Estoppel w angloamerykańskim prawie prywatnym
Keywords:
private law, legal history, comparative law, Anglo-American law, equity law, estoppel, good faith, abuse of rightSynopsis
The book attempts to analyze the status of several Anglo-American legal doctrines referred to as equitable estoppel, promissory estoppel, and proprietary estoppel. It examines the English, American and Australian law from the 18th century onwards. The book draws analogies to legal devices detectable in continental civil law and characterized by the goal similar to that performed by various types of estoppel. Among these devices there may be listed those found in the European harmonization projects (PECL, DCFR, CESL) as well as those found in the national civil codes, and specifically such as principle of good faith and fair dealing or the prohibition on the abuse of rights. Common law jurisdictions recognize a number of specific estoppel doctrines. The latter prevent the negative effects of an inconsistent conduct of the other party and counteract the occurrence of detriment or other negative consequences (often referred to by a vague notion of “unconscionability”) resulting from the party’s reliance on the ther party’s inconsistent conduct. Estoppels are used today as „safety valves” in almost all fields of Anglo-American private law. The courts apply them to settle accounts for the expenditures made on someone else’s property and also to protect the addressees of formally defective promises (made in breach of the statute of frauds) as well as to protect the parties to the negotiations that did not lead to the contract’s conclusion. Estoppels can also be found in family-law relations as a device to settle the accounts of former cohabitants or to modify the partition of the deceased’s estate. Despite the broad scope of its application, the law on estoppels is far from being settled. Significant differences occur in its interpretation under various jurisdictions. While in English law the promissory estoppel might be used only as a defence (“a shield”), the American and Australian law recognize it as an independent cause of action (“a sword”). There are many controversies and disputes that are currently taking pl ce both in the courts and in the scholarship. They lead to legal uncertainty and unpredictability of decisions. The book attempts to discuss these issues and sometimes point to potential solutions.
STRESZCZENIE
Przedmiotem książki jest analiza angloamerykańskich instytucji prawnych określanych jako equitable estoppel, promissory estoppel, proprietary estoppel. Swoim zakresem obejmuje ewolucję prawa angielskiego, amerykańskiego i australijskiego w okresie od XVIII w. do XXI w. Autor porównuje poszczególne odmiany estoppel z realizującymi podobne cele rozwiązaniami funkcjonującymi w kontynentalnej cywilistyce. Należą do nich znane europejskim projektom harmonizacyjnym (PECL, DCFR, CESL) jak i narodowym kodeksom cywilnym zasada dobrej wiary w znaczeniu obiektywnym oraz zakaz nadużywania prawa.
W krajach kultury prawnej common law obecny jest szereg odmiennych, różnych od siebie, instytucji estoppel. Ich celem jest zapobieżenie negatywnym skutkom niekonsekwentnego zachowania drugiej strony i przeciwdziałanie wystąpieniu uszczerbku (detriment) lub innych negatywnych następstw – określanych nieostrym terminem „unconscionability”, będących skutkiem podjęcia działań w zaufaniu (reliance) do zachowania drugiej strony.
Estoppel sprawuje obecnie funkcję „zaworu bezpieczeństwa”. Stosowany jest niemal we wszystkich obszarach angloamerykańskiego prawa prywatnego. Służy rozliczeniu nakładów dokonanych przez posiadacza na cudzej nieruchomości, ochronie zaufania adresatów formalnie wadliwych obietnic albo stron nieskutecznych negocjacji. Funkcjonuje również w relacjach prawnorodzinnych – pozwala przeprowadzić rozliczenia pomiędzy konkubentami lub modyfikować zasady podziału majątku spadkowego.
Mimo szerokiego spektrum stosowania instytucji, wciąż nie rozstrzygnięto licznych kontrowersji, a pomiędzy poszczególnymi jurysdykcjami występują istotne rozbieżności. W tej mierze dystans dzieli prawo angielskie z jednej, a amerykańskie i australijskie z drugiej strony. W prawie angielskim promissory estoppel jest wyłącznie zarzutem („tarczą”), podczas gdy w innych samodzielną podstawą powództwa („mieczem”). Brak ustawowej regulacji, a także stosunkowo krótki staż tej instytucji stanowią źródło wielu sporów toczonych w orzecznictwie i w nauce prawa. Prowadzą one do braku pewności prawa i nieprzewidywalności rozstrzygnięć. Próbie omówienia, a niekiedy i rozstrzygnięcia tych zagadnień poświęcona jest książka.
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
1. Zagadnienia wstępne .......... 9
-
1.1. Struktura pracy .......... 1
-
1.2. Metodologia i podstawa źródłowa pracy .......... 12
-
1.3. Odmiany estoppel .......... 17
-
1.4. Zakres terytorialny .......... 18
-
1.5. Zakres czasowy .......... 22
-
1.6. Zakres przedmiotowy .......... 22
-
1.7. Terminologia .......... 24
-
1.8. Equity law .......... 30
-
1.9. Zasada dobrej wiary .......... 32
-
1.10. Wyzwania badawcze .......... 43
-
2. Odmiany estoppel z perspektywy historycznej .......... 45
-
2.1. Estoppel by record .......... 45
-
2.2. Estoppel by representation .......... 49
-
2.3. Estoppel by convention .......... 74
-
2.4. Proprietary estoppel .......... 89
-
2.5. Promissory estoppel .......... 106
-
2.6. Estoppel jako jednolita instytucja .......... 157
-
3. Przesłanki stosowania .......... 167
-
3.1. Oświadczenie (promise, representation) .......... 169
-
3.2. Zaufanie (reliance) .......... 213
-
3.3. Uszczerbek (detriment) .......... 231
-
3.4. Przesłanka istnienia wcześniejszego stosunku prawnego .......... 249
-
3.5. Ograniczenie proprietary estoppel do nieruchomości .......... 259
-
3.6. Niegodziwość (inequitability, unconscionability) .......... 270
-
4. Skutki prawne estoppel .......... 295
-
4.1. Natura prawna estoppel .......... 95
-
4.2. Trwałość skutków w czasie .......... 314
-
4.3. Osobisty charakter estoppel .......... 326
-
4.4. Zakres ochrony (interest) .......... 333
-
4.5. Dyskrecjonalność rozstrzygnięcia .......... 347
-
4.6. Prawa i obowiązki stron .......... 362
-
4.7. Zbieg norm .......... 372
-
5. Miejsce estoppel w prawie prywatnym .......... 403
-
5.1. Promissory estoppel – pogląd kontraktowy .......... 407
-
5.2. Promissory estoppel – pogląd deliktowy .......... 415
-
5.3. Promissory estoppel – pogląd sui generis .......... 419
-
6. Podsumowanie .......... 425
-
Źródła .......... 435
-
Literatura .......... 437
-
Indeks skrótów nazw czasopism .......... 467
-
Indeks osobowy .......... 471
-
Indeks rzeczowy .......... 485
-
Indeks aktów prawnych .......... 505
-
Indeks orzeczeń .......... 509
