Monarchia, lud, religia : monarchizm konserwatywnych środowisk politycznych Wielkiej Emigracji w latach 1831-1848
Keywords:
Wielka Emigracja, monarchiściSynopsis
Prezentowana rozprawa ma wartość szczególną, zawiera bowiem istotne ustalenia dotyczące jednego z najbardziej kontrowersyjnych w dotychczasowej literaturze zagadnień, wiążącego się z istotą i pozycją, kwestią jednorodności lub niejednorodności, wreszcie konserwatywnego lub liberalnego waloru środowiska zwanego popularnie Hotel Lambert, skupionego wokół księcia Adama Jerzego Czartoryskiego w dobie tzw. Wielkiej Emigracji po upadku powstania listopadowego. Autor wybornie wykorzystał teksty odnalezione w zasobach Biblioteki XX. Czartoryskich w Krakowie, wziął pod uwagę teksty łatwiej dostępne i opracowania, by ukazać nie tylko wielonurtowość właściwą temu środowisku, ale także wyjątkowość położenia, w jakim znalazł się polski naród po trzecim rozbiorze i utracie samodzielnego bytu politycznego, i na tym tle próby budowania koncepcji „monarchii narodowej” z władzą i „królem de facto” (z czym nie godzili się publicyści także do Hotelu Lambert niekiedy zaliczani, a związani z „Dziennikiem Narodowym”); omówił również kluczowy problem relacji insurekcji do ładu, władzy i katolicyzmu, jakże często uznawanego za kluczowy element polskiej „tożsamości zbiorowej”. Jeśli dzisiaj jeszcze zastanawiamy się nad kierunkami polskiej myśli politycznej pierwszej połowy XIX w., to wysoce erudycyjna praca Mikołaja Rysiewicza namysł ten nam ułatwi, gdyż prezentuje je w sposób przystępny, ale bez zbędnych uproszczeń; być może jednak skomplikuje go, gdyż przedstawia część z tych kierunków w nowy sposób, pobudzający nie tylko do refleksji, ale i do rzetelnych polemik, także w związku z aktualnymi dla nas problemami.
Z recenzji prof. dr. hab. Bogdana Szlachty
Rozprawa stoi na bardzo wysokim poziomie merytorycznym. Autor doskonale panuje nad tokiem wywodu (…). Bardzo starannie przemyślał badane problemy. Omówił je w sposób kompetentny, wykazując przy tym nie tylko znakomitą znajomość przedmiotu badań, ale także szeroką wiedzę ogólną, w tym na temat doktryn politycznych i prawnych. Nie ograniczył się do referowania poglądów monarchistów: poddał je krytycznej analizie, wyjaśniając ich genezę, wykazując niespójności. Praca świadczy o dojrzałości badawczej Autora. Poziomem nie odbiega od dobrych prac habilitacyjnych.
Z recenzji prof. dr. hab. Włodzimierza Micha
Pan mgr Mikołaj Rysiewicz przedstawił wyróżniającą się poziomem rozprawę doktorską. Zaprezentował się jako bardzo pracowity, skrupulatny i w pełni kompetentny badacz polskiej dziewiętnastowiecznej konserwatywnej myśli politycznej. Jest on – bez najmniejszej wątpliwości – uprawniony do wyrażania na jej temat interesujących i wiążących opinii.
Z recenzji dr. hab. Anny Citkowskiej-Kimli, prof. UJ
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
Wstęp .......... 7
-
ROZDZIAŁ I. EMIGRACJA – „STAN WYJĄTKOWY” NARODU POLSKIEGO .......... 13
-
1.1. Z dziejów walki o władzę na emigracji .......... 18
-
1.2. Historyczne znaczenie i funkcja emigracji .......... 33
-
1.3. Główne programy emigracyjnych stronnictw politycznych .......... 54
-
ROZDZIAŁ II. ŚRODOWISKA KONSERWATYWNE WIELKIEJ EMIGRACJI .......... 65
-
2.1. Hotel Lambert .......... 68
-
2.2. Środowisko „Dziennika Narodowego” i przeciwnicy „monarchii de facto” .......... 106
-
2.3. Ultramontanie .......... 118
-
2.4. Konserwatyści na wychodźstwie wobec sytuacji emigracyjnej .......... 130
-
ROZDZIAŁ III. MONARCHIA I HISTORIA. WOKÓŁ MYŚLI HISTORYCZNEJ EMIGRACYJNYCH KONSERWATYSTÓW .......... 139
-
3.1. Konserwatyści na emigracji i historia .......... 139
-
3.2. Pomiędzy historiografi ą a historiozofią .......... 151
-
3.3. Monarchia narodowa: w poszukiwaniu konstytucji naturalnej .......... 168
-
3.4. Ku przepaści: przyczyny upadku Rzeczypospolitej .......... 209
-
3.5. Konstytucja 3 maja – reforma czy rewolucja? .......... 232
-
ROZDZIAŁ IV. INSUREKCJA I MONARCHIA. MYŚL POLITYCZNA EMIGRACYJNYCH KONSERWATYSTÓW .......... 247
-
4.1. Wokół genezy insurekcyjnych postaw reprezentantów Hotelu Lambert .......... 247
-
4.2. Król i powstanie .......... 288
-
4.3. Czartoryscy – „dynastia de facto” .......... 308
-
4.4. „Władza de facto”: natura i struktura .......... 317
-
4.5. „Król de facto” czy naczelnik z woli Sejmu? .......... 326
-
4.6. Monarchiści a religia katolicka .......... 332
-
Rozdział V. Ład a powstanie. Konserwatyzm emigracyjnych monarchistów na tle polskiej tradycji zachowawczej .......... 347
-
5.1. Jak być konserwatystą bez państwa? .......... 347
-
5.2. Jak być konserwatystą na emigracji? .......... 354
-
5.3. Monarchiści na emigracji a polska tradycja zachowawcza .......... 367
-
Zakończenie .......... 381
-
Bibliografia .......... 385
-
Indeks osobowy .......... 405
