Między światami : antologia tekstów filozofów kowieńskich na 100. rocznicę powstania Uniwersytetu Witolda Wielkiego

(16 V 1886 Ariogala, pol. Ejragoła – 4 XII 1941 Šiauliai, pol. Szawle) – litewski filozof i pedagog, jeden z założycieli w 1922 roku Litewskiej Katolickiej Akademii Nauk [Lietuvių katalikų mokslo akademija] i jej przewodniczący w latach 1938–1940. W 1911 roku ukończył studia prawnicze w Moskwie. W latach 1915–1920 studiował filozofię we Fryburgu. W 1920 roku powrócił na Litwę. W latach 1921–1922 wykładał na Kursach Wyższych w Kownie, a w latach 1922–1940 filozofię, pedagogikę, logikę i estetykę na Uniwersytecie w Kownie. W 1922 roku otrzymał tytuł profesora. W latach 1939–1940 był rektorom Uniwersytetu Witolda Wielkiego, zwolniony z tych obowiązków i funkcji wykładowcy po zajęciu Litwy przez ZSRR. Zajmował się również działalnością społeczną. W latach 1927–1930 był przewodniczącym federacji Ateitininkai (litewskiej katolickiej organizacji młodzieżowej). Założył i redagował w latach 1921–1922 czasopismo „Romuva”, w latach 1932–1934 był redaktorem czasopisma „Židinys”. W 1991 roku ku jego czci ustanowiono Nagrodę im. Stasysa Šalkauskisa, a w 2002 roku otwarto audytorium jego imienia na uniwersytecie w Szawlach.

(30 V 1884 Wyborg – 30 III 1963 Wilno) – litewski filozof, przedstawiciel neokantyzmu. W latach 1903–1909 studiował filozofię i filologię klasyczną w Sankt Petersburgu, w latach 1909–1911 filozofię, psychologię, pedagogikę i estetykę w Marburgu i Berlinie. W latach 1915–1918 wykładał filozofię w Sankt Petersburgu, w latach 1918–1919 psychologię i pedagogikę w Wiatce (obecnie Kirow), w latach 1919–1921 był wykładowcą na Uniwersytecie w Saratowie. W 1920 roku otrzymał tytuł profesora. W latach 1923–1940 wykładał na Uniwersytecie w Kownie, a od 1940 do 1950 roku na Uniwersytecie Wileńskim. W 1950 roku oskarżono go o działalność antyradziecką i skazano na 15 lat łagru. W 1956 roku powrócił z Syberii na Litwę. W latach 1958–1963 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim historię filozofii, gnozeologię, estetykę, logikę i pedagogikę.

(2 XII 1886 Runkiai, pol. Rumkie – 4 XI 1942 Swierdłowsk, obecnie Jekaterynburg; jego kenotafium znajduje się na cmentarzu na Rossie w Wilnie) – działacz społeczny, filozof i pedagog. Sygnatariusz Aktu niepodległości Litwy z 16 lutego 1918 roku, członek litewskiej Taryby (1917 r.), premier Litwy (9 III 1919 – 12 IV 1919), członek Litewskiej Katolickiej Akademii Nauk. W 1912 roku ukończył studia prawnicze w Moskwie. W latach 1916–1922 był dyrektorem gimnazjum w Kownie. W latach 1922–1940 wykładał na kowieńskim uniwersytecie. Był kierownikiem katedry historii religii, od 1927 roku z tytułem profesora. W latach 1914–1915 redagował dziennik „Viltis”; założył i redagował czasopisma „Logos” i „Soter”. W latach 1931–1940 współredagował Encyklopedię litewską. Należał do wielu litewskich organizacji katolickich, w latach 1920–1924 był przewodniczącym Litewskiego Katolickiego Związku Nauczycieli (Lietuvių katalikų mokytojų sąjunga), w latach 1921–1927 federacji Ateitininkai, w latach 1928–1940 Litewskiej Federacji Pracy (Lietuvos darbo federacija). W 1941 roku aresztowany przez NKWD, zesłany do łagru i rozstrzelany.

(właść. Vilhelmas Storostas, Storosta, Wilhelm Storost; 22 III 1868 Jonaičiai, niem. Jonaten – 20 II 1953 Detmold; w 1991 roku przeniesiony na cmentarz w Bitėnai) – litewski filozof i pisarz, działacz kulturalny i społeczny w Małej Litwie. Doktor honoris causa (1928 rok) Uniwersytetu w Kownie. Pseudonimem Vydūnas podpisywał się od 1907 roku. W 1888 roku ukończył seminarium nauczycielskie w Rosieniach. W latach 1888–1912 pracował jako nauczyciel w Kintach i Tylży. Studiował filozofię, socjologię, religioznawstwo, historię literatury i sztuki, języki angielski, francuski i sanskryt na uniwersytetach w Greifswaldzie (1896–1898), Halle (1899), Lipsku (1900–1902) i Berlinie (1913–1919). W 1918 roku uczył języka litewskiego na seminarium wschodnim przy Uniwersytecie w Berlinie. W latach 1920–1923 uczył w gimnazjum w Telszach, a w latach 1926–1927 wykładał historię kultury w szkole muzycznej w Kłajpedzie. W 1895 roku założył Tylżyckie Stowarzyszenie Śpiewaków Litewskich (Tilžės lietuvių giedotojų draugija) i kierował nim do 1935 roku. Od 1907 roku uczestniczył w działalności Litewskiego Towarzystwa Naukowego (Lietuvių mokslo draugija). Od 1925 roku członek litewskiego PEN klubu, od 1935 roku członek honorowy Stowarzyszenia Pisarzy Litewskich (Lietuvių rašytojų draugija), przewodniczący założonej w 1931 roku Rady Towarzystwa Litwinów Pruskich (Prūsų lietuvių draugijų taryba). Wydawał i redagował czasopisma „Šaltinis” (1905–1909), „Jaunimas” (1911–1914), „Naujovė” (1915), „Darbymetis” (1921–1925). Autor ponad 60 książek – dzieł literatury pięknej, traktatów filozoficznych i historiozoficznych, podręczników języka litewskiego, wspomnień, studiów literackich i in. Tłumaczył głównie z języka niemieckiego. W 1944 roku ewakuowany do Niemiec, od 1946 roku żył w Detmold. Jest jedną z najbardziej prominentnych postaci kultury litewskiej. Upamiętniony w filmach dokumentalnych, rzeźbach, popiersiach i tablicach pamiątkowych, medalach, portretach, na banknocie 200 litów z 1997 roku i znaczku pocztowym z 2018 roku. W 1994 roku Kintach założono muzeum i ośrodek kultury jego imienia. W 1998 roku w Wilnie założono towarzystwo jego imienia.

(12 VIII 1889 Antkalniškiai, pol. Antkalniszki – 6 II 1943 Reszoty, ros. Решоты) – litewski filozof, działacz społeczny i ksiądz katolicki. W 1916 roku ukończył Akademię Duchowną w Sankt Petersburgu, w latach 1916–1920 studiował we Fryburgu. Po powrocie na Litwę do 1924 roku uczył w seminarium duchownym w Kownie. W latach 1922–1940 wykładał filozofię, logikę i psychologię na Uniwersytecie w Kownie. W 1924 roku uzyskał tytuł profesora. Redagował czasopisma „Lietuvis” (1927), „Vairas” (1929–1938) i „Eranus” (1930–1935). W latach 1937–1938 był przewodniczącym Litewskiego Związku Dziennikarzy (Lietuvos žurnalistų sąjunga). W 1941 roku zesłany na Syberię.

(4 VII 1883 Pavasijai, pol. Poosyja – 18 XII 1964 Kowno) – litewski filozof, przedstawiciel neotomizmu. Prałat (od 1930 roku) i doktor filozofii (od 1911 roku). W latach 1905–1909 studiował w Akademii Duchownej w Sankt Petersburgu (w 1907 roku święcenia kapłańskie), w latach 1909–1911 na uniwersytecie katolickim w Leuven, a w latach 1911–1912 na uniwersytecie w Monachium. W latach 1914–1916 i 1918–1922 wykładał w seminarium duchownym w Sejnach. W latach 1916–1918 był rektorem kościoła katolickiego w Tepliku. W latach 1922–1940 wykładał na uniwersytecie kowieńskim, kierownik katedry wstępu do filozofii i jej historii, w latach 1929–1937 był dziekanem Wydziału Teologiczno-Filozoficznego. W 1922 roku uzyskał tytuł profesora. W latach 1941– 1943 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim, a w latach 1944–1953 w kowieńskim seminarium duchownym. W latach 1912–1915 redagował czasopismo „Vadovas”, w latach 1929–1940 czasopismo „Tiesos kelias”. W 1953 roku aresztowany i skazany na 25 lat więzienia. W 1955 roku zwolniony ze względu na stan zdrowia.

Znany również jako Włodzimierz (Vladas) Szyłkarski (Szylkarski), (27 I 1884 Juodžionys, pol. Jodziany – 20 VIII 1960 Bonn) – filozof, filolog klasyczny. W latach 1908–1912 studiował filozofię i filologię klasyczną w Moskwie. W latach 1914–1919 pracował na uniwersytecie w Tartu, potem do 1920 roku w Wilnie, a w latach 1924–1940 w Kownie. Po wejściu ZSRR na Litwę wyjechał do Niemiec, gdzie w latach 1946–1949 pracował na uniwersytecie w Bonn.

(4 XII 1894 Gegrėnai, pol. Giegrany – 8 VIII 1960 Kowno) – filozof litewski i tłumacz. W latach 1922–1926 studiował filozofię w Kownie, później, do 1929 roku dokształcał się na uniwersytetach w Paryżu, Monachium, Kolonii i Leuven. Pracował w redakcjach czasopism „Židinys” (1929–1934) i „Kosmos” (1934–1940). Lata 1941–1943 spędził w łagrach na Syberii, na Litwę wrócił w 1956 roku.

(23 V 1915 Sudeikiai, pol. Sudejki – 13 IX 1994 Boston; w 1995 roku pochowany w Sudeikiai) – litewski filozof, działacz społeczny diaspory litewskiej w Stanach Zjednoczonych, członek Litewskiej Katolickiej Akademii Nauk. W 1936 roku ukończył studia na Wydziale Teologiczno-Filozoficznym Uniwersytetu Witolda Wielkiego, w latach 1936–1938 studiował na uniwersytetach we Fryburgu, Leuven i na Sorbonie. Uczestniczył w działalności federacji Ateitininkai i był jednym z jej ideologów. W latach 1941–1944 wykładał na Uniwersytecie Witolda Wielkiego. W 1944 roku wyemigrował na Zachód. W latach 1946–1949 uczył w gimnazjum litewskich w Niemczech Zachodnich. W 1949 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W latach 1955–1958 był członkiem Rady Wspólnoty Litwinów Stanów Zjednoczonych (Jungtinių Amerikos Valstijų lietuvių bendruomenė). W latach 1963–1967 przewodniczący federacji Ateitininkai. Redagował Encyklopedię litewską (1953–1969) i czasopismo „Aidai” (1965–1980). W 1994 roku odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Wielkiego Księcia Giedymina.

(27 I 1908 Bagrėnas, pol. Bograny – 27 I 1987 Monachium, pochowany w Brebersdorf ) – litewski filozof, członek Litewskiej Katolickiej Akademii Nauk i poeta. W latach 1924–1926 i 1929–1930 uczył się w seminarium duchownym w Wyłkowyszkach. W latach 1928–1932 studiował literaturę, filozofię i pedagogikę w Kownie, a w latach 1932–1935 na uniwersytetach w Leuven, Fryburgu, Strasburgu i Brukseli. W latach 1935–1940 wykładał filozofię i pedagogikę na Uniwersytecie Witolda Wielkiego. W 1940 roku emigrował do Niemiec, wrócił na Litwę w 1941 roku, gdzie do 1943 roku wykładał na Uniwersytecie Witolda Wielkiego (od 1942 roku był dziekanem Wydziału Filozoficznego). W 1944 roku wyjechał do Niemiec, gdzie do 1949 roku żył w obozach dla dipisów. W latach 1956–1970 wykładał na uniwersytetach we Fryburgu i Monachium. Kierował emigracyjnym towarzystwem Ateitininkai i redagował ich czasopismo „Ateitis”.

(ros. Лев Платонович Карсавин, 1 XII 1882 Sankt Petersburg – 12 VII 1952 Abez w Republice Komi) – rosyjski i litewski filozof oraz historyk kultury. Pisał w językach rosyjskim i litewskim. W latach 1901–1906 studiował historię w Sankt Petersburgu. W latach 1909–1910 oraz 1912–1916 wykładał historię powszechną w Piotrogradzkim Instytucie Historii i Filologii (w latach 1921–1922 był jego rektorem), w latach 1916–1922 wykładał na uniwersytecie w Piotrogradzie (w latach 1921–1922 był dziekanem Wydziału Nauk Humanistycznych). W 1922 roku skazany na zesłanie. Do 1926 roku żył w Berlinie, skąd przeniósł się do Paryża. Z inicjatywy Izidoriusa Tamošaitisa i Augustinasa Voldemarasa zaproszony na Uniwersytet w Kownie, gdzie pracował jako profesor w latach 1928–1940. W latach 1940–1946 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie kierował katedrą historii powszechnej. W latach 1944–1949 był dyrektorem Wileńskiego Muzeum Sztuki, prowadził wykłady również w Wileńskim Instytucie Sztuki. W 1949 roku został aresztowany, od 1950 roku przebywał w obozie w miejscowości Abez. Pisał tam teksty filozoficzne i poetyckie.