Argumenty i rozumowania prawnicze w konstytucyjnym państwie prawa : komentarz
Synopsis
LEGAL ARGUMENTS AND REASONING IN THE CONSTITUTIONAL LAW-GOVERNED STATE: THE COMMENTARY
The interdisciplinary research on legal argumentation presented in this volume, entitled Legal Arguments and Reasoning in the Constitutional Law-governed State: The Commentary (edited by Monika Florczak-Wątor and Andrzej Grabowski), is primarily inspired by the theory of constitutional law-governed state developed in Italy, Spain, and Latin American countries, by scholars proposing doctrines of positivist or postpositivist constitutionalism and neoconstitutionalism. As explained by Andrzej Grabowski in the “Introduction” [pp. 23–29], the theory is focused first and foremost on legal reasoning as it is conducted in the process of judicial law application and with particular stress on how it is affected by constitutional norms and values. Legal theory on its own does not seem to possess sufficient means to examine legal reasoning in constitutional law-governed states adequately—such an endeavour might be done far better with the help of dogmatics of constitutional law. Hence, this commentary on 91 arguments, topoi, and legal reasoning schemata result from the research team’s joint efforts composed of 18 legal theorists and constitutionalists.
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
Przedmowa .......... 9
-
Wykaz skrótów .......... 11
-
Wprowadzenie .......... 23
-
Teoria konstytucyjnego państwa prawa a topiczny model argumentacji prawniczej .......... 30
-
Aksjologia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej .......... 61
-
Rozumowania prawnicze i schematy argumentacyjne w sądowym stosowaniu prawa .......... 90
-
KOMENTARZ do argumentów i toposów prawniczych .......... 157
-
Wstęp .......... 159
-
1. Ius est ars boni et aequi .......... 168
-
2. Zasada dobra wspólnego .......... 183
-
3. Zasada demokratycznego państwa prawnego .......... 196
-
4. Zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa .......... 224
-
5. Zasada ochrony praw słusznie nabytych .......... 239
-
6. Zasada pewności prawa .......... 249
-
7. Lex non obligat nisi promulgata .......... 263
-
8. Lex retro non agit .......... 274
-
9. Ignorantia iuris nocet .......... 286
-
10. Clara non sunt interpretanda .......... 301
-
11. Argument ze sprawiedliwości społecznej .......... 316
-
12. Argument ze zmian społecznych .......... 327
-
13. Nakaz wykładni prawa zgodnie z zasadami prawnymi .......... 342
-
14. Argument z odwołania się do wartości pozaprawnych .......... 363
-
15. Zasada słuszności .......... 381
-
16. Summum ius summa iniuria .......... 396
-
17. Ex iniuria non oritur ius .......... 408
-
18. Lex iniustissima non est lex .......... 417
-
19. Prawo nie powinno ustępować przed naruszeniem prawa .......... 439
-
20. Założenie racjonalnego prawodawcy .......... 453
-
21. Nakaz respektowania dyrektyw techniki prawodawczej w procesie interpretacji .......... 467
-
22. Nakaz uwzględniania definicji legalnych .......... 480
-
23. Nakaz określoności przepisów prawa .......... 491
-
24. Argument z typu przepisów prawa .......... 500
-
25. Zakazy wykładni synonimicznej i homonimicznej .......... 510
-
26. Lege non distinguente nec nostrum est distinguere .......... 527
-
27. Argument z języka powszechnego .......... 534
-
28. Nakaz stosowania reguł syntaktycznych języka ogólnego (powszechnego) .......... 547
-
29. Zakaz wykładni per non est .......... 556
-
30. Argument a rubrica .......... 564
-
31. Argument systemowy .......... 576
-
32. Argument z unikania sprzeczności .......... 588
-
33. Dyrektywa wykładni holistycznej .......... 596
-
34. Argument z woli historycznego prawodawcy .......... 612
-
35. Argument z ratio legis .......... 623
-
36. Argument teleologiczny (celowościowy) .......... 635
-
37. Wnioskowanie z celu na środki .......... 650
-
38. Argument z natury rzeczy .......... 661
-
39. Impossibilium nulla obligatio .......... 675
-
40. Argument ad absurdum .......... 688
-
41. Nakaz respektowania zasady derogacji wyraźnej .......... 700
-
42. Lex superior derogat legi inferiori .......... 707
-
43. Lex specialis derogat legi generali .......... 719
-
44. Lex posterior derogat legi priori .......... 726
-
45. Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali .......... 740
-
46. Zasada legalizmu .......... 751
-
47. Zakaz wykładni prawotwórczej .......... 765
-
48. Zakaz wykładni rozszerzającej/zwężającej .......... 778
-
49. Exceptiones non sunt extendendae .......... 787
-
50. Argument a contrario .......... 796
-
51. Nakaz pierwszeństwa wykładni językowej .......... 804
-
52. Argument ab exemplo .......... 826
-
53. Argument z poglądu dominującego .......... 840
-
54. Nakaz wykładni prawa w zgodzie z konstytucją .......... 849
-
55. Domniemanie konstytucyjności ustawy .......... 861
-
56. Argument ze spójności .......... 878
-
57. Nakaz respektowania hierarchii źródeł prawa .......... 895
-
58. Nakaz (zasada) interpretacji prawa zgodnie z prawem międzynarodowym .......... 910
-
59. Nakaz prounijnej wykładni prawa krajowego .......... 922
-
60. Argument prawnoporównawczy .......... 934
-
61. Zasada podziału władzy .......... 951
-
62. Zasada godności człowieka jako źródła wolności i praw .......... 967
-
63. Zasada proporcjonalności .......... 986
-
64. Zakaz naruszania istoty konstytucyjnych wolności i praw .......... 1001
-
65. Zakaz nadmiernej ingerencji w sferę praw człowieka .......... 1013
-
66. Argument a fortiori .......... 1028
-
67. Zasada równości .......... 1038
-
68. Argument z analogii .......... 1052
-
69. Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio .......... 1072
-
70. Zakaz wykładni prowadzącej do luk .......... 1080
-
71. Nullum crimen, nulla poena sine lege .......... 1094
-
72. Cogitationis poenam nemo patitur .......... 1113
-
73. Domniemanie niewinności .......... 1120
-
74. In dubio pro reo .......... 1133
-
75. Domniemanie i ochrona dobrej wiary .......... 1147
-
76. Sama możliwość wątpliwości nie powinna mieć rozstrzygającego znaczenia .......... 1163
-
77. Ei incumbit probatio qui dicit, non ei qui negat .......... 1178
-
78. Argument z faktów notoryjnych .......... 1191
-
79. Audiatur et altera pars .......... 1199
-
80. Nemo (est) iudex in causa sua .......... 1214
-
81. Iura novit curia .......... 1234
-
82. Zasada powagi rzeczy osądzonej (res iudicata) .......... 1247
-
83. Ius publicum privatorum pactis mutari non potest .......... 1261
-
84. Ne eat iudex ultra petita partium .......... 1270
-
85. Zakaz reformationis in peius .......... 1283
-
86. Pacta sunt servanda .......... 1293
-
87. Rebus sic stantibus .......... 1308
-
88. Zakaz nadużycia prawa .......... 1324
-
89. Nulla iniuria est, quae in volentem fiat .......... 1342
-
90. Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet .......... 1356
-
91. Nullum tributum sine lege .......... 1364
-
Dekalog dobrego argumentatora .......... 1373
-
Autorzy .......... 1377