Świat na krawędzi: Czy projekt liberalno-konstytucyjny sprosta wyzwaniom współczesności?
Keywords:
liberal-constitutional system, politicsSynopsis
WORLD ON EDGE: WILL THE LIBERAL-CONSTITUTIONAL ORDER MEET THE CHALLENGES OF OUR TIMES?
Over two centuries, the Western liberal-constitutional order has displayed remarkable capacity to adapt and generate unprecedented levels of prosperity and social and economic development. While the conditions of human existence had hardly changed before the First Industrial Revolution, subsequent transformations – made possible by the liberal-constitutional order, which has freed human energy and innovativeness and encouraged entrepreneurship – have been enormous. Note that all breakthrough innovations that were engines of successive technological revolutions occurred in societies under this order. Moreover, despite these dramatic changes, the fundamentals underpinning the liberal-constitutional order have remained essentially intact assuring dynamic equilibrium amongst its constituent parts: state, society, and economy. To put it differently, the process of mutual adaptation of institutional systems of state, economy and society has been taking place within the parameters of the liberal-constitutional order. The question is whether it will continue to offer institutional solutions to emerging hurdles within the realms of this order. The problem is not only internal, i.e., the disintegrations of its cultural foundations, but also external stemming from China’s challenge to us hegemony.
Chapters
-
ROZDZIAŁ 1. PORZĄDEK LIBERALNO-KONSTYTUCYJNY Z LOTU PTAKA – MAPA ZALEŻNOŚCI KSZTAŁTUJĄCYCH JEGO DYNAMIKĘ
-
Demokracja w perspektywie historycznej – trójkąt porządku politycznego .......... 27
-
Brzegowe typy idealne porządku politycznego – typ totalitarny i liberalno-konstytucyjny .......... 33
-
Globalizacja a problem porządku politycznego .......... 42
-
Obserwacja podsumowująca .......... 45
-
ROZDZIAŁ 2. PREDYKATY PORZĄDKU LIBERALNO -KONSTYTUCYJNEGO – PODSTAWOWE WŁASNOŚCI
-
Rządy prawa, konstytucja i trójpodział władzy .......... 49
-
Gospodarka rynkowa a państwo – więź współzależności .......... 51
-
Rynek a rządy przedstawicielskie .......... 55
-
Typ totalitarny a liberalno-konstytucyjny .......... 57
-
Państwo i gospodarka – warunki niezbędne dla społecznej kontroli .......... 59
-
Podsumowanie – warunki de minima porządku liberalno-konstytucyjnego .......... 63
-
ROZDZIAŁ 3. INSTYTUCJE PORZĄDKU LIBERALNO -KONSTYTUCYJNEGO – ELEMENTY INŻYNIERII KONSTYTUCYJNEJ
-
Wolność jednostki, rządy prawa, ustrój państwa – inżynieria konstytucyjna .......... 66
-
Konstytucja ładu politycznego – menu ustrojowych rozstrzygnięć .......... 70
-
Dygresja – szanse wyłonienia się ustroju liberalnego konstytucyjnego w wyniku załamania się ustroju autorytarnego lub totalitarnego .......... 85
-
ROZDZIAŁ 4. LIBERALIZM KONSTYTUCYJNY A INSTYTUCJA OBYWATELA
-
Racjonalna jednostka w świecie instytucji społecznych i ustrojowych .......... 94
-
Formowanie się instytucji obywatela w świecie współczesnym .......... 100
-
ROZDZIAŁ 5. WEWNĘTRZNE WYZWANIA DLA PORZĄDKU LIBERALNO-KONSTYTUCYJNEGO
-
Autorytarny populizm – chwilowe zakłócenie „właściwej” trajektorii rozwojowej? – Pippa Norris i Ronald Inglehart .......... 110
-
Rozkład niepisanych reguł gry jako zagrożenie dla ustroju liberalno- -konstytucyjnego – Steven Levitsky i Daniel Ziblatt .......... 117
-
Liberalizm w konflikcie z demokracją – Yascha Mounk .......... 124
-
Instytucja obywatela w rozwoju ustroju liberalno-konstytucyjnego .......... 131
-
Tyrania większości vs. tyrania mniejszości .......... 134
-
Egalitaryzm a instytucja obywatela .......... 140
-
Modernizm i obalanie kulturowych tabu .......... 142
-
ROZDZIAŁ 6 ŹRÓDŁA PAŃSTWA ADMINISTRACYJNEGO – ZAGROŻENIE CZY STABILIZATOR PORZĄDKU LIBERALNO-KONSTYTUCYJNEGO?
-
Nowoczesna administracja – podłoże historyczne .......... 170
-
Związki między polityką a administracją – zagrożenia funkcji nadzoru .......... 175
-
Przesłanki pojawienia się „państwa administracyjnego” – implikacje dla porządku instytucjonalnego .......... 182
-
Administracja państwowa a społeczeństwo obywatelskie .......... 185
-
Obserwacja podsumowująca .......... 186
-
ROZDZIAŁ 7. OLIGARCHIZACJA RZĄDÓW – KLASA RZĄDZĄCA GAETANO MOSKI A „SPIŻOWE PRAWO OLIGARCHII” ROBERTA MICHELSA
-
Gaetano Mosca – teoria klasy rządzącej .......... 191
-
Roberta Michelsa „spiżowe prawo oligarchii” .......... 200
-
Międzynarodowy Związek Drukarzy (itu) – dlaczego „spiżowe prawo” nie zadziałało? .......... 201
-
Teoria Gaetano Moski a badania nad itu .......... 206
-
Uwaga podsumowująca .......... 207
-
ROZDZIAŁ 8. PORZĄDEK LIBERALNO-KONSTYTUCYJNY, OLIGARCHIZACJA A ROZWÓJ GOSPODARCZY – REFLEKSJE NA TLE TEORII ACEMOĞLU I ROBINSONA
-
Państwo a gospodarka – cechy instytucjonalne warunkujące klęskę lub sukces .......... 210
-
Determinanty ewolucji instytucjonalnej .......... 216
-
Wielowymiarowość związków polityka–gospodarka .......... 219
-
Punkty zwrotne – adaptacja instytucjonalna .......... 227
-
Klasa rządząca, oligarchia, włączanie i wyłączanie instytucjonalne .......... 230
-
ROZDZIAŁ 9. ZARYS EWOLUCJI PORZĄDKU LIBERALNO-KONSTYTUCYJNEGO – OD REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ DO DIGITALNO-INTERNETOWEJ
-
Punkty zwrotne ewolucji porządku liberalno-konstytucyjnego .......... 238
-
Wyłanianie się podstaw nowoczesności (1777–1914) .......... 241
-
Etatyzacja i akceleracja zmian w społeczeństwie i gospodarce. 1918–1991 .......... 253
-
Obserwacja podsumowująca .......... 281
-
ROZDZIAŁ 10. REWOLUCJA CYFROWO-INTERNETOWA – WYZWANIE DLA EWOLUCJI PORZĄDKU LIBERALNO-KONSTYTUCYJNEGO
-
„Podbrzusze” – infrastruktura cyfrowo-internetowa .......... 288
-
Gospodarka rewolucji cyfrowo-internetowej .......... 295
-
Społeczeństwo – nowe możliwości, ale i zagrożenia dla swobód obywatelskich .......... 312
-
Niebezpieczne związki – Big Tech i „Big Państwo”? .......... 316
-
Żółte światło – pandemia i dyktatorskie impulsy .......... 331
-
ROZDZIAŁ 10. REWOLUCJA CYFROWO-INTERNETOWA – WYZWANIE DLA EWOLUCJI PORZĄDKU LIBERALNO-KONSTYTUCYJNEGO
-
Pojawienia się i rozpad drugiego bieguna świata .......... 343
-
Wzrost gospodarczy – korzystanie z globalizacji pod dyktando Chin .......... 354
-
Rola USA w awansie Chin do pozycji pretendenta pozycji hegemona .......... 369
-
Chiny jako mocarstwo – implikacje dla porządku światowego .......... 374
-
Zamiast konkluzji .......... 382
