Partycypacja czy subordynacja? „Sprawiedliwy Kazachstan” jako idea przewodnia w retoryce prezydenckiej Kasyma-Żomarta Tokajewa .......... 287

Niniejszy tekst dotyczy retoryki prezydenckiej Kasyma-Żomarta Tokajewa. Zaprezentowano w nim ideę „Sprawiedliwego Kazachstanu”, która stanowi motyw przewodni wystąpień kazachstańskiego prezydenta od roku 2022. W szczególności zwrócono uwagę to, że Tokajew zmienia znaczenie formuły „Sprawiedliwy Kazachstan” w zależności od kontekstu jej zastosowania. W trakcie kampanii prezydenckiej korzystał z niej, by akcentować potrzebę demokratyzacji instytucji państwowych, wprowadzenia rządów prawa, ograniczenia przywilejów nadużywanych przez aparat państwowy oraz elity. Aktualnie natomiast podkreśla potrzebę dyscyplinowania narodu kazachstańskiego, walki z przestępczością, eliminacji patologii społecznych, podnoszenia poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego. Zmiana ta może oznaczać ograniczenie agendy modernizacji państwa kazachstańskiego. Zawężenie to wyraża się w uwypukleniu istotności reform społeczno-ekonomicznych. Jedocześnie demontaż państwa autorytarnego oraz upodmiotowienie obywateli nie są eksponowane jako priorytety. Wprawdzie Tokajew deklaruje, że chce reformować również instytucje państwowe oraz aktywizować społeczeństwo kazachstańskie, jednak jego propozycje we wskazanej sferze są niejasne, tudzież ukazywane jako stopniowa transformacja odgórna. Tym samym budowa „Sprawiedliwego Kazachstanu” oznaczać ma usprawnienie funkcjonowania aparatu państwowego oraz społeczeństwa. Niemniej realizacja tych celów nie musi łączyć się z liberalizacją reżimu politycznego. Charakteryzując retorykę prezydencką w Kazachstanie, odwołano się do pojęcia „druga osoba”, które kilka dekad temu do krytycznych studiów retorycznych wprowadził Edwin Black. Koncept ten – mimo iż wielokrotnie interpretowany i przepracowywany – nadal stanowi istotną inspirację. Odnosząc się do niego, poszukiwano odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Tokajew wyobraża sobie przyszły rozwój społeczeństwa kazachstańskiego oraz jego zaangażowanie w sprawowanie władzy publicznej.