Ontologiczne spory o istnienie społeczeństwa w polskiej teorii socjologicznej .......... 239

Artykuł dotyczy ontologicznych podstaw rzeczywistości społecznej. Przeprowadzam analizę twórczości czterech polskich socjologów Floriana Znanieckiego, Tadeusza Szczurkiewicza, Pawła Rybickiego oraz Jana Szczepańskiego. Pokazuje ona, jak charakteryzowali społeczeństwo i jednostkę. Analiza twórczości socjologów znaczących dla polskiej myśli społecznej pozwoliła odkryć ontologiczne założenia, jakie wówczas dominowały w polskiej myśli społecznej. Obraz rzeczywistości społecznej wyłaniający się z pism czterech uznanych polskich socjologów, których twórczość obejmuje niemal cały XX, to występujący w różnych odmianach realizm ontologiczny. Społeczny charakter jednostki uznany jest za fakt pierwotny, wynikający z natury człowieka. Ogólny trend na polu teorii socjologicznej nie odbiegał od tego występującego we współczesnej nauce, gdzie całościom społecznym przypisuje się inne własności niż te, które są tylko sumą wszystkich jej części. Problem wzajemnego stosunku filozofii do socjologii odzyskuje w ostatnich czasach swoją aktualność. Artykuł podkreśla przydatność analiz ontologicznych dla nauk szczegółowych, ponieważ każdy pogląd na rzeczywistość społeczną, niezależnie od tego, czy jest wyraźnie sformułowany, czy też milcząco przyjęty, ma odbicie w ogólnych dyrektywach metodologicznych oraz w technikach zbierania i badania materiałów.