Litwini a litewscy Polacy, Litwa a Polska 1988-1994
Słowa kluczowe:
Litwini, litewscy Polacy, 1988-1994Streszczenie
W niniejszym studium zbadano dwie kategorie zagadnień. Po pierwsze, przeanalizowano wzajemne relacje dwóch grup etnicznych: Litwinów i Polaków na Litwie w okresie 1988-1994. W najszerszym sensie jest to więc praca poświęcona polityce etnicznej. Polityka etniczna jest jednak procesem, zmienia się stale i w różnych kierunkach, a relacje między poszczególnymi grupami mogą się rozwijać w sposób pokojowy lub konfliktowy. Zadaniem historyka jest wtedy rekonstrukcja relacji tych grup (w tym przypadku – Litwinów i Polaków) i wskazanie czynników, które je kształtowały. Po drugie, w książce poruszono zagadnienie stosunków litewsko-polskich na poziomie państwowym. Ostatnio do łask wróciło określenie relacji litewsko-polskich mianem partnerstwa strategicznego. Eksperci, naukowcy i dziennikarze chętnie dyskutują o korzyściach z niego płynących i perspektywach na przyszłość. Sensowne wydaje się uwzględnienie w tym kontekście faktu, że początki partnerstwa były bardzo skomplikowane, nawet najważniejsze dokumenty regulujące wzajemne stosunki (Deklaracja dwustronna z 13 stycznia 1992 r. i traktat z 1994 r.) w społeczeństwach obu krajów spotkały się ze zróżnicowanym przyjęciem. Nie chcemy dziś pamiętać, że podpisanie politycznie kluczowych umów między Litwą a Polską przeciągało się i w efekcie – opóźniło.
Rozdziały
-
SPIS TREŚCI
-
Słowo wstępne dla polskiego czytelnika .......... 11
-
Wstęp: problem, historiografia i nieco teorii .......... 13
-
I. „NIE WIEMY, CO JEST DLA NAS LEPSZE: CENTRUM W MOSKWIE CZY HEGEMONIA WILNA”, CZYLI POCZĄTKI POMYSŁU NA POLSKĄ AUTONOMIĘ NA WILEŃSZCZYŹNIE .......... 33
-
Uwagi metodologiczne .......... 35
-
Rozbieżne tendencje polityczne wśród Polaków a kwestia autonomii narodowo-terytorialnej .......... 38
-
Powstanie Związku Polaków na Litwie .......... 41
-
Litewski konsensus narodowy w sprawie polskiej autonomii narodowo-terytorialnej .......... 51
-
Sąjūdis w poszukiwaniu kontaktów z Polakami .......... 57
-
Pierwsza oficjalna wizyta przedstawicieli Sąjūdisu w Warszawie .......... 63
-
Inicjatywy i reakcje władz na Litwie .......... 65
-
Inicjatywy polityczne z Moskwy .......... 70
-
Krótka historia konsulatu PRL na terenie Litewskiej SRR albo kwestia Polaków na Litwie a polityka międzynarodowa .......... 71
-
O specyfice polityki narodowej (narodowościowej) „centrali” w warunkach pieriestrojki .......... 75
-
Przedwyborcze zaostrzenie relacji .......... 79
-
II. 11 MARCA A CZYNNIK POLSKI .......... 83
-
Wizyta litewskich Polaków w Moskwie – prawda czy fałsz? .......... 88
-
Pierwsza sesja Rady Najwyższej – Sejmu Restytucyjnego .......... 90
-
Początek relacji dwustronnych: wizyta Bronisława Geremka na Litwie .......... 98
-
III. NOWA WŁADZA – STARE PROBLEMY, CZYLI KWESTIA AUTONOMII (WIOSNA I LATO 1990 R.) .......... 105
-
II Nadzwyczajny Zjazd Związku Polaków na Litwie .......... 105
-
Sprawa polskiej autonomii w Radzie Najwyższej .......... 114
-
Litewsko-polskie kontakty dyplomatyczne .......... 127
-
Wiraże polityki etnicznej pod koniec lata .......... 129
-
IV. NEGOCJOWAĆ CZY… WŁADZA LITEWSKA A POLACY NA LITWIE (JESIEŃ 1990 – STYCZEŃ 1991 R.) .......... 133
-
O podróżach autonomistów do Moskwy, negocjacjach i nie tylko .......... 135
-
Decyzje władz litewskich podjęte jesienią 1990 r. .......... 139
-
Zjazd deputowanych-Polaków w Ejszyszkach .......... 142
-
Kontakty litewsko-polskie późną jesienią 1990 roku .......... 149
-
Zwrot w stronę Warszawy. Aide-mémoire polskiego MSZ .......... 162
-
Ustawa o „zarządzie bezpośrednim” .......... 166
-
Polsko-litewski miesiąc miodowy na Litwie (decyzje Rady Najwyższej ze stycznia 1991 r.) .......... 170
-
Kontakty dyplomatyczne Wilna z Warszawą. Deklaracja o dobrym sąsiedztwie, czyli prapoczątki .......... 182
-
V. LITEWSKI „SONDAŻ” A SOWIECKIE „REFERENDUM”: KONIEC MIESIĄCA MIODOWEGO? (WIOSNA 1991 R.) .......... 195
-
Napięcia wiosenne. Zjazd w Mościszkach .......... 208
-
„ZARZĄD BEZPOŚREDNI” (SIERPIEŃ – GRUDZIEŃ 1991 R.) .......... 229
-
Rozważania o rozwiązaniu rad i wprowadzeniu „zarządu bezpośredniego” .......... 251
-
Konfliktowy koniec roku .......... 263
-
VI. DYSKUSJE W RADZIE NAJWYŻSZEJ O WYBORACH DO RAD REJONOWYCH (GRUDZIEŃ 1991 – LIPIEC 1992 R.) .......... 269
-
VII. DEKLARACJA O PRZYJAZNYCH STOSUNKACH I DOBROSĄSIEDZKIEJ WSPÓŁPRACY. DLACZEGO TAK PÓŹNO? .......... 28
-
VIII. PO PODPISANIU DEKLARACJI, CZYLI HUŚTAWKA W STOSUNKACH POLSKA–LITWA I WŁADZA– MNIEJSZOŚĆ POLSKA NA LITWIE (WIOSNA – LATO 1992 R.) .......... 309
-
IX. TRZY ELEKCJE I JEDNO REFERENDUM (LATO 1992 – WIOSNA 1993 R.) .......... 333
-
Perypetie stosunków dwustronnych .......... 333
-
Wybory do sejmu RL i ich wymiar narodowościowy .......... 339
-
Drogi i bezdroża wyborów do rad samorządowych rejonów wileńskiego i solecznickiego .......... 354
-
Umowa dwustronna: wyjście z martwego punktu i początek pragmatycznej, realistycznej polityki? .......... 362
-
X. KRĘTĄ DROGĄ DO TRAKTATU – MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA (OD LATA DO JESIENI 1993 R.) .......... 369
-
Brazauskasa doktryna polityki zagranicznej .......... 369
-
Pielgrzymka Jana Pawła II na Litwę .......... 378
-
Ciągle więcej pytań niż odpowiedzi (późna jesień 1993 r.) .......... 381
-
XI. ILE BYŁO PRZEŁOMÓW W NEGOCJACJACH PRZED TRAKTATEM? (PÓŹNA JESIEŃ 1993 – WCZESNA WIOSNA 1994 R.) .......... 391
-
XII. O PODPISANIU I RATYFIKACJI TRAKTATU I NIE TYLKO… (KWIECIEŃ – PAŹDZIERNIK 1994 R.) . .......... 409
