Wartości i wartościowanie a ludowe nazwy roślin .......... 121

Autorzy

Ilona Kulak
Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
https://orcid.org/0000-0002-4229-6087 (unauthenticated)
DOI: https://doi.org/10.12797/9788383682532.08

Streszczenie

Przykładem słownictwa wartościującego, niosącego treści aksjologiczne, są nazwy roślin. Informują one, zwykle w sposób pośredni, o stosunku człowieka do poszczególnych elementów świata flory. Leksyka roślinna to również cenne źródło wiedzy o podmiocie nominującym, jego doświadczeniach i konceptualizacji otaczającej rzeczywistości. Artykuł ukazuje zatem wybrane sposoby wartościowania roślin przez nadawanie im określonych nazw oraz utrwalone w tychże nazwach wartości: egzystencjalne, materialne, gospodarcze, religijne itp. Jego podstawę materiałową stanowią fitonimy i ich etymologie ludowe zgromadzone na północy Podhala w latach 2016–2017, por. np.: prawdziwy dzwonek (Campanula patula), głuchy owies (Avena fatua), psica (Nardus stricta), piorunica (Alchemilla pastoralis). Pierwsza część tekstu przedstawia kilka typów określeń wyodrębnionych ze względu na środki wyrażania ocen. Zwraca się też uwagę na zależności między rodzajami konstrukcji nazewniczych a pozytywnymi (np. lecznicze, gospodarskie) lub negatywnymi (np. odurzające, trujące) właściwościami ziół. Druga część szkicu przybliża natomiast wartości wspólnoty „zmagazynowane” w zebranych nazwach.

Biogram autora

Ilona Kulak - Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Katedrze Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wcześniej leksykograf w Pracowni Wielkiego Słownika Języka Polskiego Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie i członek zespołu opracowującego Korpus Spiski. Współpracownik Komisji Dialektologicznej Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk i Komisji Socjolingwistyki afiliowanej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Autorka monografii Ludowy obraz człowieka utrwalony w nazwach roślin. Na przykładzie leksyki górali rabczańskich (2022) oraz kilkunastu artykułów naukowych. Jej prace dotyczą przede wszystkim języka w ujęciu etno- i socjolingwistycznym, ze szczególnym uwzględnieniem polszczyzny mieszkańców południowej Małopolski. Obecnie ukierunkowana na badania języka Polonii amerykańskiej.

Rutkovska-et-al-Badania-nad-kultura-regionu

Wolumen

Badania nad kulturą regionu

Strony

121-134

Opublikowane

20 listopada 2025

Serie

Studia polsko-litewskie

Kategorie

Prawa autorskie (c) 2025 Kristina Rutkovska, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Vilija Ragaišienė (Volume editor); Jerzy Bartmiński, Maciej Rak, Violeta Švaikovskaja, Tetiana Yastremska, Małgorzata Misiak, Halina Kurek, Iwona Burkacka, Ilona Kulak, Vilija Sakalauskienė, Asta Leskauskaitė, Jūratė Pajėdienė, Tatjana Vologdina

Jak cytować

Kulak, Ilona. 2025. „Wartości I wartościowanie a Ludowe Nazwy roślin . 121”. W Badania Nad Kulturą Regionu, zredagowane przez Kristina Rutkovska, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, i Vilija Ragaišienė, Studia polsko-litewskie, Vol. 3:121-34. Studia Polsko-Litewskie. Poland: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka. https://doi.org/10.12797/9788383682532.08.