Opiekunowie Kopca Kościuszki w Krakowie: Słownik biograficzny członków Komitetu Kopca Kościuszki 1820-2020

Komitet Kopca Kościuszki to ciało obywatelskie organicznie związane z przedmiotem swojej troski, jakim jest Kopiec Kościuszki – instytucja, która ma za sobą 200 lat istnienia i nadal działa. W artykule wstępnym streszczono historię Komitetu od momentu powstania, akcentując jego przemiany ustrojowe w ciągu tych 200 lat. Po sprowadzeniu zwłok zmarłego w szwajcarskiej Solurze 15 października 1817 r. generała Tadeusza Kościuszki, „ostatniego obrońcy ojczyzny”, naczelnika państwa w czasie insurekcji 1794 r., oraz po krakowskich uroczystościach pogrzebowych i złożeniu trumny w królewskich kryptach katedry na Wawelu powstał pomysł uczczenia bohatera „pomnikiem prostym a trwałym”. Postanowiono – na wzór przedhistorycznych podkrakowskich kopców spowitych w legendy o Kraku, założycielu Krakowa, i jego córce Wandzie – wznieść generałowi ogromną symboliczną Mogiłę za Pomnik, z czasem potocznie nazwaną Kopcem Kościuszki. Ofiarność na ten cel Polaków ze wszystkich ziem rozszarpanej przez Rosję, Prusy i Austrię Rzeczypospolitej była wielka. Zaraz po rozpoczęciu „sypania” tej symbolicznej Mogiły, 16 października 1820 r. Senat Rządzący utworzonego na kongresie wiedeńskim Wolnego Miasta Krakowa ustanowił Komitet zarządzający jego budową. W trakcie budowy zdeponowano w Kopcu ziemię z pól bitewnych Racławic, Dubienki, Szczekocin i Maciejowic, a w r. 1926 – ziemię z pól bitewnych amerykańskiej wojny o niepodległość. Był to pierwszy z około 300 obecnie na globie ziemskim pomników Kościuszki. Po dokończeniu dzieła, po trzech sezonach budowlanych (1820-1823) Komitet się nie rozwiązał, lecz stanął na straży tego pomnika. Tylko codzienna troska gwarantowała trwanie tej ziemnej budowli narażonej na destrukcyjny wpływ sił natury, jak topniejące wiosną śniegi, ulewne deszcze, a także działalność nornic. Kopiec został wpisany do austriackich ksiąg wieczystych jako Narodowa Fundacja Mogiły Pomnika dla Tadeusza Kościuszki, co oznacza, że jest ufundowany przez naród Polski i pozostaje jego własnością, a Komitet w imieniu narodu opiekuje się nim i zarządza. Komitet nie był stowarzyszeniem założonym przez osoby prywatne, lecz ciałem obywatelskim powołanym do istnienia przez najwyższą władzę Rzeczypospolitej Krakowskiej i jako organ publiczny uznawanym przez kolejne austriackie władze zaborcze, odnawiając się w każdym pokoleniu przez kooptację nowych członków. Komitet nie przestał też działać po odrodzeniu państwa polskiego w 1918 r., a także w okresie formalnego niebytu podczas II wojny światowej i w powojennych warunkach Polski Ludowej, kiedy to jednak istniał jako Komitet pod ochroną Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, aż po obecne funkcjonowanie jako stowarzyszenie.
Nieprzerwanie kontynuuje swoją misję, zachowując nazwę i historyczną pieczęć. Jest historycznym i prawnym opiekunem Kopca Kościuszki, „symbolu niepodległości Polski i solidarności narodów w imię dobra ludzkości”.