Pomiędzy praktykami niematerialnego dziedzictwa kulturowego a działaniami na jego rzecz. Krytyczna perspektywa prakseologiczna .......... 11

Artykuł jest analizą koncepcji niematerialnego dziedzictwa kulturowego spopularyzowanej przez UNESCO oraz związanych z nią procesów patrymonializacji praktyk kulturowych z dwóch uzupełniających się perspektyw: interdyscyplinarnych krytycznych studiów nad dziedzictwem i związaną z nimi heterodoksyjną teorią dziedzictwa oraz teorii praktyk. Tytułowe napięcie pomiędzy praktykami niematerialnego dziedzictwa kulturowego a działaniami na jego rzecz ukazane zostało na przykładach wybranych projektów, które autorka współtworzyła lub nadal współtworzy w różnym charakterze, zachowując postawę asystującego brokera. Analiza dziedzictwa niematerialnego oraz tzw. dobrych praktyk na rzecz jego ochrony z szerszej krytycznej perspektywy prakseologicznej (know-how to do in action), wychodzącej poza tzw. myślenie listami i rejestrami krajowymi oraz światowymi UNESCO, wpisuje się w podejście, które pojmuje dziedzictwo bardziej w kategoriach czasownika niż rzeczownika. Jego ochrona – z jednej strony – staje się tutaj środkiem, a nie celem samym w sobie i opiera się, w tym przypadku, nie tyle na postawach deklaratywnych, zorientowanych głównie na wartości, co na szeroko pojętym działaniu: aktywnym doświadczaniu, umiejętnościach praktycznych i przekazywaniu (kultywowaniu). Z drugiej strony jest ona również aktywnością społeczno-kulturalną, która w dużej mierze dąży do instytucjonalizacji. I jedne, i drugie działania wpisują się w procesy patrymonializacji, umożliwiając odkrywanie w dziedzictwie niematerialnym kulturotwórczego potencjału prorozwojowego. Ponadto krytyczna perspektywa prakseologiczna, dając nowe spojrzenie na koncepcję dziedzictwa niematerialnego, zmienia akcenty jeśli chodzi o dychotomię eksperci–depozytariusze. W efekcie ci drudzy stają się współbadaczami, współorganizatorami, współdecydentami jako aktywni gracze, mający realny wpływ na współtworzenie i rozwijanie krajowego i światowego systemu ochrony dziedzictwa niematerialnego.