Nihilizm i radykalny altruizm. Ontologia determinowana etyką u J.-P. Sartre’a i E. Lévinasa .......... 137

Koncepcję podmiotowości E. Lévinasa i J.-P. Sartre’a łączy poszukiwanie źródłowego sensu podmiotowości, rozpatrywanej w horyzoncie ontologicznym. Obaj filozofowie zdają się przeczuwać fałsz, przymus i konflikt, na które podmiotowość jest narażona, jeśli byt będzie tylko bytem zanurzonym w bycie, czystą tautologią. Dla obu uwarunkowania ontologii uniemożliwiają realizację istoty Ja w wymiarze autonomii i wolności. Tam, gdzie egzystencjalizm Sartre’a wyraża się w pierwszeństwie świadomości wobec bytu, by choć na chwilę zaznaczyć swoją egzystencję i zaznać wolności, tam E. Lévinas ów wewnętrzny konflikt jednostki postrzega jako konsekwencję imperatywu czynienia Dobra, którego głos dociera z obszaru niemożliwego do pomyślenia. Podczas gdy Sartre nigdy nie opuszcza płaszczyzny ontologicznej, Lévinas konsekwentnie radykalizuje swój punkt widzenia, wskazując na źródło podmiotowości w metafizyce, skąd pochodzi nieusuwalne pragnienie bycia dla innego. Ontologia musi zostać wyparta przez metafizykę, jeśli chcieć usunąć konflikt wewnątrz jaźni, zapobiec egoizmowi i sprostać wymogom etycznej relacji z bliźnim. Etyczna relacja z drugim człowiekiem to nie piekło, lecz przywilej realizowania siebie w jedynym uprawnionym i niesprzecznym sensie człowieczeństwa – zdaje się mówić E. Lévinas. Transcendencja w egzystencjalnym ujęciu J.-P. Sartre’a wzmacnia egoizm jednostki, w obawie przed dominacją innego, w przypadku E. Lévinasa – zgoła odmiennie – uzasadnia jej altruizm.