Analiza systemów zdobień w graduale Kraków, AiBKKK, Ms 45 .......... 191

Autorzy

Monika Jakubek-Raczkowska
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
https://orcid.org/0000-0002-7262-8468
Juliusz Raczkowski
Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu
https://orcid.org/0000-0003-3081-8615

Streszczenie

W obfitej i spójnej stylistycznie spuściźnie iluminatorskiej Krakowa w XV w. odznacza się bogato zdobiony graduał Ms 45. Należy on do tzw. kodeksów złożonych – zawarte w nim teksty zostały spisane w różnym czasie, różnymi rękoma, co tłumaczy uderzającą różnorodność jego dekoracji o nierównym poziomie artystycznym. Oprócz głównej części zapisu, spisanej jedną ręką i zdobionej według jednej koncepcji, można wyróżnić wielu innych skrybów i przynajmniej pięć systemów zdobień, znajdujących się na dodanych kartach 1-34. Artykuł omawia je od strony formy, relacji z tekstem i techniki wykonania, ze szczególnym naciskiem na partię zasadniczą, najbardziej wartościową pod względem artystycznym, wykonaną we wczesnym okresie krakowskiego malarstwa książkowego w pierwszej ćwierci XV w. Do badań z zakresu historii sztuki iluminacje te wprowadziła Barbara Miodońska, która na podstawie analizy przedstawień figuralnych i zdobień roślinnych trafnie wskazała na powstanie tej części kodeksu w skryptorium krakowskim, pracującym pod wypływem czeskim, i powiązała go z Biblią Hutterów i kilkoma innymi kodeksami zdobionymi w tym samym stylu. Artykuł prezentuje studium na temat procesu twórczego oraz analizę porównawczą stylu całej dekoracji pod kątem związku z iluminatorstwem Pragi przełomu XIV i XV w. oraz na tle warsztatu Biblii Hutterów. Osobno omówiono znacznie skromniejsze, dość standardowe zdobienia początkowych partii tekstu, spisanych w XV w. przez kilka różnych rąk.

Biogramy autorów

Monika Jakubek-Raczkowska - Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu

Dr hab., prof. UMK. Historyk sztuki, od wielu lat związana z Wydziałem Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Prowadzi badania nad sztuką dawnego państwa zakonnego w Prusach w kontekście jej europejskich powiązań oraz nad funkcją dzieł sztuki w liturgii, kulcie i pobożności; współpracuje z instytucjami muzealnymi. Jest autorką lub współautorką sześciu monografii i redaktorem naukowym kilkunastu tomów wieloautorskich, w tym tomu projektowego Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380-1400 na terenie państwa zakonu krzyżackiego w Prusach… (2022). Zajmuje się także książką średniowieczną w ujęciu interdyscyplinarnym: jest m.in. współautorką katalogu kodeksów średniowiecznych Biblioteki UMK w Toruniu (2016), a także inicjatorką cyklu konferencyjnego Textus et pictura. Studia nas Skryptorium i Spuścizną Rękopiśmienną Średniowiecza.

Juliusz Raczkowski - Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu

Dr hab., prof. UMK. Historyk sztuki, zabytkoznawca. Zainteresowanie badawcze koncentruje na sztuce państwa zakonnego w Prusach, ze szczególnym uwzględnieniem średniowiecznej architektury i jej wystroju oraz rzeźby snycerskiej i malarstwa tablicowego, przede wszystkim w kontekście problemów zabytkoznawczych i konserwatorskich. W obszarze jego zainteresowań pozostają także kodeksy rękopiśmienne w aspekcie badań interdyscyplinarnych. Ważne miejsce w prowadzonych przez niego pracach badawczych (zwłaszcza z wykorzystaniem tzw. badań nieinwazyjnych – NIR, UV, XRF) zajmuje problematyka zabytkoznawcza sztuki średniowiecznej, z naciskiem na technikę wykonania, materiałoznawstwo, autentyczność i integralność zabytków. Jest autorem lub współautorem kilku monografii (w tym studium o Poliptyku Toruńskim), redaktorem tomów zbiorowych (w tym serii Studia i Materiały z Dziedzictwa Kulturowego Torunia i Regionu) oraz licznych studiów poświęconych zabytkom państwa zakonnego w Prusach, a także koordynatorem projektów badawczo-konserwatorskich poświęconych peplińskiemu Graduałowi L13 oraz peplińskiej Biblii Gutenberga.

Opublikowane

15 lipca 2025

Jak cytować

Jakubek-Raczkowska, M. and Raczkowski, J. (2025) “Analiza systemów zdobień w graduale Kraków, AiBKKK, Ms 45 . 191”, in Świeboda, W. . and Vlhová-Wörner, H. ., Graduał wawelski (Kraków, AiBKKK, Ms 45): Studium przypadku. Edited byS. . Ferfoglia and W. Baran. Poland: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka (Biblioteka Kapitulna na Wawelu), pp. 191–218. doi:10.12797/9788383682747.05.