Testamenty mieszczan bocheńskich (XVI-XVII wiek)
Streszczenie
Testament przynosi wiele informacji o życiu osoby, która go pisała, dyktowała czy zaakceptowała istniejący formularz. W niniejszej publikacji akt ostatniej woli został przedstawiony jako dokument podporządkowany konwencjom i źródło ukazujące wizerunek – choć niekompletny – testatora. Autor poddał analizie 531 testamentów mieszczan (261 wystawionych przez mężczyzn, 256 przez kobiety, 14 małżeńskich) spośród 635 zachowanych aktów ostatniej woli mieszkańców nowożytnej Bochni, z których prawie 98% wpisano do ksiąg miejskich. Kwerendą objął głównie księgi miejskie, ale również inne źródła przechowywane m.in. w krakowskich archiwach – Archiwum Narodowym, Archiwum Prowincji OO. Bernardynów, Archiwum Kurii Metropolitalnej i parafii św. Mikołaja w Bochni. Ramy czasowe książki determinuje stan zachowania źródeł. Jeden z najstarszych przeanalizowanych testamentów mieszczańskich wystawił Mikołaj Długosz w 1487 r., najpóźniej oblatowany został zaś dokument Grzegorza Serkowskiego w 1787 r. Ponieważ trudno wysnuwać wnioski na podstawie zaledwie dziesięciu zachowanych testamentów z XVIII w., stulecie to nie zostało uwzględnione w badaniach, podobnie jak XV w. Autor ukazał jednak ogólnikowo różnice i podobieństwa w treści i formie testamentów pochodzących z tego czasu i tych z XVI i XVII w.
Rozdziały
-
SPIS TREŚCI
-
1. WSTĘP
-
Stan badań .......... 13
-
Postrzeganie testamentu w Bochni .......... 21
-
Baza źródłowa .......... 27
-
Ramy czasowe i problemy badawcze .......... 31
-
Metodologia i konstrukcja pracy .......... 35
-
2. KULTURA TESTOWANIA
-
Rozwój kancelarii miejskiej pod kątem testowania .......... 43
-
Członkowie zborów wobec testowania .......... 61
-
Barokowa vanitas .......... 79
-
Testowanie jako wydarzenie .......... 89
-
Przyczyny i okoliczności spisywania testamentów .......... 106
-
Poza czasem wyjątkowym .......... 107
-
Wobec nagłej śmierci .......... 116
-
Spis rzeczy jako integralna część testamentu .......... 153
-
3. TESTAMENT JAKO PALIMPSEST
-
Oczekiwania testatorów .......... 164
-
Oddziaływanie szkolnictwa parafialnego .......... 173
-
Urzędnicy jako strażnicy formy .......... 178
-
Między oralnością a piśmiennością .......... 188
-
Wzorce kulturowe .......... 193
-
Język i jego reguły .......... 200
-
Relacyjny aspekt testamentu .......... 207
-
4. STRUKTURA I RETORYCZNOŚĆ TESTAMENTÓW
-
Formuły urzędowe .......... 216
-
Datacja .......... 228
-
Inwokacje .......... 231
-
Intytulacja .......... 236
-
Arenga, narracja i promulgacja .......... 239
-
Dyspozycje .......... 256
-
Sankcje, klauzule i aprekacje .......... 262
-
Pożegnania .......... 270
-
Westchnienia .......... 277
-
Unieważnienie lub zmiana testamentu .......... 280
-
Pamięć w testamentach .......... 284
-
Performatywy – słowa zmieniające rzeczywistość .......... 289
-
5. TESTATORZY
-
Przedstawiciele władz miejskich .......... 300
-
Osoby związane z żupą bocheńską .......... 308
-
Rzemieślnicy i handlarze .......... 315
-
Słudzy kościelni .......... 329
-
Kobiety jako testatorki .......... 333
-
Struktura majątkowa testujących .......... 342
-
Zasięg terytorialny kontaktów testatorów .......... 350
-
Deklarowany majątek nieruchomy .......... 362
-
Świat rzeczy – przywiązanie do dóbr materialnych .......... 369
-
6. RELACJE RODZINNE I SPOŁECZNE
-
Relacje rodzinne .......... 383
-
Egzekutorzy i opiekunowie .......... 421
-
Służba .......... 431
-
7. POBOŻNOŚĆ MIESZCZAŃSKA
-
Korporacjonistyczny wymiar pobożności mieszczańskiej .......... 439
-
Osobista relacja z sacrum .......... 449
-
Współuczestnictwo w utrzymaniu lokalnych kościołów .......... 472
-
Przedmioty osobiste przeznaczane na cele kultu .......... 483
-
Pogrzeb mieszczański w Bochni .......... 488
