Cechy krakowskie w XIV-XVI wieku
Synopsis
Kiedy przed blisko stu laty Roman Grodecki (1889–1964) przygotowywał dla słuchaczy studiów historycznych w Uniwersytecie Jagiellońskim wykład o dziejach cechów w średniowiecznej Polsce, pisał, że „w życiu potocznym mało się słyszy o cechach. […] Ich istnienie formalne to tylko objaw tradycjonalizmu, objaw przywiązania do dawnych form, pietyzmu dla tego, co nam się wydaje w przeszłości pięknym i dobrym i symbolizuje jakiekolwiek sympatyczne nam idee czy pojęcia”. Ów stan rzeczy nie uległ zmianom właściwie do dziś. Wpisane w strukturę miasta jako instytucji prawa niemieckiego i stanowiące obok kolegiów samorządowych swoistą kwintesencję dawnego korporacjonizmu swój rozkwit przeżywały w stuleciach XIV–XVI. Temu właśnie okresowi poświęcona jest książka Mateusza Króla, odsłaniająca tajniki funkcjonowania organizacji cechowej (w ujęciu historyczno-prawnym) w głównej aglomeracji miejskiej dawnego Królestwa Polskiego (Kraków – Kazimierz – Kleparz). Jak wyglądała ścieżka kariery (od ucznia do mistrza), w tym obowiązki i powinności rzemieślników? Czy dochodziło do konfliktów między czeladzią a jej pracodawcami? Ile zarabiano, a ile wydawano? Jak walczono z tymi, którzy uprawiali rzemiosło poza cechem? W jaki wreszcie sposób cech czuwał nad moralnością swoich członków?
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
1. Wstęp .......... 5
-
2. Początki organizacji cechowej w Krakowie .......... 31
-
3. Struktura wewnętrzna organizacji cechowej .......... 45
-
3.1. Mistrzowie .......... 45
-
3.2. Uczniowie .......... 117
-
3.3. Towarzysze .......... 173
-
3.4. Związki czeladnicze .......... 274
-
4. Sądownictwo cechowe w świetle statutów i ksiąg cechowych .......... 319
-
4.1. Stosunek rady miejskiej do organizacji cechowej .......... 321
-
4.2. Zakres jurysdykcji sądów cechowych i ich organizacja w świetle źródeł normatywnych .......... 327
-
4.3. Zakres jurysdykcji sądów cechowych na podstawie wpisów do ksiąg cechowych .......... 334
-
4.4. Skład orzekający .......... 348
-
4.5. Proces karny w świetle średniowiecznych ksiąg złotników krakowskich i sukienników kleparskich .......... 353
-
4.6. Średniowieczne księgi rzeźników krakowskich .......... 361
-
4.7. Podsumowanie .......... 379
-
5. System prohibicyjny w organizacji cechowej .......... 385
-
5.1. Przymus cechowy, określenie i rozgraniczenie sfer produkcyjnych, monopol na handel wyrobami rzemieślniczymi .......... 385
-
5.2. Działalność partaczy i walka z produkcją pozacechową .......... 398
-
5.3. Działalność przedsiębiorców żydowskich .......... 405
-
5.4. Nadzór nad produkcją. Oznaczenie jej maksymalnego poziomu, gwarancja równych kosztów i jednakowego zbytu.......... 420
-
5.5. Podsumowanie .......... 438
-
6. Cech jako bractwo? .......... 445
-
6.1. Funkcje religijne .......... 445
-
6.2. Pomoc socjalna w organizacji cechowej .......... 504
-
6.3. Cech „na straży moralności” – kwestie obyczajowe .......... 537
-
6.4. Podsumowanie .......... 566
-
7. Zakończenie .......... 577
