Narodziny królestwa – Litwa za Mendoga
Synopsis
Litwa była królestwem. Na połowę XIII w. przypadło krótkie, burzliwe panowanie ochrzczonego i koronowanego litewskiego władcy – Mendoga. Odtworzenie tego okresu dziejów Litwy i poznanie jego głównego bohatera pozostaje dla badaczy przeszłości wyzwaniem. Z powodzeniem podejmowali je w XX w. wybitni historycy: polski – Henryk Łowmiański – i litewski – Juozapas Stakauskas, a w końcu także nestor litewskich mediewistów – Edvardas Gudavičius (1929-2020). To jego prace i doświadczenia w bodaj najistotniejszej mierze pozwoliły odrzucić dwudziestowieczne uwikłania, zarówno te nacjonalistyczne, jak i te narzucone litewskiej historiografii przez sowietyzm. Pod koniec ubiegłego stulecia stała się ona równorzędną partnerką w dialogu z innymi szkołami badań nad przeszłością.
W niniejszej książce Gudavičius przedstawił i ugruntował własną interpretację przełomowego momentu w dziejach swojego kraju – Litwy za Mendoga.
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
Od redaktorek naukowych .......... 9
-
Edvardas Gudavičius i jego koncepcja powstania państwa litewskiego (Rimvydas Petrauskas) .......... 11
-
Przedmowa .......... 27
-
I. MENDOG ZNANY I NIEZNANY
-
1. Wizerunek Mendoga w późnych kronikach .......... 29
-
2. Mendog w historiografii XIX-wiecznej .......... 31
-
3. O d Latkowskiego i Totoraitisa do Łowmiańskiego i Stakauskasa .......... 60
-
4. Odejście od Łowmiańskiego .......... 94
-
5. Zenonas Ivinskis: sześć nierozwiązanych problemów dotyczących Mendoga .......... 116
-
II. ZAGADNIENIE POWSTANIA PAŃSTWA LITEWSKIEGO
-
1. Pojęcie feudalizmu .......... 119
-
2. Alodyzacja na Litwie .......... 125
-
3. Niewolnictwo patriarchalne z elementami towarzyszącymi .......... 130
-
4. Drużyna .......... 133
-
5. Daniny i świadczenia .......... 143
-
6. Struktura polityczna .......... 148
-
III. ZNACZENIE I ROLA LITWY JAKO PAŃSTWA
-
1. Litwini wśród Bałtów .......... 163
-
2. Bałtowie w Europie .......... 167
-
3. Litwa w obliczu kolonizacji niemieckiej .......... 174
-
IV. MAPA POLITYCZNA LITWY POCZĄTKU XII WIEKU
-
1. Plemiona i ich ziemie .......... 181
-
2. Ziemia Litewska i jej „starsi” książęta .......... 182
-
3. Prawy brzeg Wilii .......... 188
-
4. Dziawołtwa .......... 189
-
5. Nalszczany .......... 191
-
6. Woruta. Pytanie o siedzibę Mendoga .......... 200
-
7. Ziemia upicka .......... 211
-
8. Ziemia wilejska .......... 213
-
9. Litewski brzeg w dolnym biegu Niemna .......... 214
-
10. Szawle .......... 218
-
11. Ziemie Wykinta .......... 220
-
12. Ziemia Erdywiła (Gerdywiła) .......... 223
-
13. Korszów .......... 224
-
V. JEDNOCZENIE LITWY
-
1. Trzy spokojne dekady konfederacji ziem .......... 227
-
2. Bitwa pod Szawlami .......... 232
-
3. Kwestia konfrontacji z Tatarami w latach czterdziestych XIII w. .......... 246
-
4. Pierwsze przekazy źródłowe o działalności Mendoga .......... 253
-
VI. OD „NAJSTARSZEGO” KSIĘCIA DO KRÓLA
-
1. Ostatni bratankowie .......... 265
-
2. Chrzest .......... 269
-
3. Koronacja .......... 283
-
VII. KRÓL CHRZEŚCIJAŃSKI
-
1. Panowanie Mendoga jako króla .......... 299
-
2. Najazd Burundaja .......... 315
-
3. Plan Alemana .......... 322
-
VIII. BAŁTOWIE A EUROPA
-
1. Decydujący zwrot .......... 345
-
2. „…niedługo jednakowoż trwał ten radosny dla Litwinów i Żmudzinów dzień” .......... 363
