Kariera prowincjonalnego szlachcica: Przypadki pisarza i sędziego ziemskiego zatorskiego Jana Pisarzowskiego (1599-1679)
Słowa kluczowe:
crown nobility, noblemen’s careers, Crown Tribunal, lientelism, sejmik lifeStreszczenie
18 kwietnia Roku Pańskiego 1638 Władysław IV, z Bożej łaski król Polski, Wielki Książę Litewski, a także dziedziczny król Szwedów, Gotów i Wendów, przyłożył podpis pod listem do Jana Pisarzowskiego, ówczesnego pisarza ziemskiego zatorskiego. Monarcha donosił o sporze między dwoma swymi poddanymi, który toczył się wówczas przed Trybunałem Koronnym. Liczył na to, że Pisarzowski, pełniący funkcję deputata, będzie popierał wskazaną przez niego stronę konfliktu.
Podobnych pism w zbiorze korespondencji pisarza zatorskiego jest znacznie więcej. Do grona ich nadawców należeli przedstawiciele elity władzy ówczesnej Rzeczypospolitej: dwóch monarchów, księżna, prymas, kilku biskupów, kilkunastu świeckich senatorów oraz rzesza szlachty z obszaru całej Korony. Chociaż większość listów dotyczyła procesów w Trybunale Koronnym, do Pisarzowskiego wysyłano także prośby o interwencję na sejmiku czy udzielenie pożyczki.
Tymczasem małopolski szlachcic, wywodzący się z niewielkich Pisarzowic położonych w księstwie zatorskim, pochodził ze średniozamożnej rodziny, zarządzającej zaledwie połową jednej wsi. Nie wiadomo, czy otrzymał jakiekolwiek wykształcenie. W ciągu swojej długiej, kilkudziesięcioletniej działalności politycznej Jan pełnił funkcję pisarza, a potem sędziego zatorskiego, sześć razy był wybierany na deputata do Trybunału Koronnego, ponad dwadzieścia razy był marszałkiem sejmikowym, dwukrotnie posłował na sejmy. Skala podejmowanej przez Pisarzowskiego aktywności jest zdumiewająca, szczególnie w porównaniu z jego niewielkim zapleczem społeczno-majątkowym.
Monografia – na podstawie szerokiego wyboru materiałów źródłowych (obejmującego m.in. korespondencję, akta sejmikowe, rekognicjarze poborowe i inwentarz majątkowy) – prezentuje proces realizacji kariery politycznej przez Jana Pisarzowskiego, czyli prowincjonalnego małopolskiego szlachcica żyjącego w latach 1599–1679.
Rozdziały
-
ROZDZIAŁ 1. PISARZOWSCY HERBU STARYKOŃ, ICH KREWNI I POWINOWACI DO KOŃCA XVII STULECIA
-
1.1. Dzieje rodu Pisarzowskich .......... 24
-
1.2. Życie rodzinne Jana Pisarzowskiego .......... 41
-
1.3. Obiektywne uwarunkowania kariery Jana Pisarzowskiego – majątek i koligacje .......... 50
-
ROZDZIAŁ 2. DZIAŁALNOŚĆ LOKALNA
-
2.1. Pisarz ziemski zatorski .......... 58
-
2.2. Sędzia ziemski zatorski .......... 61
-
2.3. Marszałek sejmikowy .......... 64
-
2.4. Lider szlachty oświęcimsko-zatorskiej .......... 75
-
ROZDZIAŁ 3. DZIAŁALNOŚĆ OGÓLNOPAŃSTWOWA
-
3.1. Deputat trybunalski .......... 84
-
3.2. Mediator, depozytariusz, poseł .......... 113
-
ROZDZIAŁ 4. STRONNIK JANA ZEBRZYDOWSKIEGO I STANISŁAWA LUBOMIRSKIEGO
-
ROZDZIAŁ 5. „ŚWIAT RZECZY” JANA PISARZOWSKIEGO
-
5.1. Symbole statusu społecznego .......... 134
-
5.2. Wyposażenie wnętrza mieszkalnego .......... 144
-
ROZDZIAŁ 6. GOSPODARSTWO PISARZOWSKIEGO
-
ZAKOŃCZENIE. „UŻYTECZNY CZŁOWIEK” W SYSTEMIE POLITYCZNYM RZECZYPOSPOLITEJ WAZÓW
