Repatriacja amerykańskich jeńców wojennych i cywilów z radzieckich jednostek repatriacyjnych na terenie Polski w latach 1944-1945
Słowa kluczowe:
peratriacja, jeńcy wojenni, USA, Związek Sowiecki, Polska, II wojna światowaStreszczenie
Druga wojna światowa diametralnie zmieniła dotychczasowy międzynarodowy układ sił. Doprowadziła także do daleko idących zmian w relacjach dwustronnych na linii Stany Zjednoczone Ameryki – Związek Radziecki. Wymuszony wojennymi okolicznościami sojusz cechował się współpracą na licznych polach – dyplomatycznym, militarnym, politycznym i gospodarczym. Jednym z obszarów amerykańsko-radzieckiej współ pracy była również wzajemna repatriacja wyzwolonych z niewoli jeńców wojennych i internowanych cywilów. Problem ten pojawił się już w 1944 roku wraz z ofensywą państw alianckich i wymusił na sojusznikach podjęcie konkretnych działań. Priorytetową sprawą stało się wypracowanie mechanizmów ewidencji, zgrupowania, ochrony, zapewnienia wyzwolonym właściwych warunków bytowych i medyczno-sanitarnych (do czasu przekazania przedstawicielom ich państw), a także opracowanie określonych procedur repatriacji, zarówno w zakresie przekazywania kontyngentów, jak i organizowania środków transportu oraz dróg ewakuacji. Wielomiesięczne negocja cje w tych sprawach doprowadziły do podpisania porozumienia na konferencji w Jałcie 11 lutego 1945 roku.
Z trudem wynegocjowane amerykańsko-radzieckie porozumie nie z jeszcze większymi problemami było realizowane (Sowieci m.in. notorycznie łamali jego zapisy, ignorowali proś by Amerykanów, nie zapewniali wyzwolonym właściwych warunków bytowych i medyczno- -sanitarnych w swoich jed nostkach repatriacyjnych, nie przekazywali podstawowych informacji związanych z liczebnością wyzwalanych i repatriowanych kontyngentów). Jednak olbrzymie problemy, które napotkali Amerykanie w kwestiach związanych z repatriacją swoich obywateli, nie były wyjątkiem w porównaniu z innymi dziedzinami współpracy między sojusznikami i odzwiercie dlały ówczesną politykę zagraniczną ZSRR i USA oraz rosnące napięcie w stosunkach międzynarodowych.
Rozdziały
-
SPIS TREŚCI
-
Wprowadzenie .......... 9
-
ROZDZIAŁ I. AMERYKAŃSKA MISJA WOJSKOWA W MOSKWIE (1943-1945) .......... 19
-
I.1. Powstanie i struktura organizacyjna .......... 19
-
I.2. Zasady współpracy z organami radzieckimi .......... 22
-
ROZDZIAŁ II. PEŁNOMOCNY ZARZĄD RADY KOMISARZY LUDOWYCH / RADY MINISTRÓW ZSRR DO SPRAW REPATRIACJI (1944-1952) .......... 29
-
II.1. Powstanie i struktura organizacyjna .......... 29
-
II.2. Sieć terytorialna jednostek repatriacyjnych .......... 32
-
II.3. Współpraca z organami resortowymi i wojskowymi ZSRR .......... 36
-
ROZDZIAŁ III. RADZIECKIE ORGANY ODPOWIEDZIALNE ZA REPATRIACJĘ CUDZOZIEMCÓW .......... 39
-
ROZDZIAŁ IV. PIERWSZE AMERYKAŃSKO-RADZIECKIE POROZUMIENIE W SPRAWIE WZAJEMNEJ REPATRIACJI - JAŁTA, 11 LUTEGO 1945 .......... 61
-
IV.1. Droga do wypracowania porozumienia .......... 61
-
IV.2. Porozumienie .......... 72
-
IV.3. Amerykanie w niemieckich nazistowskich obozach jenieckich .......... 74
-
ROZDZIAŁ V. RADZIECKIE KOMENDANTURY REPATRIACYJNE NA TERENIE POLSKI – LICZEBNOŚĆ REPATRIANTÓW .......... 81
-
V.1. Komendantura nr 130 w Rembertowie .......... 82
-
V.2. Komendantura nr 129 w Łodzi .......... 86
-
V.3. Komendantura nr 125 w Katowicach .......... 91
-
V.4. Komendantura nr 124 w Krakowie .......... 96
-
V.5. Komendantury nr 88 i 106 w Częstochowie .......... 100
-
V.6. Komendantura nr 110 w Lublinie .......... 103
-
V.7. Inne komendantury .......... 108
-
V.8. Punkty zborno-przesyłowe .......... 110
-
ROZDZIAŁ VI. RADZIECKIE KOMENDANTURY REPATRIACYJNE NA TERENIE POLSKI – ŻYCIE CODZIENNE .......... 113
-
ROZDZIAŁ VII. AMERYKAŃSCY OFICEROWIE ŁĄCZNIKOWI W POLSCE – GRUPA WILMETHA (27 LUTEGO – 28 MARCA 1945 ROKU) .......... 127
-
VII.1. Przygotowania do wyjazdu .......... 127
-
VII.2. Pobyt w Polsce .......... 135
-
VII.3. Złamanie zapisów porozumienia z Jałty w trakcie pobytu grupy Wilmetha w Polsce .......... 147
-
VII.4. Przygotowania do wyjazdu do Polski szefa amerykańskiej Misji Wojskowej .......... 152
-
VII.5. Pomoc Polskiego Czerwonego Krzyża w opiece nad jeńcami .......... 155
-
VII.6. Korespondencja na linii Moskwa – Waszyngton .......... 160
-
ROZDZIAŁ VIII. KOMENDANTURY I OBOZY TRANZYTOWE NA TERENIE ZSRR .......... 171
-
VIII.1. Komendantury .......... 171
-
VIII.2. Obozy tranzytowe w Odessie .......... 174
-
ROZDZIAŁ IX. DRUGIE AMERYKAŃSKO-RADZIECKIE POROZUMIENIE W SPRAWIE WZAJEMNEJ REPATRIACJI – HALLE, 22 MAJA 1945 ROKU .......... 207
-
IX.1. Porozumienie .......... 207
-
IX.2. Liczba wyzwolonych i repatriowanych Amerykanów .......... 213
-
ROZDZIAŁ X. OGÓLNA LICZBA REPATRIOWANYCH .......... 219
-
X.1. Cudzoziemcy .......... 219
-
X.2. Obywatele radzieccy .......... 226
-
X.3. Obywatele radzieccy repatriowani przez Amerykanów .......... 228
-
ROZDZIAŁ XI. STOSUNEK SOWIETÓW DO REPATRIOWANYCH AMERYKANÓW .......... 237
-
XI.1. „Listy dziękczynne” .......... 237
-
XI.2. Zeznania repatriantów .......... 240
