Harcerstwo polskie na ziemi grodzieńskiej

Autorzy

Grzegorz Baziur
Małopolska Uczelnia Państwowa im. rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
https://orcid.org/0000-0001-6652-8981

Streszczenie

Książka opisuje historię harcerstwa polskiego na ziemi grodzieńskiej, chociaż wydarzenia dotyczą głównie Grodna. Celem opracowania jest omówienie dziejów harcerstwa polskiego w Grodnie na tle zmieniających się uwarunkowań historyczno-społeczno-geopolitycznych i ustrojowych. Praca ma charakter nowatorski – Autor dotarł do stosunkowo mało znanych dokumentów źródłowych, m.in. z Archiwum Obwodowego w Grodnie, które do tej pory nie były brane pod uwagę w opracowaniach naukowych. Ponadto prowadził badania w zasobach akt i tekstów, które nie zostały jeszcze opracowane, a dotyczą np. działań Referatu „Wschód” Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, oraz posłużył się dokumentami Archiwum Związku Harcerstwa Polskiego. Dzięki tym badaniom udało się pokazać nowe fakty dotyczące działalności harcerstwa na Grodzieńszczyźnie. Praca tym samym przyczynia się do przynajmniej częściowej likwidacji białych plam w historii harcerstwa polskiego na dawnych Kresach Wschodnich RP.

Rozdziały

  • SPIS TREŚCI
  • WSTĘP
  • Rozdział I. GRODNO – MIASTO POGRANICZA I JEGO ZWIĄZEK Z POLSKĄ DO 1939 ROKU
  • 1. Zarys historii Grodna i jego związków z Polską do 1918 r. .......... 39
  • 2. Społeczne uwarunkowania działalności harcerstwa w Grodnie i pow. grodzieńskim. Charakterystyka społeczeństwa Grodna i jego życia gospodarczego .......... 52
  • 3. Polskie szkolnictwo i oświata na Grodzieńszczyźnie. Współpraca Związku Harcerstwa Polskiego z polskimi instytucjami i organizacjami społecznymi .......... 72
  • 4. Współpraca środowiska harcerskiego w Grodnie z garnizonem Wojska Polskiego i rodzinami wojskowych. Sprawa wychowania obronnego .......... 81
  • 5. Problemy w relacjach narodowościowych na Grodzieńszczyźnie i kwestia umacniania polskości na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej .......... 101
  • Rozdział II. POWSTANIE HARCERSTWA W GRODNIE I POCZĄTKOWY OKRES JEGO DZIAŁALNOŚCI W LATACH 1917–1920
  • 1. Okoliczności powstania harcerstwa polskiego w Grodnie i jego działalność w ostatnim okresie walki o niepodległość Polski .......... 117
  • 2. Harcerze grodzieńscy w walce o umocnienie niepodległości Polski i jej granice w latach 1918–1920 .......... 125
  • ROZDZIAŁ III. SŁUŻBA BOGU, POLSCE I BLIŹNIM: HARCERSTWO GRODZIEŃSKIE W II RZECZPOSPOLITEJ (1921–1939)
  • 1. Powstanie hufców męskiego i żeńskiego w Grodnie oraz metodyczna praca i szkolenie kadr harcerskich .......... 167
  • 2. „Pełnić służbę Bogu i Polsce”. Realizacja wychowania harcerskiego w hufcach grodzieńskich i w Kole Przyjaciół Harcerstwa oraz harcerska służba społeczeństwu .......... 200
  • 3. Harce, wycieczki, obozowych przeżyć moc! Udział grodzieńskich środowisk harcerskich w obozach i zlotach oraz ich efekty metodyczne .......... 234
  • 4. Pogotowie Harcerskie i przygotowania obronne miasta .......... 247
  • Rozdział IV. HARCERSTWO POLSKIE W GRODNIE W OKRESIE PIERWSZEJ OKUPACJI SOWIECKIEJ (1939–1941)
  • 1. Udział harcerzy i harcerek grodzieńskich w obronie miasta przed Armią Czerwoną we wrześniu 1939 r. .......... 257
  • 2. Sytuacja społeczno-polityczna i ekonomiczna na ziemi grodzieńskiej pod rządami sowieckimi .......... 292
  • 3. Reaktywowanie działalności harcerstwa polskiego w Grodnie i jego działalność w latach 1989–2005 .......... 468
  • 4. Działalność środowiska Republikańskiego Społecznego Zjednoczenia „Harcerstwo” w Grodnie po 2005 r. .......... 495
  • Rozdział V. DZIAŁANIA GRODZIEŃSKIEGO HUFCA SZARYCH SZEREGÓW W LATACH 1941–1944 .......... 343
  • 1. Okoliczności powstania Hufca Szarych Szeregów w Grodnie pod okupacją niemiecką. Działalność w organizacji „Wachlarz” .......... 343
  • 2. Działalność Szarych Szeregów w Grodnie po likwidacji IV odcinka „Wachlarza” .......... 355
  • 3. Akcja szkoleniowa Hufca Szarych Szeregów w Grodnie .......... 362
  • 4. Inspektorat Grodzieński Armii Krajowej i jego okupacyjne losy a Szare Szeregi. Akcje samoobrony, dywersji i sabotażu .......... 364
  • 5. Działania psychologiczne i akcje małego sabotażu podejmowane przez Szare Szeregi w Grodnie przeciw okupantom niemieckim .......... 380
  • 6. Tajne nauczanie w Grodnie w latach okupacji niemieckiej a miejscowe Szare Szeregi .......... 391
  • Rozdział VI. POWRÓT WŁADZY SOWIECKIEJ DO GRODNA ORAZ LIKWIDACJA POLSKOŚCI MIASTA I HARCERSTWA
  • 1. Zajęcie Grodna przez Armię Czerwoną i polityka władz sowieckich wobec Polaków oraz ich postawy w latach 1944–1948 .......... 401
  • 2. Rządy komunistycznego terroru i formy oporu społecznego i zbrojnego wobec okupacji sowieckiej na Grodzieńszczyźnie .......... 410
  • 3. Ekspatriacja ludności polskiej i żydowskiej z Grodzieńszczyzny .......... 427
  • 4. Likwidacja szkolnictwa polskiego przez władze Białoruskiej SRR w latach 1944–1948 .......... 435
  • Rozdział VII. TRUDNY POWRÓT HARCERSTWA POLSKIEGO NA GRODZIEŃSZCZYZNĘ I JEGO DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA WŚRÓD MŁODZIEŻY POLSKIEJ W LATACH 1989–2021
  • 2. Odrodzenie harcerstwa polskiego w ZSRS i krajach Europy Środkowo-Wschodniej jako motywacja do jego reaktywowania na Białorusi .......... 457
  • 3. Reaktywowanie działalności harcerstwa polskiego w Grodnie i jego działalność w latach 1989–2005 .......... 468
  • 4. Działalność środowiska Republikańskiego Społecznego Zjednoczenia „Harcerstwo” w Grodnie po 2005 r. .......... 495
  • 5. Stosunek władz białoruskich do Republikańskiego Społecznego Zjednoczenia „Harcerstwo” w kontekście relacji z Polską po kryzysie Związku Polaków na Białorusi (2005–2020) .......... 509
  • 6. Likwidacja Republikańskiego Społecznego Zjednoczenia „Harcerstwo” .......... 523
Baziur-Harcerstwo-polskie-na-ziemi-grodzienskiej

Opublikowane

13 czerwca 2024

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: PDF (Open Access)

PDF (Open Access)

ISBN-13 (15)

978-83-8368-097-2

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: Hardback

Hardback

ISBN-13 (15)

978-83-8368-039-2

Jak cytować

Baziur, G. (2024) Harcerstwo polskie na ziemi grodzieńskiej. Poland: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka. doi:10.12797/9788383680972.