Tożsamość narodowa : zarys problematyki
Keywords:
tożsamość narodowa, tożsamość człowieka, filozofia podmiotowościSynopsis
Na rynku wydawniczym ostatnich lat trudno znaleźć książkę bardziej integralnie opisującą tak wieloaspektowe zagadnienie, jakim jest tożsamość narodowa. Niemal zawsze, gdy główny problem analiz wymyka się jednej dziedzinie, prace z obszaru nauk społecznych wykazują redukcyjne przechylenie w kierunku jednej z nich. Nie dzieje się tak jednak w omawianym przypadku, co stanowi niewątpliwie o wartości zamysłu Autora, który, choć dokonuje wielu wyborów i,jak sam pisze, zdaje sobie sprawę ze wszystkich ich konsekwencji, umiejętnie równoważy fundamentalne aspekty o charakterze filozoficznym, szczególnie ontologiczne, socjologiczne, psychologiczne i kulturoznawcze. Powstała w ten sposób książka, która wykazuje się rzadko spotykaną rzetelnością, systematyką i wnikliwością, nie wpadając zarazem w pułapkę hermetyczności, a często i bufonerii języka współczesnej nauki. Autor wykazuje pod tym względem wielki szacunek do czytelnika, którego nie uwodzi sztucznością i błyskotliwością nadętej frazeologii, a konsekwentnie i klarownie wprowadza w bardzo różne poetyki i arkana języków poszczególnych subdyscyplin. Klarowność, jak również przejrzystość i logika wywodu to niewątpliwe walory tej wyjątkowej w swym zamyśle i realizacji pracy.
Z recenzji prof. dr. hab. Leszka Korporowicza
Współczesną epokę określa się niekiedy mianem „wieku tożsamości". Szeroko zakrojone debaty nad roszczeniami rosnących w siłę ruchów społecznych, powszechna, acz nie bezkrytyczna akceptacja diagnozy o nabierających szybkości procesach globalizacyjnych, ożywiona debata wywołana postmodernistycznym zawołaniem o „śmierci podmiotu", a także wydarzenia polityczne spowodowane kryzysem gospodarczym i ruchami politycznymi w Afryce i nie tylko sprawiły, że problem tożsamości stał się centralnym zagadnieniem współczesnych debat społeczno-politycznych. Nie bez przyczyny William Glasser wskazywał na początku lat 70., że społeczeństwa zachodnie przeistoczą się niebawem w „społeczeństwa tożsamości". Pośród tego wzrastającego zainteresowania tożsamością niemałą rolę odgrywa kwestia tożsamości narodowej. Pytanie o nią nie jest .lUpełnie nowe. Pojawiało się już wcześniej pod postacią problematyzacji „ducha" narodów, charakterów narodowych czy ich świadomości. Niemniej jednak dziś nabrało ogromnego znaczenia, znajdując swe miejsce powszechnie w debatach nad przemianami cywilizacyjnymi, podmiotowością i sprawstwem politycznym, zmierzchem państwa narodowego, globalizacją i procesami integracyjnymi, erupcją etniczności i innych jeszcze.
Ze Wstępu
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
Wstęp .......... 7
-
ROZDZIAŁ I. O TOŻSAMOŚCI – FILOZOFICZNE WPROWADZENIE .......... 13
-
1. Korzenie idei tożsamości .......... 13
-
2. „Tożsamość człowieka” – uwagi terminologiczne .......... 17
-
3. Narodziny filozofii podmiotowości .......... 18
-
4. Odsłony tożsamości nowożytnej .......... 21
-
5. Podsumowanie .......... 48
-
ROZDZIAŁ II. SKĄD TOŻSAMOŚĆ? PRZYCZYNY PROBLEMATYZACJI TOŻSAMOŚCI WSPÓŁCZEŚNIE .......... 51
-
1. Geneza badań nad tożsamością w naukach społecznych .......... 51
-
2. Przyczyny problematyzacji tożsamości współcześnie .......... 54
-
3. Nowoczesne self i jego przeobrażenia .......... 56
-
4. Nowoczesność i tożsamość .......... 68
-
5. Tożsamość w społeczeństwie informacyjnym (sieci) .......... 75
-
6. „Poza tożsamość” – perspektywa ponowoczesna .......... 84
-
7. Podsumowanie .......... 88
-
ROZDZIAŁ III. POJĘCIE „TOŻSAMOŚĆ” W NAUKACH SPOŁECZNYCH – PRÓBA DOOKREŚLENIA .......... 89
-
1. Wieloznaczność pojęcia „tożsamość” w naukach społecznych .......... 89
-
2. Wymiary pojęcia „tożsamość” w naukach społecznych i jego odmiany .......... 95
-
3. Podsumowanie .......... 105
-
ROZDZIAŁ IV. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA, NARÓD, NACJONALIZM .......... 107
-
1. Tożsamość narodowa – wprowadzenie .......... 107
-
2. Czym jest naród?.......... 112
-
3. Nacjonalizm i patriotyzm ..........128
-
4. Podsumowanie ..........135
-
ROZDZIAŁ V. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA – PRZEGLĄD STANOWISK BADAWCZYCH .......... 137
-
1. Wprowadzenie – o podmiotach tożsamości narodowej .......... 137
-
2. Tożsamość narodowa – przegląd stanowisk badawczych .......... 142
-
3. W stronę typologii stanowisk w badaniach nad tożsamością narodową .......... 164
-
4. Podsumowanie .......... 168
-
ROZDZIAŁ VI. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA A POJĘCIA BLISKOZNACZNE .......... 169
-
1. Wprowadzenie .......... 169
-
2. Tożsamość narodowa a charakter narodowy .......... 170
-
3. Tożsamość narodowa a świadomość narodowa .......... 175
-
4. Tożsamość narodowa a pamięć zbiorowa ..........179
-
5. Tożsamość narodowa a stereotypy i uprzedzenia narodowe .......... 185
-
6. Tożsamość narodowa a tożsamość kulturowa .......... 189
-
7. Tożsamość narodowa a tożsamość etniczna .......... 193
-
8. Podsumowanie – o idei podobieństwa rodzinowego .......... 199
-
ROZDZIAŁ VII. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W PODEJŚCIU PSYCHOSPOŁECZNYM .......... 205
-
1. Wprowadzenie .......... 205
-
2. Tożsamość narodowa (nacjonalizm) w perspektywie psychoanalizy Zygmunta Freuda .......... 207
-
3. Tożsamość narodowa a osobowość autorytarna .......... 210
-
4. Teoria rozwoju psychospołecznego Erika H. Eriksona .......... 221
-
5. Badania nad tożsamością narodową w perspektywie teorii rozwoju psychospołecznego .......... 231
-
6. Podsumowanie ..........235
-
ROZDZIAŁ VIII. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W PODEJŚCIU TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNEJ .......... 237
-
1. Wprowadzenie .......... 237
-
2. Podejście tożsamości społecznej .......... 238
-
3. Badania nad tożsamością narodową w podejściu tożsamości społecznej .......... 254
-
4. Podsumowanie .......... 267
-
ROZDZIAŁ IX. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W PODEJŚCIU INTERAKCYJNYM .......... 269
-
1. Wprowadzenie .......... 269
-
2. Interakcjonizm symboliczny – geneza i główne założenia .......... 270
-
3. Interakcjonistyczne teorie tożsamości .......... 274
-
4. Badania nad tożsamością narodową w perspektywie interakcjonistycznej .......... 292
-
5. Podsumowanie .......... 300
-
ROZDZIAŁ X. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W PODEJŚCIU KULTURALISTYCZNYM .......... 303
-
1. Wprowadzenie .......... 303
-
2. Tożsamość narodowa jednostki w podejściu kulturalistycznym .......... 305
-
3. Zbiorowa tożsamość narodowa w podejściu kulturalistycznym .......... 313
-
4. Podsumowanie .......... 318
-
ROZDZIAŁ XI. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W PODEJŚCIU „DŁUGIEGO TRWANIA” NARODÓW .......... 321
-
1. Wprowadzenie .......... 321
-
2. Tożsamość narodowa w ujęciu perenialistycznym .......... 323
-
3. Tożsamość narodowa w ujęciu prymordialistycznym .......... 330
-
4. Tożsamość narodowa w ujęciu etnosymbolicznym .......... 335
-
5. Ojczyzna, krajobraz, pamięć, tradycja… kultura narodowa – między trwaniem a konstruowaniem .......... 342
-
6. Podsumowanie .......... 347
-
ROZDZIAŁ XII. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W PODEJŚCIU KONSTRUKTYWISTYCZNYM .......... 349
-
1. Wprowadzenie .......... 349
-
2. Podejście konstruktywistyczne – główne cechy .......... 350
-
3. Konstruowanie tożsamości zbiorowej .......... 354
-
4. Badania nad tożsamością narodową w podejściu konstruktywistycznym .......... 358
-
5. Podsumowanie .......... 384
-
ROZDZIAŁ XIII. TOŻSAMOŚĆ NARODOWA W PODEJŚCIU OPINII PUBLICZNEJ .......... 387
-
1. Wprowadzenie .......... 387
-
2. Rozumienie tożsamości narodowej w podejściu opinii publicznej .......... 389
-
3. Praktyka badań nad tożsamością narodową w podejściu opinii publicznej .......... 393
-
4. Podsumowanie .......... 403
