Litwini a litewscy Polacy, Litwa a Polska 1988-1994
Keywords:
Lithuanians, Lithuanian Poles, 1988-1994Synopsis
LITHUANIANS AND LITHUANIA’S POLES, AND LITHUANIA AND POLAND IN 1988–1994
Two closely-related topics are discussed in this monograph. First of all, the author analyses the interaction of two ethnic groups – Lithuanians and Lithuania’s Poles – in the years 1988–1994. Most attention is dedicated to the Lithuanian-Polish ethnic conflict, or more precisely – the goal of Polish activists and organisations to establish national-territorial autonomy. The government of the Lithuanian SSR and later the Republic of Lithuania strictly rejected any efforts made by Poles to establish national-territorial autonomy. In essence, this kind of demand was viewed as a threat to the country’s territorial unity and its national sovereignty. Thus, this study seeks to explain what factors influenced the ethnic conflict between Lithuanians and Lithuania’s Poles, and also analyses the ethnic policy of the Lithuanian government (more specifically, of two political regimes – the LSSR and the Republic of Lithuania). The second topic discussed in this monograph is inter-state relations between Lithuania and Poland. In this study, the author seeks to answer the question of what factors determined the dynamics of relations between the two neighbouring states. Keeping in mind the fact that until March 1990 relations between the Lithuanian SSR and the People’s Republic of Poland were formal, as the nature of their relations was pre-determined and regulated by Moscow, most attention is given to the period following the reinstatement of Lithuania’s statehood. The author tries to explain the circumstances behind the signing of two of the most important inter-state agreements: the Declaration on Friendly Relations and Good-Neighbourly Cooperation (1992) and the Treaty on Friendly Relations and Good-Neighbourly Cooperation (1994). In negotiations on the regulation of inter-state relations, agreement could not be reached on two matters: the guarantee of national minority rights and the so-called assessment of the past. Poland’s negotiators were particularly insistent on the first matter, seeking to include as many regulations that extended minority rights as possible into the agreements, while Lithuanian diplomats focused more on the second matter, demanding recognition in one form or another of Żeligowski’s aggression against Lithuania.
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
Słowo wstępne dla polskiego czytelnika .......... 11
-
Wstęp: problem, historiografia i nieco teorii .......... 13
-
I. .„NIE WIEMY, CO JEST DLA NAS LEPSZE: CENTRUM W MOSKWIE CZY HEGEMONIA WILNA”, CZYLI POCZĄTKI POMYSŁU NA POLSKĄ AUTONOMIĘ NA WILEŃSZCZYŹNIE .......... 33
-
Uwagi metodologiczne .......... 35
-
Rozbieżne tendencje polityczne wśród Polaków a kwestia autonomii narodowo-terytorialnej .......... 38
-
Powstanie Związku Polaków na Litwie .......... 41
-
Litewski konsensus narodowy w sprawie polskiej autonomii narodowo-terytorialnej .......... 51
-
Sąjūdis w poszukiwaniu kontaktów z Polakami .......... 57
-
Pierwsza oficjalna wizyta przedstawicieli Sąjūdisu w Warszawie .......... 63
-
Inicjatywy i reakcje władz na Litwie .......... 65
-
Inicjatywy polityczne z Moskwy .......... 70
-
Krótka historia konsulatu PRL na terenie Litewskiej SRR albo kwestia Polaków na Litwie a polityka międzynarodowa .......... 71
-
O specyfice polityki narodowej (narodowościowej) „centrali” w warunkach pieriestrojki .......... 75
-
Przedwyborcze zaostrzenie relacji .......... 79
-
II. 11 MARCA A CZYNNIK POLSKI .......... 83
-
Wizyta litewskich Polaków w Moskwie – prawda czy fałsz? .......... 88
-
Pierwsza sesja Rady Najwyższej – Sejmu Restytucyjnego .......... 90
-
Początek relacji dwustronnych: wizyta Bronisława Geremka na Litwie .......... 98
-
III. NOWA WŁADZA – STARE PROBLEMY, CZYLI KWESTIA AUTONOMII (WIOSNA I LATO 1990 R.) .......... 105
-
II Nadzwyczajny Zjazd Związku Polaków na Litwie .......... 105
-
Sprawa polskiej autonomii w Radzie Najwyższej .......... 114
-
Litewsko-polskie kontakty dyplomatyczne .......... 127
-
Wiraże polityki etnicznej pod koniec lata .......... 129
-
IV. NEGOCJOWAĆ CZY… WŁADZA LITEWSKA A POLACY NA LITWIE (JESIEŃ 1990 – STYCZEŃ 1991 R.) .......... 133
-
O podróżach autonomistów do Moskwy, negocjacjach i nie tylko .......... 135
-
Decyzje władz litewskich podjęte jesienią 1990 r. .......... 139
-
Zjazd deputowanych-Polaków w Ejszyszkach .......... 142
-
Kontakty litewsko-polskie późną jesienią 1990 roku .......... 149
-
Zwrot w stronę Warszawy. Aide-mémoire polskiego MSZ .......... 162
-
Ustawa o „zarządzie bezpośrednim” .......... 166
-
Polsko-litewski miesiąc miodowy na Litwie (decyzje Rady Najwyższej ze stycznia 1991 r.) .......... 170
-
Kontakty dyplomatyczne Wilna z Warszawą. Deklaracja o dobrym sąsiedztwie, czyli prapoczątki .......... 182
-
V. LITEWSKI „SONDAŻ” A SOWIECKIE „REFERENDUM”: KONIEC MIESIĄCA MIODOWEGO? (WIOSNA 1991 R.) .......... 195
-
Napięcia wiosenne. Zjazd w Mościszkach .......... 208
-
„ZARZĄD BEZPOŚREDNI” (SIERPIEŃ – GRUDZIEŃ 1991 R.) .......... 229
-
Rozważania o rozwiązaniu rad i wprowadzeniu „zarządu bezpośredniego” .......... 251
-
Konfliktowy koniec roku .......... 263
-
VI. DYSKUSJE W RADZIE NAJWYŻSZEJ O WYBORACH DO RAD REJONOWYCH (GRUDZIEŃ 1991 – LIPIEC 1992 R.) .......... 269
-
VII. DEKLARACJA O PRZYJAZNYCH STOSUNKACH I DOBROSĄSIEDZKIEJ WSPÓŁPRACY. DLACZEGO TAK PÓŹNO? .......... 28
-
VIII. PO PODPISANIU DEKLARACJI, CZYLI HUŚTAWKA W STOSUNKACH POLSKA–LITWA I WŁADZA– MNIEJSZOŚĆ POLSKA NA LITWIE (WIOSNA – LATO 1992 R.) .......... 309
-
IX. TRZY ELEKCJE I JEDNO REFERENDUM (LATO 1992 – WIOSNA 1993 R.) .......... 333
-
Perypetie stosunków dwustronnych .......... 333
-
Wybory do sejmu RL i ich wymiar narodowościowy .......... 339
-
Drogi i bezdroża wyborów do rad samorządowych rejonów wileńskiego i solecznickiego .......... 354
-
Umowa dwustronna: wyjście z martwego punktu i początek pragmatycznej, realistycznej polityki? .......... 362
-
X. KRĘTĄ DROGĄ DO TRAKTATU – MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA (OD LATA DO JESIENI 1993 R.) .......... 369
-
Brazauskasa doktryna polityki zagranicznej .......... 369
-
Pielgrzymka Jana Pawła II na Litwę .......... 378
-
Ciągle więcej pytań niż odpowiedzi (późna jesień 1993 r.) .......... 381
-
XI. ILE BYŁO PRZEŁOMÓW W NEGOCJACJACH PRZED TRAKTATEM? (PÓŹNA JESIEŃ 1993 – WCZESNA WIOSNA 1994 R.) .......... 391
-
XII.O PODPISANIU I RATYFIKACJI TRAKTATU I NIE TYLKO… (KWIECIEŃ – PAŹDZIERNIK 1994 R.) . .......... 409