C.k. Sąd Powiatowy w Mszanie Dolnej w latach 1883–1914: Instytucja i ludzie
Słowa kluczowe:
monarchia Habsburgów, Galicja, Polska, XIX-XX wiek, historia sądownictwaStreszczenie
Szybki rozwój komunikacji umożliwił lepszy dojazd do większych ośrodków miejskich, a rozpowszechnienie Internetu pozwoliło na kontaktowanie się z różnymi instytucjami publicznymi bez wychodzenia z domu. Te nowe zdobycze cywilizacyjne wymagały wprowadzenia zmian w ustroju państwa, a także ustroju sądów powszechnych. Wszystkie dotychczasowe projekty zreformowania sądownictwa zmierzały w kierunku skonsolidowania sądów, zmniejszenia ich liczby i przeniesienia administracji sądowej do sądów usytuowanych w większych ośrodkach. Cel wydawał się oczywisty: oszczędności, ułatwienie zarządzania kadrą, szybsza reakcja na powstałe zaległości w rozpoznawaniu spraw. Tylko czy korzyści, które przynoszą te zmiany, przewyższą potencjalne straty? Być może odpowiedź znajdziemy w monografii Michała Wójcika pt. C.k. Sąd Powiatowy w Mszanie Dolnej w latach 1883–1914. Instytucja i ludzie. W książce ukazano odwrotne zjawisko, a mianowicie ulokowanie pod koniec XIX wieku w Mszanie Dolnej sądu, co spowodowało szybki rozwój tego miasteczka, malowniczo położonego w Beskidzie Wyspowym. Warto podkreślić, że książka Michała Wójcika przybliża postać Józefa Ptasia, naczelnika mszańskiego sądu przed I wojną światową, osoby szczególnie zasłużonej dla rozwoju sądownictwa w tym mieście. Na przykładzie sędziego Ptasia można dostrzec, jak ważne znaczenie ma dla instytucji człowiek, który stoi na jej czele.
Niniejsza monografia powinna zainteresować nie tylko sędziów, historyków oraz miłośników dziejów Beskidów, lecz także tych, którzy zarówno z nadzieją, jak i z obawą przyglądają się konsekwencjom galopującego postępu.
z Przedmowy
Rozdziały
-
SPIS TREŚCI
-
ROZDZIAŁ 1. SĄDOWNICTWO W GALICJI OD POŁOWY XIX W. DO 1867 R.
-
Uwagi wstępne ………. 23
-
1.1. Zarys podstaw prawnych sądownictwa w Galicji w latach 50. XIX w. ………. 24
-
1.2. Urząd Powiatowy w Tymbarku (następnie w Skrzydlnej) w latach 1855–1867 ………. 28
-
1.3. Reformy sądowo-administracyjne w latach 1860–1868 ………. 31
-
ROZDZIAŁ 2. STARANIA O POWOŁANIE SĄDU POWIATOWEGO W MSZANIE DOLNEJ
-
2.1. Mszana Dolna w projekcie nowego podziału terytorialnego Galicji na okręgi sądowe ………. 37
-
2.2. Przebieg starań o utworzenie sądu powiatowego w Mszanie Dolnej w latach 1875–1883 ………. 59
-
2.3. Powołanie sądu w Mszanie Dolnej i rozpoczęcie czynności urzędowych ………. 59
-
2.4. Powiat sądowy w Mszanie Dolnej ………. 64
-
ROZDZIAŁ 3. SKŁAD OSOBOWY SĄDU POWIATOWEGO W MSZANIE DOLNEJ
-
Uwagi wstępne ………. 71
-
3.1. Urzędnicy sędziowscy ………. 72
-
3.2. Pomocniczy urzędnicy sędziowscy ………. 84
-
3.4. Konkluzje ………. 97
-
ROZDZIAŁ 4. ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA KANCELARII SĄDOWEJ I REGISTRATURY. KSIĘGI HIPOTECZNE. ARESZT
-
4.1. Praca kancelarii i registratury sądu powiatowego ………. 101
-
4.2. Prowadzenie ksiąg hipotecznych ………. 109
-
4.3. Areszt ………. 114
-
ROZDZIAŁ 5. SĄDOWNICTWO ………. 119
-
5.1. Sądownictwo w sprawach karnych ………. 119
-
5.2. Sądownictwo w sprawach cywilnych ………. 128
-
5.3. Obciążenie sądów powiatowych ………. 136
-
ROZDZIAŁ 6. DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA I POLITYCZNA PRACOWNIKOW SĄDU
-
Uwagi wstępne ………. 143
-
6.1. Funkcjonowanie Kasy Sierocej ………. 144
-
6.2. Uczestnictwo w stowarzyszeniach oświatowo-kulturalnych ………. 146
-
6.3. Działalność polityczna sędziego Józefa Ptasia ………. 153
-
ROZDZIAŁ 7. NOTARIAT I ADWOKATURA
-
7.1. Podstawy prawne i zakres pracy notariuszy ………. 167
-
7.2. Notariusze w Mszanie Dolnej ………. 1`70
-
7.3. Akta i czynności notarialne ………. 177
-
7.4. Działalność społeczno-polityczna notariuszy ………. 182
-
7.5. Adwokatura ………. 189
-
ROZDZIAŁ 8. BUDOWA NOWEGO GMACHU SĄDU POWIATOWEGO
-
Uwagi wstępne na temat badań nad powstaniem gmachu sądu w Mszanie Dolnej ………. 201
-
8.1. Infrastruktura sądowa w Galicji na przełomie XIX i XX w. ………. 203
-
8.2. Warunki lokalowe Sądu Powiatowego w Mszanie Dolnej przed 1912 r. ………. 204
-
8.3. Okoliczności powstania budynku sądu ………. 206
-
8.4. Opis budynku sądu i aresztu ………. 228
