Cztery szlachetne prawdy : motywy buddyjskie w literaturze polskiej do czasów pozytywizmu
Keywords:
Polish literature, Polish reception of Orient, orientalism, Buddhist motifs in literature, buddhologySynopsis
Prezentowana praca jest pomyślana jako jeden z aktów budowania wypowiedzi literaturoznawczej i polonistycznej. Przez termin „motyw buddyjski” rozumie się tutaj analizę podstawowej cząstki świata przedstawionego utworu literackiego, taką jak zdarzenie, przedmiot, cecha, sytuacja lub przeżycie, które wynikają ze światopoglądu buddyjskiego. Przy czym należy podkreślić, że w przywoływanych w pracy utworach większość autorów nie wiedziała o istnieniu buddyzmu lub miała o nim bardzo mgliste wyobrażenie. To zrozumiałe, jeśli przypomnieć, że wnikliwa recepcja buddyzmu w Europie to kwestia dopiero drugiej połowy XIX w.
W publikowanej tutaj pracy pojawiają się analizy bardzo różnych tekstów polskojęzycznych, tak dojrzałych artystycznie (bajki, poematy, dramaty, proza, kompilacje naukowe) jak i zgoła niewyrafinowanych (relacje z podróży, wspomnienia czy pamiętniki), tak wśród klasyków literatury polskiej (np. Piotr Skarga, Ignacy Krasicki, Juliusz Słowacki), jak u literatów znanych raczej fachowcom (np. Sebastian Piskorski, Stanisław Kostka Potocki, Agaton Giller). Stało się tak, aby dostrzec fakt jak bardzo różnymi kanałami komunikacyjnymi motywy buddyjskie trafiały do kultury polskiej i zostawały rozpoznawane w swej inności, a potem umieszczane w wyobrażeniu świata i w systemie wartości. Mimo specyfiki obrazu fragmentarycznego, szeregu chrześcijańskich i europocentrycznych wyobrażeń, a także idealistycznych lub negatywnych projekcji, buddyzm odkrywał się w literaturze staropolskiej, oświeceniu i romantyzmu w coraz to nowych aktach poznania.
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
Wstęp. Wokół czterech szlachetnych prawd w literaturze polskiej .......... 7
-
Historia o Buddzie trafia na ziemie polskie
-
Pustelnicy buddyjsko-chrześcijańscy w staropolskiej prozie i poezji .......... 35
-
W teatrze staropolskim .......... 44
-
Polskie odkrycia nauk Buddy
-
Najstarsze sygnały .......... 51
-
Misje chrystianizacyjne i pierwsze spory z buddyzmem .......... 59
-
Literackie projekcje Ignacego Krasickiego o Chinach .......... 73
-
Bajki, czyli wariacje na tematy wschodnie .......... 75
-
Idealistyczne Chiny .......... 81
-
Jana Potockiego system azjatycki
-
Jeden z portretów .......... 89
-
Szanujący się badacz .......... 92
-
Pochlebstwa i podróżomania .......... 103
-
Franciszka Karpińskiego i Stanisława Kostki Potockiego obrazy Wschodu
-
Karpiński i religijne Indie .......... 116
-
Chiny w kompilacyjnym ujęciu Stanisława Kostki Potockiego .......... 123
-
Kulturowe mury .......... 133
-
Przez Syberię ku duchowej inności i buddyzmowi
-
Z perspektywy żołnierza .......... 140
-
Perspektywa zesłańców .......... 146
-
Potęga natury .......... 156
-
Zniewoleni czy/i dzicy? .......... 160
-
Kim są szamani? .......... 170
-
Syberyjska świętość .......... 178
-
Oceny kulturowe Gillera .......... 184
-
Tymkowskiego projekt europeizacji Wschodu .......... 189
-
Orientalne religie w oczach romantyków
-
Mit, marzenie, Orientträume .......... 199
-
Romantyczne chrześcijaństwo a Wschód .......... 205
-
Misjonarze i kolonizatorzy .......... 211
-
Dharma Juliusza Słowackiego
-
Makata-jantra .......... 223
-
Orientalizm Słowackiego i literaturoznawstwo .......... 228
-
Gród słoneczny i kraina Sukhawati .......... 233
-
Córka Słowa i matka Buddów .......... 241
-
Kto się inkarnuje i dlaczego? Orientalna lektura Króla-Ducha .......... 248
-
Ja-Duch, ja-bodhisattwa .......... 256
-
Wyznanie wiary w Królu-Duchu .......... 263
-
Dalekowschodnie treści a mitotwórstwo Słowackiego .......... 275
-
Sposoby osiągania Niczego .......... 279
-
Norwida podróż na Wschód?
-
Norwid jedzie do Chin .......... 285
-
Orient w Norwidowskim systemie wartości .......... 289
-
Literatura Norwida a kultura Orientu .......... 299
-
Heroizm niepodróżowania .......... 309
-
Otwarte zamknięcie .......... 313
