcy coraz to nowsze intelektualne izmy. Strukturalnie, systemowo uporządkowana filozofia Ingardena wymaga trudu intelektualnego, oferując w zamian rzetelną myśl filozoficzną. Przy jej zgłębianiu można to potraktować jako wadę bądź zaletę; jako wadę, gdyż Ingarden – z jednej strony – opracował twórczo zasadnicze problemy głównych dziedzin filozoficznych, wykorzystując do tego swój bardzo indywidualny i fenomenologiczny zarazem styl dociekań. Niejeden czytelnik uzna ten styl filozoficznego wywodu za dodatkową trudność w rozpoznaniu i przyswojeniu myśli Ingardena. Styl ten, jasny i konsekwentny, lecz – ze względu na opisowy i „unaoczniający typ refleksji fenomenologicznej” – jest szczegółowy, by nie powiedzieć drobiazgowy, i „meandryczny”.

Meetings

Leszek Sosnowski — 2020-10-20

Phenomenology is not a current trend in philosophy, nor is it a fashionable trend in philosophical culture. This is probably one of the reasons why research of the academic achievements of Roman Ingarden has weakened and slowed down in recent years. To some extent this is the law of history, but it is surely also, in some way, the issue of Ingarden’s very thought, the understanding of which requires effort and commitment.
This publication is not yet another presentation of Ingarden’s system; nor is it an analytical penetration into the detailed problems of that system. The philosopher is depicted here through the recollections of his students who participated in his academic activities in the years 1957-1963. This is his second return to didactics in the post-war period, separated by a forced leave and a ban on teaching; the first period being the years 1945-1950.
The book consists of two distinct parts. The first is introducing chapters, ranged according to an age and the level of saturation with Ingarden’s ideology. The first chapter in this section – authored by Dominika Czakon and Natalia Anna Michna – is a more personal reflection on Ingarden from the point of view of the youngest generation of philosophers. Next, an article by Monika Komaniecka-Łyp presents the history of Ingarden when he was under surveillance by the Security Service of the Polish People’s Republic, resulting from the operations aimed against the academic community of the Jagiellonian University. The last text in this section – authored by the undersigned – is of a biographical nature, where Ingarden is presented as a secondary school teacher and academic mentor. The second part of the book is a unique collection of memories of Ingarden’s two grandchildren, students, friends and associates.
The work provides the reader with a large collection of photos presenting the authors of the recollections at the time of their university studies. One can also find pictures of personal memorabilia, such as student records from exams in important subjects. In the vast majority of cases, Ingarden is the main character behind both photos and scans of individual pages from the record books. At the end of the book the reader will find a list of students from particular years of the last period of his work.

Sny kobiet, sny o kobietach – od romantyzmu do Młodej Polski

Paulina Batkiewicz — 2020-10-20

Sny kobiet, sny o kobietach – od romantyzmu do Młodej Polski to zbiór dwunastu artykułów i szkiców, z których każdy koncentruje się na istotnych dla XIX-wiecznej literatury zagadnieniach oniryzmu oraz kobiecości. Książka zawiera teksty dotyczące bardziej i mniej znanych autorów i autorek: Zygmunta Krasińskiego, Cypriana Kamila Norwida, Władysława Słowackiego, Karola Irzykowskiego, Maryli Wolskiej, Kazimiery Zawistowskiej czy Loli Szereszewskiej. Prócz szkiców stanowiących interpretacje tekstów z literatury polskiej w tomie znalazły się także artykuły poświęcone literaturze europejskiej, m.in. twórczości Baudelaire’a, Nodiera, Nervala, Samaina i Żukowskiego.

Najstarsze bractwo różańcowe w Wadowicach 1616-1822

Tomasz Graff — 2020-10-14

THE OLDEST FRATERNITY OF THE ROSARY IN WADOWICE (1616-1822)

This book describes the activity of the oldest Fraternity of the Rosary in Wadowice, which was established which was established in 1616 by the foundation of the burgher Jakub Wierczkowic. The Fraternity of the Rosary was an institution that gathered not only some of the inhabitants of this small city in Lesser Poland, but also people from neighboring communities who represented various states: the clergy, the nobility, and the common folk. Its activity focused not only on Marian piety, which flourished in the post-Tridentine period. The origins of such organizations reach back to secular fraternities that were founded in late antiquity and in the Middle Ages. Unfortunately, the foundation charter of the Fraternity of the Rosary in Wadowice has not been found, although it is known that in order for it to have been written the approval of the bishop of Krakow and the superiors of the Dominican Order were necessary. Formally, the Dominican Order was the patron of the Wadowice fraternity from the beginning of i s existence, as was the case with other Fraternities of the Rosary; however, in archival materials the traces of the Dominicans’ control over this fraternity were only sporadic in the seventeenth century, on the occasion of the election of the fraternity’s authorities.

Helena Modrzejewska i Jej Przyjaciele

Alicja Kędziora — 2020-10-13

Wszystkie składające się na tom teksty stanowią przejaw wiedzy (także w zakresie realiów epoki), kompetencji, solidności, rzetelności, dociekliwości w docieraniu do prawdy, osobistego zaangażowania, pasji, wręcz fascynacji. Relacje Heleny Modrzejewskiej z kręgiem jej przyjaciół bądź osób do tego miana pretendujących stały się dla badaczy fascynującą materią poznawczą, inspirującą do nowych przemyśleń, otwierającą nowe pola badawcze. Dotarcie do wielości źródeł umożliwiło reinterpretację ustaleń zastanych, weryfikację rzeczy już opracowanych. Zaproponowana przez redaktorów tomu tematyka skłoniła Autorów do poszukiwania nowych metod opisu, analizy i interpretacji więzi osobowych. Walor poznawczy w zakresie zakreślonej tytułem problematyki tomu jest nie do przecenienia. Zgodnie z nadzieją redaktorów jego opublikowanie niewątpliwie „wzbogaci stan badań nad życiem i twórczością Heleny Modrzejewskiej” oraz „przekona do uznania potrzeby ustawicznego konstruowania rzetelnych biografii wybitnych osobistości świata ku tury i sztuki wspartych nie tyle na powszechnie dostępnych, bardzo licznych […] opracowaniach, co na starannych badaniach źródłowych” [Wstęp]. Błędem byłoby jednak zamykanie znaczenia tomu li tylko do dziedziny teatru. Patrząc szerzej – przedstawiony do recenzji zbiór to piękna, wieloaspektowa, budująca rzecz o istocie przyjaźni. Z pewnością wzbudzi zainteresowanie szerszego kręgu odbiorców.

Z recenzji dr hab. Mirosławy Pindór, prof. UŚ

Estoppel w angloamerykańskim prawie prywatnym

Jan Halberda — 2020-10-13

The book attempts to analyze the status of several Anglo-American legal doctrines referred to as equitable estoppel, promissory estoppel, and proprietary estoppel. It examines the English, American and Australian law from the 18th century onwards. The book draws analogies to legal devices detectable in continental civil law and characterized by the goal similar to that performed by various types of estoppel. Among these devices there may be listed those found in the European harmonization projects (PECL, DCFR, CESL) as well as those found in the national civil codes, and specifically such as principle of good faith and fair dealing or the prohibition on the abuse of rights. Common law jurisdictions recognize a number of specific estoppel doctrines. The latter prevent the negative effects of an inconsistent conduct of the other party and counteract the occurrence of detriment or other negative consequences (often referred to by a vague notion of “unconscionability”) resulting from the party’s reliance on the ther party’s inconsistent conduct. Estoppels are used today as „safety valves” in almost all fields of Anglo-American private law. The courts apply them to settle accounts for the expenditures made on someone else’s property and also to protect the addressees of formally defective promises (made in breach of the statute of frauds) as well as to protect the parties to the negotiations that did not lead to the contract’s conclusion. Estoppels can also be found in family-law relations as a device to settle the accounts of former cohabitants or to modify the partition of the deceased’s estate. Despite the broad scope of its application, the law on estoppels is far from being settled. Significant differences occur in its interpretation under various jurisdictions. While in English law the promissory estoppel might be used only as a defence (“a shield”), the American and Australian law recognize it as an independent cause of action (“a sword”). There are many controversies and disputes that are currently taking pl ce both in the courts and in the scholarship. They lead to legal uncertainty and unpredictability of decisions. The book attempts to discuss these issues and sometimes point to potential solutions.

STRESZCZENIE

Przedmiotem książki jest analiza angloamerykańskich instytucji prawnych określanych jako equitable estoppel, promissory estoppel, proprietary estoppel. Swoim zakresem obejmuje ewolucję prawa angielskiego, amerykańskiego i australijskiego w okresie od XVIII w. do XXI w. Autor porównuje poszczególne odmiany estoppel z realizującymi podobne cele rozwiązaniami funkcjonującymi w kontynentalnej cywilistyce. Należą do nich znane europejskim projektom harmonizacyjnym (PECL, DCFR, CESL) jak i narodowym kodeksom cywilnym zasada dobrej wiary w znaczeniu obiektywnym oraz zakaz nadużywania prawa.
W krajach kultury prawnej common law obecny jest szereg odmiennych, różnych od siebie, instytucji estoppel. Ich celem jest zapobieżenie negatywnym skutkom niekonsekwentnego zachowania drugiej strony i przeciwdziałanie wystąpieniu uszczerbku (detriment) lub innych negatywnych następstw – określanych nieostrym terminem „unconscionability”, będących skutkiem podjęcia działań w zaufaniu (reliance) do zachowania drugiej strony.
Estoppel sprawuje obecnie funkcję „zaworu bezpieczeństwa”. Stosowany jest niemal we wszystkich obszarach angloamerykańskiego prawa prywatnego. Służy rozliczeniu nakładów dokonanych przez posiadacza na cudzej nieruchomości, ochronie zaufania adresatów formalnie wadliwych obietnic albo stron nieskutecznych negocjacji. Funkcjonuje również w relacjach prawnorodzinnych – pozwala przeprowadzić rozliczenia pomiędzy konkubentami lub modyfikować zasady podziału majątku spadkowego.
Mimo szerokiego spektrum stosowania instytucji, wciąż nie rozstrzygnięto licznych kontrowersji, a pomiędzy poszczególnymi jurysdykcjami występują istotne rozbieżności. W tej mierze dystans dzieli prawo angielskie z jednej, a amerykańskie i australijskie z drugiej strony. W prawie angielskim promissory estoppel jest wyłącznie zarzutem („tarczą”), podczas gdy w innych samodzielną podstawą powództwa („mieczem”). Brak ustawowej regulacji, a także stosunkowo krótki staż tej instytucji stanowią źródło wielu sporów toczonych w orzecznictwie i w nauce prawa. Prowadzą one do braku pewności prawa i nieprzewidywalności rozstrzygnięć. Próbie omówienia, a niekiedy i rozstrzygnięcia tych zagadnień poświęcona jest książka.

Pisarz i miasto

Barbara Weżgowiec — 2020-10-13

THE CITY AND THE WRITER: GDANSK IN THE PROSE OF STEFAN CHWIN

In my thesis I put together various works of Stefan Chwin, in order to follow the way how the city operates and how it becomes an important part of the story. The aim of this dissertation is to show, how the writer comprehends Gdańsk (what level of importance is given to his birthplace) and what picture of Gdańsk (along with its history, places, objects occupying the space and finally inhabitants) arises from his works. A research method is the analysis of texts and their historical-literary interpretation with regard to the cultural studies (anthropology and sociology of the literature). The basis is a specific dichotomy between the writer and the city. My study leads to the conclusions that for Chwin, Gdańsk is not only a birthplace and a place of living, but also a place that inspires. We get to know this place better and follow the history of the people that used to live here.
A personal vision of the author leads to a creation of the Gdańsk (space), turning in the prose of Chwin into a specific spiritual (auto)biography of the writer.

Wielkie mi coś

Marta Guśniowska — 2020-10-09

Będziecie śmiać się, czytając; Marta G. nie przepuszcza żadnej okazji, żeby złowić, zaprojektować, opisać komizm sytuacyjny, slapstick, gag. Ale nigdy nie wygłup! To zawsze są ludzie – w kostiumach bajkowych, zwierzęcych, czasem kompletnie odjechanych, ale ludzie, zwykle fajni i niegłupi – w zabawnych sytuacjach. Można się nad nimi pośmiać, nie da się ich nie polubić, a niekiedy wypada mocno docenić ich niebylejakość. Stara szkoła mądrej komedii. Odwiecznie skuteczna.

Jacek Sieradzki

Jeśli ktoś ma kłopoty ze sobą, z miłością, przyjaźnią lub zaakceptowaniem Świata, powinien czytać utwory Marty Guśniowskiej. Nie pisze dla dzieci, a dla ludzi. Pisze tak, że każdy zaczyna tęsknić za przygodą. Każdy może się uśmiechnąć, każdy znajdzie coś, co go ucieszy. Marta ma talent, trafia w światło bramki z lekkością i wdziękiem. I co ważne – pisze tak, że Jej słowa ożywają w Teatrze. Po prostu Marta należy do Skarbów Kultury Narodowej.

Maciej Wojtyszko

Na Przełomie

Jacek Romański — 2020-10-06

W połowie lat 90. na Uniwersytecie Jagiellońskim rozpoczęło nieprzerwaną działalność seminarium filozoficzne, które z czasem przybrało nazwę Na Przełomie. Prowadzone przez 25 lat stanowiło miejsce prezentacji prac i żywych debat grona doktorantów, przygotowujących swe rozprawy, ale także wielu osób zainteresowanych filozofią i poruszaną problematyką.
Książka "Na Przełomie" jest niezmiernie ciekawym zbiorem prac rozmaitych. Stanowi świadectwo programowej różnorodności tematycznej, a zarazem potwierdzenie filozoficznych pasji i kompetencji indywidualnych u młodych wciąż – filozofów.

Podsumowanie VIII kadencji Parlamentu Europejskiego. Wyzwania integracji europejskiej w latach 2014-2019

Agnieszka Nitszke — 2020-10-03

„W pracy uwagę zwraca przede wszystkim aktualność poruszanej tematyki związanej z istotnymi aspektami funkcjonowania Parlamentu Europejskiego VIII kadencji. Jedynie dla przykładu wymienić można wpływ Parlamentu Europejskiego na ustrój Unii Europejskiej, reprezentację interesów narodowych w Parlamencie czy też jego rolę w kreowaniu aksjologii Unii Europejskiej. Nie mniejsze znaczenie przypisać wypadnie wpływowi Parlamentu Europejskiego VIII kadencji na kształtowanie wybranych polityk sektorowych Unii Europejskiej, a także badaniom efektywności PE w ujęciu ilościowym i jakościowym. Kompleksowość recenzowanej publikacji staje się jej wyróżnikiem na polskim rynku wydawniczym, a przez to zasługuje na uwagę. (…) Recenzowaną pracę wyróżnia także podejście interdyscyplinarne, co pozwala spojrzeć na przedmiot badania z różnych perspektyw naukowych. Znajdujemy tutaj bowiem wysokiej jakości teksty natury m.in. politologicznej, prawnej czy socjologicznej”.

Z recenzji dr. hab. Marka Świstaka

Reformacja: między ideą a realizacją

Lucyna Harc — 2020-10-02

Reformacja była wielką ideą reformy chrześcijańskiej i nadzieją na odrodzenie Kościoła, wiary i życia chrześcijańskiego. Także z perspektywy współczesnej – po 500 latach od jej symbolicznego zapoczątkowania przez Marcina Lutra w 1517 r. – postrzegana jest zgodnie i niezależnie od prezentowanych przekonań religijnych, filozoficznych i historiograficznych jako wydarzenie przełomowe. Miała ona bowiem olbrzymie konsekwencje nie tylko dla doktryny, myśli religijnej i pojmowania wiary. Wpłynęła bezpośrednio także na pojawienie się nowych form organizacji i struktur kościelnych oraz na nowy sposób funkcjonowania w tym zakresie państw i różnorodnych terytoriów politycznych we wczesnonowożytnej Europie. Ponadto w tamtej epoce wiara i wyznanie nie stanowiły osobnej sfery, którą można by rozważać i opisywać jako wyodrębniony od innych segmentów ówczesnego życia społeczno-politycznego fenomen historyczny, a kościół jako instytucja nie był wyodrębnioną i ograniczoną tylko do zadań w zakresie ceremonii i nauczania religijnego organizacją. Kościół i religia były związane z całością ówczesnych systemów polityczno-społecznych. Tworzyły z nimi integralną całość zarówno w wymiarze duchowym, kulturowym i kulturalnym, także w wymiarach ściśle pragmatycznych, związanych z funkcjonowaniem władzy, jak i ze zorganizowaniem społeczno-politycznym ówczesnych społeczności. Dominowały w tworzeniu społecznych norm funkcjonowania ówczesnych ludzi. Z drugiej strony idee religijne, wyznaniowe czy kościelne nie tylko oddziaływały na różnorodne aspekty egzystencji społeczności chrześcijańskich, ale też same pod ich wpływem ulegały przekształceniom.

Sapientia ars vivendi putanda est

Adam Perłakowski — 2020-10-02

Sapientia ars vivendi putanda est – „Mądrość należy uważać za sztukę życia”. Sentencja ta, przypisywana Plautowi, komediopisarzowi rzymskiemu, bardzo dobrze odzwierciedla naukową drogę Profesora Mariana Chachaja. Mimo że Plaut „wybitnym komediopisarzem był”, znaczenie tych słów w odniesieniu do osoby Profesora nie ma w sobie niczego komediowego. Owszem, Mariana Chachaja znamy doskonale jako człowieka niezwykle pogodnego, uśmiechniętego, o wspaniałym poczuciu humoru, niepozbawionego przy tym ironii w pozytywnym tego słowa znaczeniu, z optymizmem patrzącego w przyszłość oraz na to, co już minęło, lecz w swoim stosunku do zawodu, którym się para, czyli historii i związanych z nią badań, Profesor Marian Chachaj jest już, można byłoby górnolotnie napisać, śmiertelnie poważny. Historii poświęcił swoje życie naukowe oraz to, co w nim najważniejsze: siły, chęci, fascynację oraz zrozumienie, jak wielką rolę odgrywa ona w życiu każdego z nas.

Kulturowe dziedzictwo Indii w Pięciu Zasadach Pokojowego Współistnienia i jego rola w relacjach chińsko-indyjskich (1954–2014)

Antonina Łuszczykiewicz — 2020-09-21

CULTURAL HERITAGE OF INDIA IN THE FIVE PRINCIPLES OF PEACEFUL COEXISTENCE AND ITS ROLE IN CHINESE-INDIAN RELATIONS (1954–2014)

This monograph is devoted to the political and cultural discourse related to the Five Principles of Peaceful Coexistence — also known as Pancha Shila (pañca śīla) — formulated for the first time in the Chinese-Indian Agreement of April 29, 1954. This agreement expresses the will to develop cooperation between Tibet (annexed by the People’s Republic of China in 1950) and the Republic of India. It also regulates various issues related to trade and pilgrimage. The principles contained in the preamble to the agreement include: mutual respect for the territorial integrity and sovereignty of each state, mutual non-aggression, mutual non-interference in internal affairs, equality and mutual benefits, as well as peaceful coexistence. The monograph offers a completely new view on this international agreement. While the vast majority of academic texts devoted to the Five Principles were written from the perspective of political science, the research conducted in this work incorporated a cultural studies approach. The subject of the study are books, articles, speeches and interviews which express the view that the Five Principles echo the ancient Indian attachment to peace, non-violence, and even tolerance towards other philosophical and religious systems. Therefore, the main aim of this publication is to reconstruct the cultural discourse according to which the ideas embodied in the Five Principles were to reflect the values rooted in the Indian civilization. In other words, this research serves not so much to show the Five Principles as a set of values characteristic of Indian culture, but rather to uncover why and how politicians, journalists, and even academics have ascribed a cultural sense to these principles. This work also attempts to explain why, as part of this peculiar re-semantization and re-contextualization, the creators of the Five Principles discourse only applied selected historical and cultural issues, and how, for six decades, they have used this narrative manipulation to achieve ideological and image-building goals. As a result, this monograph can be treated as a study of activities consisting in the legitimization of political constructs through alleged connections with a mythologized and sanctified past.

Pioneers of African Studies in Kraków

Robert Kłosowicz — 2020-09-17

This publication, entitled Pioneers of African Studies in Kraków, aims to present the beginnings of African Studies in Kraków, which has currently been largely forgotten, while in fact it was in Kraków in the first decades of the 20th century that Bronisław Malinowski (1884-1942) launched his career at the Jagiellonian University, his first Alma Mater, at which he defended his PhD thesis in philosophy in 1908.
For Kraków-based African studies, the 1930s were a turning point, during which the developing interest in Africa would bear fruit in the form of the first independent research projects conducted in the field – on the African continent. The best example would be the studies conducted by Roman Stopa (1895-1995), considered to be the father of Polish research into African linguistics, a professor of the Jagiellonian University, a world-renowned expert on click languages. The first part of this book is dedicated to Professor Roman Stopa, and the second part is dedicated to the African studies in Kraków after World War II.

W labiryncie znaczeń

Wiktoria Kudela-Świątek — 2020-09-09

The Great Famine of 1932–33 – the Holodomor – is one of the pages from Ukrainian history that the independent state’s successive presidents (and Viktor Yushchenko in an exceptionally consistent way) have frequently looked to in trying to strengthen the sense of national identity among Ukrainians. The Verkhovna Rada (Ukraine’s Supreme Council) declared the Great Famine to be an act of genocide in February 2003. Both the memory of the Holodomor and the places associated with it still constitute a powerful force that binds the historical memory and shapes the national identity of Ukrainians.
The analysis is limited to real monuments, to the exclusion of virtual monuments, art installations, and performative forms of representing the Holodomor experience. In thinking through a monument’s symbolic layer and its message to the viewers, the author pays attention to the creative process that precedes its construction. The analysis also extends to inscriptions etched into these monuments, which often supplement the work’s symbolic layer and convey specific meanings bestowed on it by its creator or funders.

Publicystyka polityczna Dmytra Doncowa z lat 1910-1944 w świetle politolingwistyki

Przemysław B. Tomanek — 2020-09-02

POLITICAL JOURNALISM OF DMYTRO DONTSOV BETWEEN 1910–1944 FROM THE PERSPECTIVE OF POLITICAL LINGUISTICS

The aim of this dissertation is to carry out a linguistic analysis of the texts written and published by the Ukrainian politician, political thinker, and ideologist Dmytro Dontsov (1883–1973). The analysis of the material is made with the use of the tools of political linguistics, including the tools of pragmalinguistics and the theory of speech acts. The task undertaken by the present author is to investigate the language of political journalism of Dontsov from the perspective of political linguistics. The analysis is carried out within this scientific subdiscipline, benefiting from the latest achievements in the field of linguistics. Particular attention is paid to the pragmatic analysis of language, including the theory of speech acts, describing such phenomenon as manipulation, persuasion, eristic and stylistic functions, etc. The analysis covers over one hundred representative texts of the Ukrainian journalist published between 1910–1944.
The monograph supplements the research carried out from the historical and political prespectives with a linguistic view, creating an opportunity to see – on a wider landscape – the evolution of the Ukrainian political thought of the first half of the twentieth century, both in its form and content.

Polityka oraz sektor energetyczny w wybranych państwach Europy Południowo-Wschodniej

Wiktor Hebda — 2020-09-02

POLITICS AND ENERGY SECTOR IN THE SELECTED COUNTRIES OF SOUTHEAST EUROPE (SERBIA, CROATIA, BULGARIA, GREECE, ROMANIA)

The research issue of this monograph comprises a comparative analysis of selected (crucial) countries of Southeast Europe in terms of their energy sector and security. The indicated region is specific due to its small area and big political socioeconomic diversity. On the one hand, the region contains countries which have been functioning for decades within the EU (Greece) or are new members of the EU (Croatia, Romania, Bulgaria). On the other hand, in the analysed area there are countries which have formed a strategic alliance with Russia and develop cooperation with China (Serbia). Each of the mentioned countries is marked by the different energy potential (resources) and consequently the different shape of the energy sector. An analysis of the politics and energy sector of the indicated countries allows to understand how their energy security is created and which factors could support its growth or threaten its stability. Although the issue is considered from the perspective of a state, the analysis gives also a possibility to determine current and future roles of the countries from Southeast Europe in assurance of the transregional energy security.
The monograph consists of seven chapters in which issues concerning the energy sector and security of the selected countries from Southeast Europe are discussed. The first chapter deals briefly with theoretical issues which explain the most important concepts used in the work, i.e. energy security, politics and energy strategy. In the next chapter energy projects in the Balkan area, Central Europe and Southeast Europe are presented. The attention has been primarily focused on concepts developing infrastructure of the distribution of strategic raw materials, i.e. natural gas and oil. Five next chapters constitute the analysis of the politics and energy sector in the selected countries of Southeast Europe: Croatia, Serbia, Bulgaria, Greece and Romania. The analysis of five cases has been conducted with the same criteria. The first parameter is an estimation of the resources of the strategic energy raw materials and the potential of renewable energy sources. The next criterion is the analysis of the energy sector of a particular country in the context of production and consumption of electric energy as well as the level of production and import of oil, natural gas and coal. And the third parameter relates to specification of the most important elements of energy strategies of the particular countries and their implementation in realized and planned investments in the filed of energy technology with the special emphasis on concepts developing gas, oil and nuclear sectors, and renewable energy sources.

Wyobraźnia ekstremisty

Andrzej Dróżdż — 2020-08-27

Wprowadzenie w stanu wojennego w Polsce 13 grudnia 1981 roku spowodowało, że ludzie „Solidarności” zostali nazwani ekstremistami próbującymi obalić ustrój PRL. Rysunki jednego z wielu działaczy NSZZ „Solidarność”, Janusza Gniadka, z lat 1980–1983 układają się w felieton rysunkowy, nieskażony ingerencjami cenzury, dotyczący publicystycznych spraw, którymi żyli Polacy od zakończenia II wojny światowej po „wojnę polsko-jaruzelską”, czyli do zamachu na NSZZ „Solidarność”. Rysunki te mówią więcej niż dziesiątki stron zadrukowanego papieru. Karykatury układają się w narrację, która nawet dzisiaj cichym zwolennikom dyktatury może wydać się ekscentrycznym wymysłem nie do zaakceptowania, pamiętać trzeba jednak, że jest świadectwem myślenia większości ludzi tamtej epoki – milionów Polaków, którzy w międzyczasie nie zmienili swoich poglądów. Są to rysunki o wymowie parabolicznej, rozszerzającej swój zakres odniesienia, bo gen. Jaruzelski 13 grudnia nie działał w pojedynkę.

Filozofia kultury

Piotr Mróz — 2020-08-25

Kolejny tom z serii Filozofia Kultury, jaki mamy przyjemność oddać w Państwa ręce, zawiera głębokie analizy dotyczące myśli, kultury i filozofii XIX wieku. Artykuły autorstwa najwybitniejszych znawców podejmowanych zagadnień pozwolą zarówno na zapoznanie się z głównymi połączeniami, jak i pobocznymi stacjami omawianej epoki pary i elektryczności. Wskazane szlaki pozwolą także na rozpoznanie nowych i niebagatelnych ujęć tych ważkich zagadnień, które naznaczyły dzieje następnych pokoleń.

Roman Ingarden and His Times

Dominika Czakon — 2020-08-24

The papers collected in this volume vividly reflect the strikingly wide range of interests characterizing current research in phenomenology inspired by Roman Ingarden. One of Husserl’s closest and most devoted students, and at the same time one of his earliest and sharpest critics, Ingarden himself explored numerous fields of philosophy in considerable depth. While he remains best known for his groundbreaking work in aesthetics, ontology, and metaphysics, he also dealt extensively in ethics, epistemology, philosophical anthropology, and cognitive science, and his work was characterized throughout by a deep and abiding interest in the sciences and an unwavering respect for painstakingly thorough logical investigation. Issues from all of these areas of study provide the topics dealt with by the authors contributing to this volume. Several authors focus explicitly on historical matters, often casting surprising new light on the development of early phenomenology in general and of Ingarden’s own ‘realist’ phenomenology in particular. Other authors have concentrated instead on specific areas or particular topics of long-standing interest, such as the aesthetic experience, the philosophy of music, and artistic creation, while others have explored the relevance of Ingarden’s ontological and anthropological analyses to current research into everything from the interpretation of texts to the study of technological posthumanization. With contributions from both established experts and young scholars, this collection brings together three generations of researchers who share the same basic philosophical goals and methodology, yet exhibit noticeably distinct styles, making this collection not only accessible and topical but also unusually lively.

Tanzania: państwo i społeczeństwo

Joanna Bar — 2020-08-19

TANZANIA: THE STATE AND SOCIETY (FROM THE COLONIAL PERIOD UNTIL THE PRESENT DAY)

The monograph is addressed to everyone interested in broadly understood African issues. In Poland, no monograph on the history of Tanzania has been published so far, covering both the colonial era and the period of more than half a century that has elapsed since it regained independence in 1961. Neither are there studies on contemporary conditions for the development of this country; the political system or changes in the social structure. Time distance already allows for making some summaries, at the same time enabling an attempt to assess the pace of state development, at least on the scale of East Africa. What is interesting is the fact that in the 1990s, with the end of the “Cold War” era, there were some similarities between the political transformation of post-socialist countries and the course of reforms in some African countries, which in previous decades adopted certain solutions of the socialist system, and at a similar time entered the path of deep political and economic reforms.

Powrót do Laetoli

Dariusz Rozmus — 2020-08-19

The main premise of this work is highlighting how old the human race actually is. Its origins, as the Author believes, are constantly shifting deeper into history, reaching now millions of years’ distance. Our position in relation to animals makes us unique beings, if only because it is solely us who can meditate on this subject. One should agree that evolution of our kind is a biological process, but talking about it is exclusively a product of our culture. The Author is aware that this book asks more questions than it answers. This is what it must be at the current level of our knowledge. The dynamic of archeological, paleontological and genetic discoveries is simply too great at this point in the 21st century. In reference to the possible criticism that the Author treats many of the findings presented in this book as hypotheses (and even working hypotheses), the Author must point out that in his opinion it is impossible to do otherwise.
We have been on this planet for a very long time, at least several million years. The concepts of separate species of Homo which appear in academic discourse are rather vague. The crossbreeding of different kinds of proto-humans points rather to the community of humanity of these creatures rather than to the unbridgeable gaps between them. This phenomenon has various biological and cultural consequences. One must be aware that such creations of the human spirit, perhaps supported by natural abilities, such as morality and, consequently, ethics and the foundations of the law, are very old. They are as old as we are. This is the fact that the Author wants to highlight in this book. Spirituality (symbolic culture), and in general - culture forming social structures specific for humans, even if not originating in our minds and being only a manifestation of biological evolution (although it has not been convincingly explained how this happens solely on the biological path), must still be stored in our minds. Most likely, they are or at some point become emergent entities in relation to the underlying factors. They form a new human quality. Culture, including legal culture, must have human mental space appropriate for its impact. It is within this culture that validation decisions are made with respect to the origin of legal norms as such (the origin of natural law) and the legitimacy of its application in a given case (the impact of primitive law). This publication makes an attempt to present the research area which appears under the influence of the achievements of the Stone Age archeology, exploring the beginnings of our kind.
The ambitious goal of this work is showing the stage on which these phenomena, extremely important for our existence, were able to occur both in time, in physical space, as well as in the mental space of our ancestors. This attempt is an archaeologist’s look at pra-culture with an emphasis on the moment when law may appear as a product of the human condition, which may be as old as the condition itself. It is widely known that the older something is, the more attractive it is to archaeologists. The work includes numerous references to research on contemporary primates, which in the face of rapid changes of the world are under threat in their forest habitats. We must protect them! We are responsible for animals, as well as for the whole nature. What is more, taking care of nature, we also take care of ourselves. Protecting the environment is one of our most important tasks at present. Understanding our responsibility for the world and actively participating in its protection, in the Author’s opinion, makes much more sense than trying to equate people with animals.

Muzyczny Paryż à la polonaise w okresie międzywojennym

Renata Suchowiejko — 2020-08-19

Polish musicians made Paris the preferred destination of their travels from the time of Chopin onwards, but in the interwar years it became virtually the second musical capital of Poland. Artists travelled there en masse, in search of knowledge, work and inspiration. They were drawn by the city’s cosmopolitan atmosphere and unlimited possibilities of artistic development. Paris was the window to the world, the place where one might encounter outstanding composers and performers, and feel oneself to be a member of a great international artistic community. Many Polish musicians tied their hopes and plans for the future to that city.
This volume depicts the Polish presence in Paris in a wide social-cultural perspective, with a variety of characters, both individuals and collective. In a sense the city itself is also a character, interacting with the artists, stimulating their creativity and artistic energies. Research material was collected in France and in Poland, and use was also assembleded from digital collections. Bringing it together and editing it was a laborious but also fascinating task. Discovering new faces, exploring unknown locations, and listening to the voices of the critics might be described as a journey in time. One can discover a great deal from the sources if one reads with attention to detail. A penetrating analysis with a pinch of heuristic imagination opens up new spaces for reflection and gives rise to a fascinating story of musical Paris à la polonaise in the interwar period.

Wczesny buddyzm a chan

Grzegorz Polak — 2020-07-15

W buddyzmie chan okresu dynastii Tang ponownie odżyło wiele absolutnie kluczowych elementów buddyzmu pierwotnego, które przestały być obecne w jego głównym nurcie. Istotne było zwłaszcza ponowne odkrycie paradoksalnych i egzystencjalnych aspektów medytacji, całkowicie zapoznanych w ramach klasycznego paradygmatu. Nie było to rezultatem świadomego nawiązania do tekstów wczesnobuddyjskich bądź ich ponownego odczytania. Doszło raczej do ponownego odkrycia w niezależny sposób tych samych idei.

Fragment książki

Przestrzeń kosmiczna w strategii bezpieczeństwa narodowego USA

Marek Czajkowski — 2020-06-30

OUTER SPACE IN THE SECURITY STRATEGY OF THE UNITED STATES

This book contributes to a necessary effort to understand the impact of human activities in outer space on international security. Its specific task is to grasp the changing role of space applications for the security of the United States. It is not, however, a treatise on military doctrine or modern warfare, neither it is a handbook on technology. Instead, it utilizes paradigms of international relations to extract the political dimension out of this so highly technical issue.
The book contains five chapters. In the first chapter, we find the analysis of some theoretical and legal aspects of the relationship between human activities in outer space and security with its multiple dimensions. The considerations of chapter two revolve around the science and technology of space applications with special attention to security issues. It is not, however, a technical manual but rather the comprehensive, general description of the characteristics of outer space presented for the sake of comprehensiveness of the whole argument. Chapter three contains a description of the historical background, which means the evolution of military space applications. But again, it does not provide detailed technical knowledge but rather concentrates on the political and strategic dimension. Chapter four is the essential part of the book as it depicts the space security policy of the United States against the background of the general international strategy of the U.S. And finally, chapter five contains some thoughts about specific issues related to the space security.
The most general findings expressed in this book are as follows. Firstly, the core elements of the United States international strategy and foreign policy rely heavily on the unhampered use of space applications. But, secondly, the capabilities that these applications provide with, are increasingly contested by many international players. These competitors not only have the abilities to negate some of the American space-borne capabilities, but also create their own, similar. The latter contributes greatly to the narrowing of the technology advantage of the U.S. over its peers. And thirdly, this problematic situation will persist, compelling the United States to at least try to reverse the process of loosing of what is sometimes called the space hegemony.

Systemy bezpieczeństwa

Artur Gruszczak — 2020-06-28

Książka dotyczy problematyki bezpieczeństwa narodowego, analizowanego przez pryzmat systemów, z uwzględnieniem wymiaru lokalnego i państwowego. W publikacji zostały przedstawione najnowsze wyniki badań, dotyczące zróżnicowanych czynników wpływających na zagadnienia bezpieczeństwa, zarówno na poziomie lokalnym, jak i ogólnym systemu bezpieczeństwa narodowego.

Słowiańska frazeologia gwarowa II

Maciej Rak — 2020-06-26

LINGUISTIC AND CULTURAL IMAGE OF WEEDS PRESERVED IN THE POLISH DIALECTAL PHRASEMES

This paper is intended to show and analyze Polish dialectal phrasemes with weeds. The purpose of this study was to investigate linguistic and cultural image of them. Data were excerpt from Kartoteka Słownika gwar polskich, sets of proverbs and dialectal dictionaries. The authoress analyzed phrases with three species of weeds: thistle, cockle and nettle. In folk beliefs the weeds protected against. They were used to health protection. Despite of them weeds are of low value, because they were a threat to other plants that were of high value (mainly grain). The weeds were hard to pull out, grew by themselves (in folk beliefs the creator of them is the devil), so the farmer must work harder. The phrases with weeds describe the negative traits of human (laziness, rudeness) and the human axiology system.

Języki słowiańskie w świetle lingwistyki kognitywnej

Beata Rycielska — 2020-06-04

SLAVIC LANGUAGES IN THE LIGHT OF COGNITIVE LINGUISTICS: CASE STUDY

This monograph presents material of the Russian and Polish languages, which is discussed in the perspective of Ronald W. Langaker’s cognitive grammar and the conceptual metaphor theory of George Lakoff and Mark Johnson.
The subject of the analysis are prefixes, reflexive morpheme, prepositions used with the accusative and locative cases, the dative case in impersonal constructions with reflexive verb. The object of research are also selected universal conceptual categories, metaphors described on the basis of poetic works of eminent Russian and Polish authors and their translations. Finally, the subject of knowledge are language units discussed as iconic signs. Taken from the diary of Mikhail and Elena Bulhakow, they draw attention to themselves, being elements of epistolary texts.
The categories described in this monograph arouse interest as a source of knowledge about the universal cognitive abilities of language users, about ways to conceptualize reality reflected in language, the cultural specificity of languages, and the peculiarities of the poetics of selected authors.

Metryka katedry ormiańskiej we Lwowie za lata 1635-1732

Krzysztof Stopka — 2020-06-01

Nad spisywaniem Metriki czuwali nie proboszczowie, jak przypuszczał o. Daszian, lecz księża opiekujący się zakrystią katedralną – zakrystianie (sacristianus, sacrista, zacristan, ecclesiarch, σκευοφύλαξ), zwani w praktyce Kościoła ormiańskiego w Polsce po ormiańsku jegeghecpanami (եկեղեցբան, dosłownie: kościelny) lub zakrystianami („zacristanus”), względnie kustoszami rzeczy świętych (custos sacrorum), czyli zgromadzonych w zakrystii katedralnej przedmiotów liturgicznych, nieraz sporej wartości materialnej (relikwiarzy, kielichów, monstrancji, szat liturgicznych), w tym cennych ksiąg rękopiśmiennych (ewangeliarzy, lekcjonarzy, mszałów, hymnariów, modlitewników, homiliarzy), pobranych ze skarbca znajdującego się pod opieką Rady Starszych, a szczególnie dwóch z nich, zwanych jerespochanami (erecpochanami). Zakrystianie odpowiadali też za porządek i przystrojenie świątyni. Funkcja ta ma starą genezę w judaizmie i chrześcijaństwie, również w Kościele ormiańskim, gdzie do dziś jest obecna.
Za twórców Metriki trzeba jednak uznać w pewnym sensie wszystkich duchownych udzielających sakramentów w katedrze. Trudno jest bowiem wskazać z całkowitą pewnością osoby zapisujące księgę, gdyż poza wyjątkami nie poświadczały one imiennie swego autorstwa. Byli to zapewne sami zakrystianie, ale mogli się oni też wyręczać jakimiś pomocnikami. W pewnych okresach charaktery pisma Metriki zmieniały się dosyć często, co sugeruje, że główni autorzy wpisów byli zastępowani przez incydentalnych współpracowników. Poza tym podstawą wpisów mogły być notatki czynione w trakcie obrzędów przez ich celebransów.

Ze wstępu

Federacyjne koncepcje integracji europejskiej w programach wybranych partii na poziomie europejskim

Paula Wiśniewska — 2020-05-29

IDEAS FOR FEDERAL EUROPEAN INTEGRATION IN SELECTED PROGRAMS OF THE EUROPEAN PARTIES

Why have European political parties decided to establish cooperation on a transnational level? What ideas for European integration do Europarties present in their political programs? What tools do they have at their disposal do they use them to influence the decision-making process in the European Union? What is the relationship between Europarties and political groups in the European Parliament? These are only a few questions which the author of the book attempts to answer in her research on the European People’s Party, the Party of European Socialists, the European Green Party, and the Alliance of Liberals and Democrats for Europe. With this end in view the author analyzes the election programs of the European People’s Party, the Party of European Socialists, the European Green Party, and the Alliance of Liberals and Democrats for Europe for the European Parliament elections between 1979 and 2019. Moreover, the author has individually and exhaustively interviewed members of the European Parliament and the Europarties leaders on developing manifests. choosing the European Commission president, the cooperation between the parties and the party groups. Additionally to the content analysis and qualitative interviews, the research makes use of the observation method in order to collect empirical data from the sessions of the political groups and the working groups in the European Parliament.
The book is intended for European studies researchers and political scientists, but should also prove of interest to followers and practitioners of politics, especially those keen to learn what European parties are and how they work.

Słowiańszczyzna wielowyznaniowa w dawnych wiekach

Jan Stradomski — 2020-05-27

Cykl artykułów zamieszczonych w niniejszym tomie podejmuje problematykę różnorodnych i w większości przypadków dość skomplikowanych kontaktów cywilizacyjnych chrześcijaństwa z innymi religiami i wyznaniami na obszarze dawnej Słowiańszczyzny. Zagadnieniom tym poświęcona została międzynarodowa konferencja naukowa Słowiańszczyzna wielowyznaniowa w dawnych wiekach – symbiozy, migracje, ekskluzje religijne, zorganizowana w Nowym Sączu w dniach 26–28 czerwca 2017 roku w ramach Galicyjskich Spotkań Slawistycznych. W sympozjum uczestniczyło grono naukowców różnych dyscyplin, zajmujących się badaniem kultury Słowian w okresie przednowożytnym, którzy w swoich wystąpieniach oraz dyskusjach panelowych wskazali na rozliczne przykłady znanych i nieznanych dotychczas wpływów chrześcijańskiej i pozachrześcijańskiej myśli teologiczno-filozoficznej, praktyki obrzędowej oraz zwyczajów Słowian. Zakres pól badawczych, jakie reprezentują znajdujące się w niniejszym tomie artykuły, jest bardzo szeroki i obejmuje tematykę teologiczną, literaturoznawczą, językoznawczą, a także problematykę odnoszącą się do badań z zakresu historii sztuki. Wszystkie teksty łączą wyraźnie dwa czynniki: pierwszym jest historyczny zakres źródeł poddanych analizie oraz zjawisk i procesów, które – z małymi wyjątkami – zawierają się w przedziale czasowym XV–XVIII w.; drugim jest terytorium, gdyż w artykułach dominują tematy i źródła właściwe dla regionu Centralnej i Południowej Europy (Bałkany). Szczególny akcent położono jednak tradycyjnie na zagadnienia związane z dziejami dawnej Rzeczypospolitej, gdzie przesuwające się granice religijno-kulturowe pozwalały na tworzenie skomplikowanej symbiozy etnosów, wyznań i postaw politycznych. Współegzystencja ludności zróżnicowanej kulturowo i religijnie w ramach jednego państwa, w którym wolność wyznania często była teoretyczna, a prawa obywatelskie zależały od pochodzenia, sprzyjała narastaniu napięć i wybuchom konfliktów. Skutki braku równouprawnienia i częstych postaw ksenofobicznych dostrzec można na różnych płaszczyznach życia codziennego, począwszy od aktywności religijnej i obrzędowej, aż po osiągnięcia w dziedzinie wojskowości, myśli ideowej, kultury i sztuki. Wszystkie teksty zamieszczone w niniejszym zbiorze są pracami oryginalnymi i mają niewątpliwą wartość naukową. Łączy je także to, że w swojej tematycznej różnorodności posiadają pewne punkty przecięcia, które umożliwiają pewnego rodzaju intertekstualny dialog.

Londyńskie spotkania z Janem Pawłem II

Krzysztof Pilarczyk — 2020-05-15

Z całą pewnością zbiorowe opracowanie, zebrane i zredagowane przez profesora Krzysztofa Pilarczyka, w dużym stopniu wzbogaca dostępną dziś naukową literaturę w zakresie studiów nad osobą i nauczaniem Jana Pawła II. Książkę można określić mianem kompendium nauki Papieża Polaka na temat dróg wiodących do spotkania człowieka z człowiekiem ku dobru człowieka oraz ku dobru rodziny i szeroko rozumianej społeczności ludzkiej. Panu prof. dr. hab. Krzysztofowi Pilarczykowi należy się wielkie uznanie i podziękowanie za tego typu publikację. Ukazuje się ona w setną rocznicę urodzin Wielkiego Polaka, Papieża Jana Pawła II. Niniejsza pozycja wydana w Księgarni Akademickiej w Krakowie, stanowi jakżeż ważny przyczynek w dokumentowaniu bogatej spuścizny Papieża Jana Pawła II.

ks. prof. UKSW dr hab. Władysław Wyszowadzki

Nowe wyzwania dla ochrony praw człowieka

Agnieszka Czubik — 2020-05-10

The publication which we present to the reader was prepared by the employees of the Department of the Strategy of International Relations of the Jagiellonian University, lawyers and political scientists. It presents a multifaceted approach to new, frequently controversial and incompletely solved problems associated with the protection of human rights.