Słowianie w monarchii Habsburgów : literatura, język, kultura
Synopsis
Trwające niemal sześć stuleci dzieje monarchii Habsburgów pozostają w nierozerwalnej więzi z historią Słowian zamieszkujących rozległe terytoria, wchodzące w skład ich politycznej domeny. Tworzenie większych struktur państwowych w okresie od średniowiecza do czasów nowożytnych było zjawiskiem częstym i wynikało z wielu powodów. Najbardziej oczywiste wydają się pobudki osobiste, mające na celu realizację indywidualnych ambicji władców marzących o hegemonii i podbojach, przez to o utrwaleniu pamięci w własnym panowaniu na kartach historii. Działania takie wynikały jednak także ze strategii politycznej i konieczności zapewnienia sobie polityczno-militarnej przewagi nad zagrażającym sąsiadem. W tym aspekcie motywowane były potrzebą gwarancji bezpieczeństwa osobistego i zamieszkujących podległe ziemie poddanych. Tak więc, na przestrzeni kilku stuleci liczne narody i wspólnoty etniczne z Europy Środkowej oraz Bałkanów wiodły samodzielny byt lub tworzyły większe struktury w ramach różnych spajających je dynastii. W tym regionie Europy już od wczesnego średniowieczna drogą tą poszli Arpadowie i Przemyślidzi, Piastowie i Jagiellonowie, a wreszcie energiczny ród Habsburgów. Stworzone przez tych ostatnich państwo (zwłaszcza złączona unią personalną Monarchia Austro-Węgierska) przez znaczną część dziejów było mozaiką narodów i kultur żyjących często we wzajemnym poszanowaniu języka, religii i obyczajów. Dzięki zręcznej polityce uniknięto chociażby pokusy językowej i religijnej unifikacji, mimo że łacina i niemiecki (w mniejszym stopniu także węgierski) stały się głównymi językami komunikacji społecznej (kulturalnej i urzędowej). Niemniej w praktyce posługiwano się też kilkoma innymi językami grup etnicznych, w tym również Słowian. Monarchia Habsburgów, podobnie jak Jagiellonów, nie była jednak państwem idealnym, musiała więc mierzyć się z koniecznymi w przypadku tak skomplikowanej struktury konfliktami na tle etnicznym i wyznaniowym, czy szkodzącym zwykle interesom państwa politycznym partykularyzmem.
Chapters
-
TABLE OF CONTENTS
-
Vengry sredi russkih svâtyh: Služba na uspenie prp. Efrema Novotoržskogo .......... 9
-
Figura i počitanie sv. Stefana (Ištvana) I, korolâ vengerskogo, v rusinskih (karpato-russkih) „Mesâceslovah” serediny XIX – pervoj treti HH vv. .......... 35
-
Cyrilské rukopisné pramene neliturgickej povahy ako východisko pre poznanie jazykového a kultúrneho obrazu o byzantsko-slovanskej tradícii na Slovensku .......... 55
-
Jak zostać prawosławnym (na podstawie Trebnika św. Piotra Mohyły) .......... 71
-
Warianty tekstologiczne Przedmów do Ewangelii bł. Teofilakta Bułgarskiego jako podstawa do identyfikacji wzoru tetraewangelii wileńskiej z 1644 roku .......... 87
-
Zeszyt węgierski. Testimoniów najdawniejszych dziejów Słowian, czyli Słowianie w oczach Węgrów .......... 99
-
Węgierskie miejsca-symbole w literaturze chorwackiej XVI i XVII wieku .......... 113
-
Gabsburgskaâ imperiâ v političeskih ideâh bolgar-katolikov v XVII veke .......... 129
-
Habsburgowie wobec ortodoksji w kontekście duchowo-kulturalnym Kościoła unickiego w XVIII i XIX wieku .......... 141
-
Kilka uwag o XIX-wiecznych neobizantyńskich freskach w cerkwi greckokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (dawnym kościele św. Norberta) w Krakowie .......... 153
-
Ujet v politično izgnanstvo: Poljak Emil Korytko in zbirka Slovénſke péſmi krajnſkiga narόda .......... 169
-
Społeczeństwo i kultura Europy Środkowej w czasach panowania Rudolfa II w zwierciadle czeskiej beletrystyki historycznej XIX wieku .......... 185
-
Galicja w publicystyce Josefa Kalouska .......... 197
-
About Josef Bojislav Pichl’s Interest in Polish Literature and His Anthology Společenský krasořečník český .......... 211
-
Personálna a sociálna deixa v prekladových textoch habsburskej cisárskej a kráľovskej kancelárie .......... 225
