Historyczna diagnoza upadku państwa. Michał Bobrzyński i krytyka ustroju I Rzeczypospolitej ………. 131

Celem artykułu jest przedstawienie i  analiza diagnozy ustrojowego kryzysu I Rzeczypospolitej w ujęciu Michała Bobrzyńskiego – wybitnego historyka i konserwatysty przełomu XIX i XX wieku. Bobrzyński w swoim najważniejszym dziele, Dzieje Polski w zarysie, odrzucił romantyczne interpretacje dziejów, kładąc nacisk na wewnętrzne błędy państwa jako główną przyczynę jego upadku. W artykule podkreślono, że dla Bobrzyńskiego kluczowe znaczenie miały słabość władzy królewskiej, anarchia sejmowa wywołana przez liberum veto, brak sprawnej administracji oraz moralna degrengolada elit politycznych. Charakterystyczne dla jego analizy było łączenie diagnozy historycznej z refleksją nad trwałymi mechanizmami polityki – podobnie jak u Tocqueville’a czy Webera, państwo jawiło się jako organizm wymagający równowagi między wolnością a odpowiedzialnością. Bobrzyński dostrzegał w polskiej kulturze politycznej nie tylko błędy instytucjonalne, lecz także zakorzenione w świadomości społecznej przekonania o prymacie wolności nad dobrem wspólnym, prowadzące do rozkładu państwa. Akcentował, że kryzysy instytucjonalne nie są wyłącznie faktem historycznym, lecz mogą powracać w nowych warunkach. Jego ostrzeżenie przed „wolnością bez obowiązku” zachowuje aktualność także we współczesnych debatach o kondycji demokracji. Niniejszy tekst nie tylko przypomina konserwatywną myśl Bobrzyńskiego, ale i akcentuje jej znaczenie w odniesieniu do rozważań nad trwałością państwa w obliczu kryzysów politycznych.