Zapusty na Kujawach: Szkice etnograficzne
Słowa kluczowe:
Kujawy, karnawał, zwyczaje zapustne, chodzenie z koząStreszczenie
Słowo „karnawał” najczęściej przywołuje obrazy żywiołowych parad tak charakterystycznych dla Wenecji i Rio de Janeiro. Zapomina się przy tym, że karnawał był i jest świętowany także w Polsce. W Wielkopolsce, na Śląsku, Kujawach czy Mazowszu pozostały tradycje obchodów karnawałowych i ciekawe zwyczaje zapustne.
W niniejszej książce autorzy koncentrują się na Kujawach. Tu świętowanie zapustów było związane z chodzeniem z kozą oraz zabawą – podkoziołkiem. Najbardziej widowiskowe są jednak grupy zapustne, które odwiedzają domy i instytucje. Podstawą publikacji są materiały etnograficzne zebrane w okolicach Lubrańca podczas zapustów 2023 r. Autorzy opisują zapustników z Paniewa, Kruszyna i Lubania, a także przybliżają wybrane zagadnienia chodzenia z kozą: performatywność, spontaniczność, (nie)formalność, kwestie genderowe, obecność alkoholu. Podejmując te wątki, nie koncentrują się na semiotyce zwyczaju i postaci, jak inni badacze, ale rejestrują obecny stan grup i praktykowanego zwyczaju. Nawiązują przy tym do teorii karnawału oraz wypróbowują podejścia związane z performatywnością i gender studies. Recenzent podkreślił, że książka „przynosi wiele wartościowych danych na temat współczesnego funkcjonowania grup przebierańców zapustnych […]. Wsposób wiarygodny ukazuje motywy działania ludzi, zaangażowanych w tę tradycję”. Walorem jest także narracja, miejscami przyjmująca styl reportażu, który wciąga czytelnika w wydarzenia zapustne i pozwala współuczestniczyć w chodzeniu z kozą.
Rozdziały
-
OPISY BADANYCH GRUP ZAPUSTNYCH
-
„Jesteśmy Kozą na telefon”: grupa z Paniewa .......... 19
-
„Minigrafia” Kozy Kruszyn 2023 .......... 45
-
Lubanie − spotkanie z Kozami .......... 63
-
CHODZENIE Z KOZĄ – WYBRANE ASPEKTY
-
Spontaniczność i jej wymiary w obchodach karnawału na Kujawach .......... 83
-
Elementy performatywne w kozie kujawskiej .......... 93
-
„Można podczas pochodu nie pić, ale po co?” Alkohol jako element zabaw zapustowych na Kujawach .......... 101
-
Gender a sprawa kozy .......... 115
-
Chodzenie z kozą na Kujawach – aspekty formalne i nieformalne (prolegomena) .......... 123
-
ANEKS
-
Raport z wyjazdu terenowego na Kujawy 1 marca 2022 roku .......... 129
-
Raport z wyjazdów badawczych na Kujawy i Podlasie 19-26 lutego 2023 roku .......... 131
